Loạn thần cấp là gì? Dấu hiệu nhận biết loạn thần cấp

Trong nhịp sống hối hả ngày nay, ai cũng có lúc căng thẳng, mệt mỏi, nhưng đôi khi, áp lực quá lớn có thể khiến tâm trí mất kiểm soát. Loạn thần cấp là một tình trạng xuất hiện đột ngột, khiến người bệnh hoang mang, lạc lối giữa thực và ảo. Vậy làm sao để nhận biết sớm và xử lý kịp thời? Hãy cùng tìm hiểu để bảo vệ chính mình và những người thân yêu nhé!

Loạn thần cấp là gì?

Loạn thần cấp (acute psychosis) là một tình trạng rối loạn tâm thần xuất hiện đột ngột, có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần. Không giống như các rối loạn tâm thần mãn tính như tâm thần phân liệt hay rối loạn lưỡng cực, loạn thần cấp có thể xảy ra do tác động từ môi trường hoặc yếu tố bên ngoài.

Người mắc loạn thần cấp có thể trải qua sự mất kết nối với thực tế, dẫn đến các triệu chứng như hoang tưởng, ảo giác và rối loạn tư duy. Bệnh có thể gặp ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng thường phổ biến ở người trẻ, đặc biệt là những người trải qua áp lực tâm lý nặng nề hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh tâm thần.

Mặc dù loạn thần cấp có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần, nhưng nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, phần lớn bệnh nhân có thể phục hồi hoàn toàn mà không để lại di chứng lâu dài.

Dấu hiệu nhận biết loạn thần cấp

Những triệu chứng của loạn thần cấp thường xuất hiện nhanh chóng và tiến triển trong thời gian ngắn. Tùy vào từng trường hợp, mức độ nghiêm trọng có thể khác nhau, nhưng hầu hết bệnh nhân sẽ gặp một số triệu chứng đặc trưng sau:

• Hoang tưởng: Hoang tưởng là dấu hiệu phổ biến nhất của loạn thần cấp. Người bệnh có những niềm tin sai lệch và không thể bị thuyết phục bởi lý lẽ hoặc thực tế khách quan. Họ có thể tin rằng mình đang bị theo dõi, bị hãm hại hoặc sở hữu những khả năng đặc biệt như đọc suy nghĩ người khác hoặc kiểm soát thế giới xung quanh. Những suy nghĩ hoang tưởng này khiến người bệnh trở nên lo lắng, nghi ngờ và có thể dẫn đến hành vi tự vệ thái quá, thậm chí gây nguy hiểm cho bản thân và người khác.
• Ảo giác: Ảo giác là tình trạng người bệnh cảm nhận những thứ không có thật. Họ có thể nghe thấy giọng nói vang lên trong đầu hoặc nhìn thấy hình ảnh mà người khác không thấy. Các ảo giác thường có tính chất đe dọa, khiến bệnh nhân trở nên sợ hãi, kích động hoặc có những hành vi bất thường. Ảo giác thính giác là phổ biến nhất, trong đó người bệnh nghe thấy những âm thanh không tồn tại, thường là giọng nói chửi rủa, ra lệnh hoặc đe dọa. Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể trải qua ảo giác thị giác (nhìn thấy hình ảnh kỳ lạ), ảo giác xúc giác (cảm giác có thứ gì đó bò trên da) hoặc ảo giác khứu giác (ngửi thấy mùi lạ mà không có nguồn gốc thực tế).
• Rối loạn tư duy: Người mắc loạn thần cấp thường gặp khó khăn trong việc tổ chức suy nghĩ và giao tiếp. Họ có thể nói chuyện lộn xộn, mất mạch lạc hoặc không thể theo đuổi một chủ đề nhất định. Một số bệnh nhân còn mất khả năng tập trung và không thể hoàn thành những công việc đơn giản hàng ngày. Những rối loạn tư duy này khiến người bệnh gặp nhiều khó khăn trong giao tiếp và duy trì các mối quan hệ xã hội.
• Thay đổi cảm xúc đột ngột: Loạn thần cấp có thể khiến cảm xúc của người bệnh thay đổi nhanh chóng mà không có lý do rõ ràng. Họ có thể chuyển từ trạng thái hưng phấn quá mức sang trầm cảm nặng nề trong thời gian ngắn. Một số trường hợp trở nên cực kỳ kích động, la hét hoặc có hành vi bạo lực, trong khi những người khác lại trở nên thu mình, ít nói và mất hứng thú với cuộc sống xung quanh. Những thay đổi cảm xúc này ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh và có thể dẫn đến các hành vi nguy hiểm nếu không được kiểm soát kịp thời.

Nguyên nhân gây loạn thần cấp

Loạn thần cấp có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm yếu tố tâm lý, sinh học và môi trường. Một số nguyên nhân phổ biến nhất như là:

• Căng thẳng và sang chấn tâm lý: Những sự kiện căng thẳng hoặc tổn thương tâm lý như mất người thân, ly hôn, thất nghiệp hoặc chấn thương tinh thần có thể là yếu tố kích hoạt loạn thần cấp ở những người nhạy cảm. Những tác động tâm lý này gây áp lực lớn lên hệ thần kinh, khiến não bộ không thể xử lý thông tin một cách bình thường.
• Sử dụng chất kích thích: Ma túy, rượu bia và một số loại thuốc có thể gây ra các rối loạn thần kinh nghiêm trọng, làm xuất hiện các triệu chứng loạn thần cấp. Đặc biệt, các chất kích thích như methamphetamine, cocaine hoặc LSD có thể làm thay đổi chức năng não bộ, gây ra hoang tưởng và ảo giác mạnh mẽ.
• Rối loạn tâm thần tiềm ẩn: Những người có tiền sử bệnh tâm thần như tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực hoặc rối loạn lo âu nghiêm trọng có nguy cơ cao mắc loạn thần cấp khi bị kích thích bởi các yếu tố môi trường hoặc tâm lý.
• Yếu tố di truyền: Nghiên cứu cho thấy, những người có thành viên trong gia đình mắc bệnh tâm thần có nguy cơ mắc loạn thần cao hơn. Điều này cho thấy di truyền có thể đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh.

Phương pháp điều trị loạn thần cấp

Việc điều trị loạn thần cấp cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia y tế để đảm bảo hiệu quả và giảm nguy cơ tái phát. Việc điều trị loạn thần cấp cần kết hợp giữa thuốc, liệu pháp tâm lý và sự hỗ trợ từ gia đình để đạt hiệu quả tốt nhất. Các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:

• Dùng thuốc an thần: Thuốc chống loạn thần (antipsychotics) là phương pháp điều trị chính giúp kiểm soát các triệu chứng hoang tưởng, ảo giác và rối loạn tư duy. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần được bác sĩ chỉ định và theo dõi chặt chẽ để tránh tác dụng phụ.
• Liệu pháp tâm lý: Tâm lý trị liệu giúp bệnh nhân hiểu rõ về tình trạng của mình, học cách kiểm soát suy nghĩ và cảm xúc, đồng thời phát triển các kỹ năng xã hội cần thiết. Gia đình cũng nên tham gia vào quá trình trị liệu để hỗ trợ bệnh nhân phục hồi tốt hơn.
• Chăm sóc và hỗ trợ từ gia đình: Môi trường sống ổn định, sự quan tâm từ gia đình và bạn bè đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục. Người bệnh cần có sự hỗ trợ về mặt tinh thần, tránh xa căng thẳng và duy trì thói quen sống lành mạnh để hạn chế nguy cơ tái phát.
• Điều chỉnh lối sống: Duy trì chế độ ăn uống khoa học, ngủ đủ giấc và tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện sức khỏe tinh thần. Hạn chế sử dụng rượu bia, chất kích thích cũng là yếu tố quan trọng giúp phòng tránh loạn thần cấp.

Loạn thần cấp là một rối loạn tâm thần nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và điều trị nếu được phát hiện sớm. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu loạn thần cấp, đừng ngần ngại tìm đến bác sĩ chuyên khoa tâm thần để được tư vấn và điều trị kịp thời. Sức khỏe tinh thần cũng quan trọng không kém gì sức khỏe thể chất – hãy bảo vệ nó ngay từ hôm nay.