Mục đích của xét nghiệm IGF-1 là gì? Ý nghĩa kết quả xét nghiệm IGF-1

Xét nghiệm IGF-1 (Insulin-like Growth Factor 1) đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá tình trạng sức khỏe liên quan đến hormone tăng trưởng (GH) và sự phát triển của cơ thể. Qua việc đo lường nồng độ IGF-1, bác sĩ có thể xác định tình trạng thiếu hụt hoặc thừa hormone, từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Yếu tố tăng trưởng giống Insulin-1 (IGF-1) là gì?

Yếu tố tăng trưởng giống Insulin-1 (IGF-1) là một hormone đóng vai trò quan trọng cùng với hormone tăng trưởng (GH), hỗ trợ sự phát triển bình thường của xương và mô. Chức năng chính của IGF-1 là thúc đẩy quá trình phân bào và biệt hóa tế bào trong các mô khác nhau, từ đó kích thích tăng trưởng ở con người. Mặc dù nồng độ hormone GH thay đổi theo thời gian trong ngày do chế độ ăn uống và hoạt động, nồng độ IGF-1 trong máu tương đối ổn định hơn. Vì vậy, xét nghiệm IGF-1 thường được áp dụng để chẩn đoán những nguyên nhân gây rối loạn tăng trưởng và đánh giá tình trạng sản xuất hormone GH của tuyến yên.

Hormone này được sản xuất ở nhiều cơ quan trong cơ thể, chủ yếu là gan và cơ xương, với khoảng 80% lượng IGF-1 được tổng hợp tại gan. Nồng độ IGF-1 có sự thay đổi theo từng giai đoạn tăng trưởng của cơ thể để đáp ứng nhu cầu phát triển. Cũng giống như hormone GH, nồng độ IGF-1 thường thấp khi mới sinh, sau đó tăng dần theo tuổi, đạt đỉnh vào tuổi dậy thì và giảm dần khi trưởng thành. IGF-1 cũng làm trung gian cho nhiều tác động của GH, thúc đẩy sự phát triển của xương và các mô khác.

Ngoài ra, IGF-1 còn có cơ chế hoạt động độc lập với GH. Việc tiêm hormone này trực tiếp có thể tăng cường chuyển hóa và kích thích phát triển cơ và xương mà không cần đến sự tham gia của hormone GH.

Mục đích của xét nghiệm IGF-1

Bác sĩ sẽ đề nghị tiến hành xét nghiệm trong các trường hợp sau:

• Trẻ em có triệu chứng thiếu hụt hormone tăng trưởng (GH) như tăng trưởng chậm, tầm vóc nhỏ, dậy thì muộn, cùng với hình ảnh X-quang cho thấy sự phát triển xương chậm. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện thêm xét nghiệm GH.
• Người trưởng thành xuất hiện các triệu chứng thiếu hụt GH như giảm mật độ xương, mệt mỏi, rối loạn lipid máu và giảm khả năng hoạt động thể chất.
• Trẻ em có biểu hiện của bệnh khổng lồ (gigantism) hoặc dấu hiệu của bệnh to cực (acromegaly) sẽ được bác sĩ chỉ định xét nghiệm kèm theo liệu pháp ức chế GH.
• Khi phát hiện khối u tuyến yên sản xuất hormone tăng trưởng (GH) thông qua việc định lượng GH, IGF-1 và chụp cộng hưởng từ (MRI), bác sĩ thường yêu cầu kiểm tra GH và IGF-1 sau phẫu thuật cắt bỏ khối u để theo dõi hiệu quả điều trị và khả năng tái phát.
• Để chẩn đoán các rối loạn chức năng tuyến yên và giảm hormone tuyến yên, bác sĩ có thể kết hợp xét nghiệm với một số hormone tuyến yên khác như prolactin hoặc FSH và LH.

Xét nghiệm được thực hiện như thế nào?

Xét nghiệm nhằm đo nồng độ hormone IGF-1 trong máu. Để thực hiện, mẫu máu sẽ được lấy bằng cách đưa kim vào tĩnh mạch ở cánh tay, tương tự như các xét nghiệm máu thông thường.

Phần lớn, người bệnh không cần chuẩn bị gì trước khi làm xét nghiệm này. Tuy nhiên, nếu xét nghiệm được thực hiện cùng với các xét nghiệm khác, người bệnh có thể cần nhịn ăn ít nhất 12 giờ trước khi lấy mẫu.

Các ống nghiệm chứa mẫu bệnh phẩm sẽ được đưa vào máy và toàn bộ quy trình sẽ diễn ra tự động cho đến khi kết quả được in ra. Do đó, sau khi lấy máu, người bệnh có thể quay lại sinh hoạt bình thường, ra về và hẹn ngày trở lại để nhận kết quả.

Ý nghĩa kết quả xét nghiệm

Nồng độ IGF-1 cao hoặc thấp hơn bình thường có thể phản ảnh một số tình trạng sức khỏe, cụ thể như sau:

Nồng độ IGF-1 thấp hơn bình thường

Nồng độ IGF-1 thấp hơn mức bình thường có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm thiếu hụt hormone tăng trưởng (GH) hoặc sự không nhạy cảm với GH. Khi tình trạng này xảy ra ở trẻ em, nó sẽ dẫn đến việc trẻ có tầm vóc thấp và phát triển chậm. Để cải thiện tình trạng này, trẻ cần được điều trị bằng cách bổ sung GH từ bên ngoài.

Ở người trưởng thành, nồng độ IGF-1 có xu hướng giảm dần theo độ tuổi. Tuy nhiên, nếu mức IGF-1 thấp hơn mức bình thường trong nhóm tuổi tương tự, cần xem xét khả năng có sự thiếu hụt GH hoặc tình trạng vô cảm với GH. Nếu nghi ngờ nồng độ IGF-1 giảm là do chức năng tuyến yên giảm (suy tuyến yên), thì cần đánh giá thêm các tuyến nội tiết khác và hormone điều tiết tuyến yên để xác định phương pháp điều trị phù hợp.

Suy giảm chức năng tuyến yên có thể do khiếm khuyết di truyền hoặc tổn thương tuyến yên do chấn thương, nhiễm trùng hoặc các bệnh tự miễn. Bên cạnh đó, nồng độ IGF-1 cũng có thể giảm ở những bệnh nhân suy dinh dưỡng như chán ăn tâm thần, bệnh thận mãn tính hoặc bệnh gan mãn tính.

Nồng độ IGF-1 cao hơn bình thường

Nồng độ IGF-1 cao hơn mức bình thường thường liên quan đến sự gia tăng sản xuất hormone tăng trưởng (GH). Vì nồng độ GH có sự biến động trong suốt cả ngày, nên xét nghiệm IGF-1 được coi là chỉ số phản ánh mức GH trung bình thay vì mức GH thực tế tại thời điểm lấy mẫu. Khi GH được sản xuất nhiều, nồng độ IGF-1 trong máu sẽ duy trì ở mức tối đa cao.

Mức IGF-1 và GH tăng cao là hiện tượng sinh lý bình thường trong giai đoạn dậy thì và trong thai kỳ. Tuy nhiên, nguyên nhân phổ biến nhất gây tăng nồng độ IGF-1 là do khối u tuyến yên, thường là u lành tính.

Nếu nồng độ IGF-1 vẫn cao sau khi phẫu thuật cắt bỏ khối u tuyến yên, điều này có thể cho thấy can thiệp chưa hoàn toàn hiệu quả. Khi đó, các phương pháp điều trị khác như thuốc hoặc xạ trị bổ sung có thể cần được xem xét. Ngược lại, nếu nồng độ IGF-1 trở về mức bình thường, điều này cho thấy điều trị đã hiệu quả và tuyến yên không còn sản xuất lượng GH dư thừa. Tuy nhiên, việc theo dõi lâu dài là rất cần thiết để phát hiện sớm sự gia tăng nồng độ IGF-1, từ đó sớm nhận diện khả năng tái phát của khối u tuyến yên.

Bài viết trên đã giải đáp vai trò của xét nghiệm IGF-1. Tóm lại, mặc dù tuyến yên rất nhỏ và nằm sâu trong não, chức năng của tuyến nội tiết này có thể được đánh giá thông qua việc đo nồng độ IGF-1 trong một xét nghiệm máu đơn giản và dễ thực hiện. Kết quả xét nghiệm sẽ cung cấp thông tin chính xác về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, từ đó giúp xác định hướng can thiệp phù hợp và hiệu quả.