Men vi sinh: Bí quyết phục hồi đường ruột trong và sau khi dùng kháng sinh

Vì sao hệ tiêu hóa lại “khó ở” sau khi dùng kháng sinh?

Sau mỗi đợt điều trị bằng kháng sinh, nhiều người gặp ngay tình trạng đầy bụng, tiêu chảy hoặc rối loạn tiêu hóa kéo dài. Đây không phải hiện tượng ngẫu nhiên mà xuất phát từ những thay đổi sâu bên trong hệ vi sinh vật đường ruột.

Kháng sinh là một phần thiết yếu trong điều trị nhiễm khuẩn, giúp cơ thể tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh hiệu quả. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ này, kháng sinh cũng vô tình tác động đến hệ vi sinh đường ruột. Điều này dẫn tới loạn khuẩn đường ruột (dysbiosis), tình trạng mất cân bằng giữa lợi khuẩn và hại khuẩn.

Kháng sinh làm xáo trộn hệ vi sinh đường ruột

Việc sử dụng kháng sinh có thể làm rối loạn cân bằng hệ vi sinh, từ đó ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa và làm tăng nguy cơ các bệnh lý đường ruột kéo dài:

• Làm tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi như Lactobacillus, Bifidobacterium. Những vi khuẩn này đóng vai trò thiết yếu trong quá trình tiêu hóa, hấp thụ dinh dưỡng và duy trì hàng rào bảo vệ đường ruột.
• Giảm độ đa dạng hệ vi sinh, yếu tố quan trọng cho miễn dịch và tiêu hóa ổn định, làm tăng nguy cơ các rối loạn đường ruột như hội chứng ruột kích thích, viêm đại tràng và nhiều bệnh lý chuyển hóa.
• Tạo điều kiện cho các vi khuẩn cơ hội dễ bùng phát, đặc biệt là Clostridioides difficile, tác nhân gây viêm đại tràng giả mạc.

Kháng sinh phổ rộng gây ảnh hưởng nặng nề hơn

Những thuốc như ampicillin, vancomycin, metronidazole, neomycin… được ghi nhận có thể làm thay đổi cấu trúc hệ vi sinh kéo dài đến nhiều tháng, thậm chí không hồi phục hoàn toàn nếu không can thiệp. Hệ quả là:

• Giảm chức năng tiêu hóa;
• Tăng nguy cơ hội chứng ruột kích thích (IBS);
• Tăng nhạy cảm miễn dịch, dễ nhiễm trùng tái phát.

Vì vậy, việc bảo vệ và phục hồi hệ vi sinh sau dùng kháng sinh là bước thiết yếu để duy trì tiêu hóa ổn định, giảm rối loạn đường ruột và củng cố miễn dịch lâu dài.

Các triệu chứng thường gặp sau khi dùng kháng sinh

Một trong những biểu hiện dễ nhận thấy nhất của loạn khuẩn là rối loạn tiêu hóa. Nhiều người xuất hiện tiêu chảy, phân lỏng, đi ngoài nhiều lần, đầy hơi hoặc đau quặn bụng. Đây là hiện tượng tiêu chảy liên quan kháng sinh (AAD), xảy ra ở khoảng 30% người dùng kháng sinh.

Phần lớn trường hợp nhẹ và tự cải thiện nhưng cũng có khi tình trạng kéo dài, dẫn đến mất nước hoặc rối loạn điện giải. Ngoài rối loạn tiêu hóa, loạn khuẩn còn có thể gây:

• Chán ăn, đầy hơi hoặc đau quặn bụng;
• Hấp thu dinh dưỡng kém;
• Mệt mỏi kéo dài.

Đáng lo nhất là viêm đại tràng giả mạc do C. difficile, biểu hiện bằng tiêu chảy nặng, sốt và phân nhầy máu. Đây là tình trạng cần được xử lý y tế ngay. Nhìn chung, mọi thay đổi tiêu hóa bất thường sau khi dùng kháng sinh đều cho thấy hệ vi sinh đang bị tổn thương và cần phục hồi đúng cách.

Probiotics: Giải pháp quan trọng giúp phục hồi đường ruột

Kháng sinh có thể làm suy giảm mạnh lợi khuẩn và gây loạn khuẩn kéo dài, nên việc “tái gieo” lợi khuẩn bằng men vi sinh là giải pháp then chốt giúp đường ruột nhanh chóng lấy lại sự ổn định. Tuy nhiên, để men vi sinh phát huy hiệu quả tối đa, người dùng cần hiểu đúng vai trò và cách sử dụng.

Vì sao probiotics được khuyên dùng trong và sau khi dùng kháng sinh?

Men vi sinh là các vi sinh vật sống có lợi, giúp tái thiết lập sự cân bằng của hệ vi sinh đường ruột. Sau khi kháng sinh tiêu diệt hàng loạt vi khuẩn cả hại lẫn lợi, probiotics đóng vai trò bù đắp lượng lợi khuẩn mất đi, từ đó:

• Nhanh chóng lấp lại khoảng trống hệ vi sinh bị phá vỡ;
• Ổn định nhu động ruột và cải thiện triệu chứng rối loạn tiêu hóa;
• Hỗ trợ hàng rào miễn dịch đường ruột khỏe mạnh trở lại.

Theo National Institutes of Health, bổ sung một số chủng probiotic trong 48 giờ đầu khi khởi động kháng sinh giúp giảm đáng kể nguy cơ tiêu chảy do kháng sinh. Trong đó, Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) và Saccharomyces boulardii là hai chủng có bằng chứng hiệu quả rõ rệt, giúp giảm nguy cơ tiêu chảy liên quan kháng sinh tới khoảng 50%. Vì vậy, chúng thường được các bác sĩ khuyến nghị khi người bệnh phải dùng kháng sinh dài ngày hoặc sử dụng kháng sinh phổ rộng.

Cần lưu ý gì khi dùng men vi sinh phục hồi đường ruột?

Để men vi sinh phát huy hiệu quả tối ưu, người dùng cần chú ý:

• Không uống cùng lúc với kháng sinh, nên uống cách 2 giờ để tránh bị kháng sinh tiêu diệt.
• Ưu tiên sản phẩm có chủng được chứng minh hiệu quả (LGG, S. boulardii…).
• Dùng đều đặn trong suốt thời gian sử dụng kháng sinh và kéo dài thêm 1 - 2 tuần sau đó để tái lập hệ vi sinh ổn định.
• Theo dõi phản ứng cơ thể, nếu tiêu chảy kéo dài, đau bụng nhiều hoặc có máu trong phân, cần đi khám sớm.
• Không tự ý dùng ở người suy giảm miễn dịch hoặc trẻ sơ sinh rất nhỏ tuổi nếu không có hướng dẫn y tế.

Kháng sinh là cần thiết để điều trị nhiễm khuẩn, nhưng cũng có thể để lại “khoảng trống” lớn trong hệ vi sinh đường ruột. Việc bổ sung men vi sinh đúng chủng, đúng thời điểm và đúng cách sẽ giúp cơ thể nhanh chóng tái lập lợi khuẩn, giảm nguy cơ tiêu chảy và cải thiện sức khỏe tiêu hóa. 

Kết hợp cùng chế độ ăn lành mạnh và theo dõi dấu hiệu bất thường, người bệnh hoàn toàn có thể chủ động bảo vệ đường ruột và hỗ trợ quá trình phục hồi diễn ra thuận lợi và bền vững hơn.

Cách lựa chọn men vi sinh phù hợp

Để men vi sinh phát huy hiệu quả trong phục hồi đường ruột, người dùng nên chọn sản phẩm đúng tiêu chuẩn và phù hợp nhu cầu. Một số tiêu chí quan trọng gồm:

• Hàm lượng vi sinh (CFU): Ưu tiên sản phẩm ghi rõ số lượng lợi khuẩn, thường từ 1 - 10 tỷ CFU.
• Chủng vi sinh cụ thể: Nên chọn sản phẩm ghi rõ chủng như Lactobacillus rhamnosus GG hoặc Saccharomyces boulardii.
• Thương hiệu uy tín: Ưu tiên nhãn hàng có kiểm định chất lượng và hướng dẫn bảo quản rõ ràng.
• Bằng chứng lâm sàng: Chọn sản phẩm có nghiên cứu chứng minh hỗ trợ tiêu hóa hoặc giảm tiêu chảy do kháng sinh.
• Dạng sản phẩm phù hợp: Có thể chọn dạng viên uống, gói bột pha, hoặc dạng hỗn dịch uống tùy theo độ tuổi và thói quen sử dụng.

Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ để chọn loại men vi sinh phù hợp nhất với tình trạng sức khỏe và phác đồ kháng sinh đã và đang sử dụng.

Bên cạnh việc dùng men vi sinh, chế độ ăn giàu chất xơ (prebiotics - thức ăn cho lợi khuẩn), thực phẩm lên men (như sữa chua, dưa muối) và lối sống lành mạnh cũng góp phần quan trọng giúp hệ vi sinh phục hồi nhanh hơn. Duy trì vận động nhẹ, ngủ đủ giấc và hạn chế căng thẳng sẽ hỗ trợ đường ruột ổn định và khỏe mạnh hơn sau mỗi đợt kháng sinh.

Kháng sinh giúp điều trị nhiễm khuẩn nhưng cũng dễ làm hệ vi sinh đường ruột suy yếu. Bổ sung men vi sinh đúng chủng và đúng thời điểm, kết hợp chế độ ăn lành mạnh, vận động nhẹ và ngủ đủ giấc sẽ giúp hệ tiêu hóa phục hồi nhanh hơn và ổn định lâu dài. Khi lựa chọn sản phẩm, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ để dùng loại men vi sinh phù hợp nhất với tình trạng sức khỏe của mình.