Nguyên nhân đục thủy tinh thể và những yếu tố nguy cơ thường gặp

Thủy tinh thể đóng vai trò quan trọng trong việc khúc xạ ánh sáng, giúp mắt nhìn rõ và sắc nét. Khi cấu trúc protein trong thủy tinh thể bị thay đổi, chúng bắt đầu kết tụ thành mảng mờ, gây ra tình trạng đục. Đây không chỉ là quá trình lão hóa tự nhiên mà còn chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố môi trường và bệnh lý. Việc tìm hiểu nguyên nhân gây ra tình trạng đục thủy tinh thể không chỉ hữu ích trong chẩn đoán mà còn giúp nâng cao nhận thức cộng đồng về phòng tránh bệnh lý này.

Các nguyên nhân đục thuỷ tinh thể

Đục thủy tinh thể không chỉ xảy ra do tuổi tác mà còn liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau trong cuộc sống hàng ngày. Việc hiểu rõ từng nguyên nhân sẽ giúp người bệnh chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và có biện pháp can thiệp kịp thời nhằm bảo vệ đôi mắt.

Đục thủy tinh thể do lão hóa

Lão hóa là yếu tố phổ biến và gần như không thể tránh khỏi. Khi tuổi tác tăng lên, các protein trong thủy tinh thể dần bị biến tính và kết tủa thành đám mờ. Đây là lý do tại sao người trên 60 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nhiều lần so với người trẻ.

Sự suy giảm chuyển hóa

Theo thời gian, quá trình trao đổi chất trong thủy tinh thể chậm lại, khiến khả năng duy trì độ trong suốt giảm sút.

Tích tụ gốc tự do

Các gốc oxy hóa tự do phá hủy cấu trúc tế bào, đẩy nhanh quá trình đục mờ.

Thay đổi trong dịch nội nhãn

Dịch dinh dưỡng nuôi thủy tinh thể không còn đảm bảo, góp phần làm tăng nguy cơ.

Đục thủy tinh thể do bệnh lý toàn thân

Không chỉ tuổi tác, nhiều bệnh mạn tính trong cơ thể cũng có thể tác động trực tiếp đến thủy tinh thể. Đây là một trong những nguyên nhân gây ra vấn đề đục thủy tinh thể thường bị bỏ qua.

Đái tháo đường

Với bệnh đái tháo đường, đường huyết tăng cao kéo dài dẫn đến tích tụ sorbitol trong thủy tinh thể, gây sưng phồng và mờ đục nhanh chóng.

Tăng huyết áp

Làm thay đổi lưu lượng máu đến mắt, gây rối loạn dinh dưỡng cho thủy tinh thể.

Rối loạn chuyển hóa

Bệnh lý về tuyến giáp, tuyến thượng thận hoặc thiếu hụt enzym có thể góp phần gây bệnh.

Các bệnh về mắt khác

Viêm màng bồ đào, tăng nhãn áp, bong võng mạc cũng có thể làm tăng nguy cơ đục thủy tinh thể.

Đục thủy tinh thể do yếu tố môi trường

Ngoài yếu tố nội tại, môi trường sống cũng có ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe đôi mắt. Đây là nhóm nguyên nhân có thể phòng tránh nếu có ý thức bảo vệ.

Tia cực tím (UV)

Tiếp xúc ánh nắng gay gắt trong thời gian dài mà không bảo vệ mắt khiến protein trong thủy tinh thể bị phá hủy nhanh hơn.

Ô nhiễm không khí

Bụi mịn, khói thuốc lá và hóa chất độc hại là những yếu tố gây stress oxy hóa, đẩy nhanh tiến trình bệnh.

Chấn thương mắt

Tai nạn hoặc va chạm mạnh có thể gây đục thủy tinh thể thứ phát.

Phẫu thuật hoặc xạ trị vùng đầu mặt

Những can thiệp y tế này đôi khi làm thay đổi cấu trúc thủy tinh thể.

Đục thủy tinh thể do thuốc và thói quen sinh hoạt

Một số loại thuốc và lối sống thiếu lành mạnh cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Đây là yếu tố hoàn toàn có thể thay đổi nếu người bệnh điều chỉnh sớm.

Thuốc corticoid

Sử dụng kéo dài có thể gây đục thủy tinh thể dưới bao sau, thường gặp ở cả người trẻ.

Thuốc chống loạn nhịp, chống trầm cảm

Một số nghiên cứu ghi nhận chúng có thể làm thay đổi cấu trúc protein thủy tinh thể.

Thói quen hút thuốc lá

Nicotine và chất độc hại trong khói thuốc gây tổn thương oxy hóa cho mắt.

Lạm dụng rượu bia

Làm suy yếu hệ miễn dịch và tăng sản xuất gốc tự do, ảnh hưởng đến thủy tinh thể.

Đục thủy tinh thể ở trẻ em

Đục thủy tinh thể không chỉ gặp ở người lớn tuổi mà còn có thể xuất hiện ở trẻ nhỏ. Đây là tình trạng đặc biệt nguy hiểm vì ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển thị giác của trẻ.

• Đục thủy tinh thể bẩm sinh xảy ra khi trẻ bị rối loạn di truyền hoặc mẹ mắc bệnh nhiễm trùng trong thai kỳ như rubella, cúm.
• Trẻ thiếu vitamin A, C, E có nguy cơ cao hơn.
• Biến chứng từ bệnh chuyển hóa như galactosemia hoặc hạ canxi máu.

Khi nào cần đi khám bác sĩ

Hiểu rõ nguyên nhân bị đục thủy tinh thể giúp mỗi người biết cách phòng ngừa, nhưng quan trọng hơn là nhận biết sớm triệu chứng để được thăm khám. Người bệnh cần đến cơ sở y tế khi có các biểu hiện:

• Thị lực giảm dần, nhìn mờ hoặc như có sương mù trước mắt.
• Nhìn đôi hoặc có quầng sáng quanh đèn.
• Khó phân biệt màu sắc, nhạy cảm hơn với ánh sáng.
• Cần thay kính thường xuyên nhưng vẫn không cải thiện.

Biện pháp phòng ngừa đục thủy tinh thể hiệu quả

Đục thủy tinh thể thường tiến triển âm thầm và ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực nếu không được phát hiện sớm. Vì vậy, việc chủ động phòng ngừa là vô cùng quan trọng để bảo vệ đôi mắt. Một số biện pháp hữu ích bao gồm:

Duy trì chế độ dinh dưỡng cân đối

Bổ sung đầy đủ vitamin A, C và E giúp chống oxy hóa, bảo vệ thủy tinh thể trước quá trình lão hóa.

Đeo kính râm khi ra ngoài

Hạn chế tác động của tia cực tím và ánh sáng mặt trời lên mắt.

Tránh hút thuốc lá

Kiêng hút thuốc lá vì khói thuốc chứa nhiều chất độc hại có thể làm tăng nguy cơ tổn thương mắt.

Hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm

Đây là biện pháp giảm ảnh hưởng của bụi bẩn và hóa chất độc hại gây hại cho mắt.

Khám mắt định kỳ

Người bệnh duy trì lịch khám định kỳ giúp phát hiện sớm các bất thường để có hướng xử trí kịp thời.

Những biện pháp này không chỉ giúp làm chậm nguy cơ mắc bệnh mà còn hỗ trợ duy trì thị lực khỏe mạnh lâu dài.

Đục thủy tinh thể là bệnh lý mắt phổ biến nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa hoặc làm chậm tiến triển nếu hiểu rõ yếu tố nguy cơ và nguyên nhân đục thủy tinh thể. Tuổi tác, bệnh mạn tính, môi trường và lối sống đều góp phần hình thành bệnh. Vì vậy, mỗi người nên chủ động xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh, khám mắt định kỳ và tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ. Đây chính là chìa khóa để giữ gìn đôi mắt sáng khỏe, phòng tránh mù lòa do đục thủy tinh thể.