Ngày Vi chất Thế giới: Làm sao để bổ sung dưỡng chất an toàn, đúng cách cho trẻ?

Những vi chất nào trẻ em thường thiếu và hậu quả là gì?

Thiếu vi chất dinh dưỡng thường diễn tiến âm thầm, không gây triệu chứng rầm rộ, nhưng để lại hậu quả nặng nề cho thể lực, trí tuệ và sức khỏe lâu dài. Tại Việt Nam, mặc dù đã đạt được những thành tựu đáng kể trong việc cải thiện tình trạng dinh dưỡng, nhưng vẫn đang phải đối mặt với “ba gánh nặng” về dinh dưỡng gồm: Suy dinh dưỡng, thiếu vi chất và thừa cân, béo phì. Đồng thời, các bệnh không lây nhiễm cũng đang gia tăng, tạo thêm áp lực lên hệ thống y tế.

Ngày Vi chất Thế giới diễn ra vào ngày 08/06 hằng năm, là sáng kiến toàn cầu nhằm nhấn mạnh vai trò thiết yếu của vi chất dinh dưỡng đối với sức khỏe, đặc biệt là ở trẻ em. Mục tiêu chính là giảm tỷ lệ thiếu vi chất, từ đó ngăn ngừa các bệnh lý liên quan và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thế hệ tương lai.

Tại Việt Nam, mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong công tác phòng chống suy dinh dưỡng, nhưng theo số liệu điều tra của Viện Dinh dưỡng quốc gia (2020), tỷ lệ thiếu vi chất vẫn ở mức đáng lo ngại:

• Thiếu máu ở trẻ em dưới 5 tuổi: 19,6%
• Thiếu máu ở phụ nữ có thai: 25,6%
• Thiếu vitamin A tiền lâm sàng ở trẻ dưới 5 tuổi: 9,5%
• Thiếu kẽm ở trẻ dưới 5 tuổi: 58%
• Thiếu kẽm ở phụ nữ có thai: 63,5%.

Một trong những nguyên nhân là do thói quen ăn uống thiếu lành mạnh ở trẻ nhỏ, với sự gia tăng tiêu thụ đồ chiên rán, nước ngọt có gas, trong khi lại thiếu rau xanh, thực phẩm giàu vi chất. Điều này dẫn tới khẩu phần hằng ngày thiếu tới 50% nhu cầu vi chất như sắt và kẽm, theo nghiên cứu của Tổ chức Dinh dưỡng Đông Nam Á.

Điều đáng nói là hầu hết các tình trạng thiếu vi chất này không gây ra triệu chứng rõ ràng ngay từ đầu. Trẻ có thể vẫn ăn uống, vận động bình thường, nhưng bên trong cơ thể đã âm thầm thiếu hụt các yếu tố vi lượng thiết yếu cho tăng trưởng, miễn dịch, thị lực và chức năng thần kinh.

Theo báo cáo, thiếu vi chất là một trong những nguyên do dẫn tới chiều cao trung bình thấp ở thanh niên. Không chỉ ảnh hưởng đến tầm vóc, thiếu vi chất còn làm suy giảm miễn dịch, chậm phát triển trí tuệ, giảm năng suất lao động và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản trong tương lai.

Đây chính là lý do Ngày Vi chất Thế giới có ý nghĩa đặc biệt trong việc nhắc nhở cộng đồng quan tâm đúng mức đến dinh dưỡng vi lượng, yếu tố tuy “nhỏ” nhưng mang tính nền tảng cho sự phát triển của thế hệ tương lai.

Mặt trái của việc bổ sung vi chất: Cảnh giác với sản phẩm kém chất lượng

Ngày nay, nhiều phụ huynh cũng đã hiểu rõ tầm quan trọng của dinh dưỡng đối với sự phát triển của trẻ nhỏ. Không ít người chủ động bổ sung vi chất cho con thông qua các sản phẩm sữa, bột ăn dặm, nước uống dinh dưỡng… Đây là một xu hướng tích cực, thể hiện sự quan tâm ngày càng cao đến sức khỏe của con trẻ.

Tuy nhiên, chính vì nhu cầu gia tăng nhanh chóng, thị trường các sản phẩm dinh dưỡng trẻ em cũng trở nên phức tạp. Ghi nhận từ nhiều vụ việc gần đây cho thấy tình trạng sữa giả, sữa kém chất lượng hoặc sản phẩm không rõ nguồn gốc vẫn còn tồn tại.

Việc cho trẻ dùng sữa giả, dù được quảng cáo là bổ sung nhiều vi chất, có thể gây ra hậu quả từ nhẹ như tiêu chảy, đầy bụng, cho đến nghiêm trọng hơn như ngộ độc hoặc ảnh hưởng đến gan, thận nếu dùng lâu dài. Những dấu hiệu để nhận biết sản phẩm kém chất lượng bao gồm:

• Thiếu tem chống giả, không có số công bố từ Bộ Y tế.
• Nhãn mác không rõ ràng, nguồn gốc không minh bạch.
• Bán qua các kênh không chính thống, không uy tín.

Làm sao để bổ sung vi chất an toàn, đúng cách cho trẻ?

Việc bổ sung vi chất cần được thực hiện khoa học và phù hợp với từng giai đoạn phát triển:

• Duy trì chế độ ăn đa dạng, giàu vi chất, ưu tiên thực phẩm địa phương dễ tiếp cận như gan, trứng, rau củ màu đậm, hải sản.
• Thêm dầu/mỡ vào bữa ăn của trẻ để tăng hấp thu vitamin tan trong dầu như A và D.
• Cho trẻ bú mẹ sớm trong vòng 1 giờ sau sinh, nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu và tiếp tục đến 24 tháng tuổi hoặc hơn.
• Tẩy giun định kỳ 2 lần/năm cho trẻ từ 24 đến 59 tháng tuổi để ngăn ngừa mất vi chất do nhiễm ký sinh trùng.
• Phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ nên bổ sung sắt/acid folic hoặc viên đa vi chất theo hướng dẫn của cán bộ y tế.

Ngày Vi chất Thế giới là lời nhắc để toàn xã hội chung tay đầu tư cho thế hệ tương lai thông qua dinh dưỡng hợp lý. Việc bổ sung vi chất không chỉ là vấn đề cá nhân, mà còn là chiến lược quốc gia mang ý nghĩa sức khỏe cộng đồng. Phụ huynh cần trở thành người tiêu dùng thông minh, chủ động trong việc lựa chọn sản phẩm chất lượng, đồng hành cùng ngành y tế vì một thế hệ trẻ khỏe mạnh, thông minh và phát triển toàn diện.