Tuyến thượng thận là gì? Nguyên nhân gây suy tuyến thượng thận

Suy tuyến thượng thận khó xác định do triệu chứng không rõ ràng và nguyên nhân đa dạng. Bệnh có thể xuất phát từ nguyên nhân nguyên phát hoặc thứ phát hoặc không có triệu chứng cụ thể. Bệnh có thể xảy ra ở mọi độ tuổi, nhưng người từ 30 - 50 tuổi có nguy cơ cao hơn.

Tuyến thượng thận là gì? Vai trò của tuyến thượng thận?

Tuyến thượng thận là một tuyến nội tiết nhỏ nằm ở đỉnh đầu của cả hai quả thận, thường có hình tam giác và kích thước tương đương với quả óc chó, cao khoảng 2 - 4cm, dài 3 - 5cm, trọng lượng của tuyến thượng thận khoảng 5 - 6g, được chia làm 2 phần là vỏ và thượng thận.

• Phần tủy thượng thận: Sản xuất adrenalin và noradrenalin có vai trò duy trì các chức năng huyết áp và nhịp tim.
• Phần vỏ thượng thận: Chủ yếu bài tiết 3 loại hormone mineralocorticoid, glucocorticoid và androgen. Ngoài ra, nó còn có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh trung gian chuyển hóa và đáp ứng các miễn dịch qua glucocorticoid, thể tích tuần hoàn, huyết áp. Bên cạnh đó, vỏ thượng thận còn có chức năng điều chỉnh sinh dục thứ phát (nữ giới) qua androgen.
• Trục dưới đồi - tuyến thượng thận đóng vai trò quan trọng trong khi cơ thể gặp tình trạng căng thẳng bằng cách tăng cường sản xuất cortisol nhanh chóng để giảm căng thẳng.

Các hormone sản xuất tại tuyến thượng thận đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong duy trì sự sống của con người. Vì vậy, nếu bất kỳ phần nào của tuyến thượng thận gặp vấn đề và hoạt động kém hiệu quả, điều này sẽ ảnh hưởng đến nhiều bộ phận khác trong cơ thể.

Nguyên nhân gây suy tuyến thượng thận

Có 2 nguyên nhân chính là nguyên nhân nguyên phát và thứ phát:

Suy tuyến thượng thận nguyên phát

Bao gồm các nguyên nhân gây ra bởi các bệnh lý hoặc tổn thương tại tuyến thượng thận chính như:

• Có tới 80% trường hợp suy tuyến thượng thận là kết quả của các bệnh tự miễn.
• Suy tuyến thượng thận do lao thượng thận.
• Thượng thận bị hủy hoại do việc sử dụng các loại thuốc như rifampicin hoặc trong trường hợp phải loại bỏ cả hai tuyến thượng thận.
• Thượng thận bị hủy hoại do các yếu tố như nhiễm nấm, nhiễm HIV,...

Suy tuyến thượng thận thứ phát

Các nguyên nhân có thể như:

• Sử dụng corticoid ngoại sinh trong thời gian dài.
• Bị nhiễm khuẩn thâm nhiễm trong trường hợp lao.
• Bị ung thư đã di căn đến tuyến thượng thận.
• Gặp các vấn đề bất thường liên quan đến tuyến yên do di căn.
• Bị chấn thương đã di căn đến tuyến thượng thận.
• Phát triển viêm tuyến yên lympho bào.

Bệnh suy tuyến thượng thận có thể chữa khỏi được không?

Đây không phải là một bệnh lý hiếm gặp nhưng hầu hết những người mắc phải bệnh này phải sử dụng thuốc suốt đời để bổ sung lượng hormon tuyến thượng thận bị thiếu. Hiện nay, phương pháp chính để điều trị là sử dụng thuốc corticosteroid, một loại thuốc thay thế hormone. Thuốc này thường được sử dụng để bổ sung cortisol và aldosterone, vì cơ thể không sản xuất đủ lượng này (sản xuất kém).

Để giảm thiểu các tác dụng phụ khi sử dụng thuốc trong thời gian dài, người bệnh có thể tăng cường bổ sung canxi để ngăn ngừa loãng xương, hoặc sử dụng thuốc an thần để cải thiện giấc ngủ. Tuy nhiên, bệnh nhân không được tự ý bổ sung mà cần phải có sự chỉ định cụ thể của bác sĩ.

Chế độ ăn uống cho người bệnh

Chế độ ăn uống hàng ngày cũng đóng góp đáng kể trong quá trình điều trị cho người bệnh suy tuyến thượng thận. Dưới đây là những lời khuyên quan trọng:

• Tiêu thụ thực phẩm giàu protein và chất béo tốt, bởi vì cơ thể của người bệnh thường trải qua thiếu glucose nghiêm trọng. Do đó, thực đơn hàng ngày nên được bổ sung protein và các chất béo tốt để chuyển hóa thành glucose, giúp cơ thể hoạt động bình thường. Các thực phẩm bổ sung có thể là cá, trứng, thịt,…
• Bổ sung vitamin C là cần thiết, đặc biệt khi hệ miễn dịch của người bệnh suy giảm và thường xuyên mệt mỏi. Người bệnh cần tăng cường việc tiêu thụ vitamin C thông qua các thực phẩm như xoài, táo, cam, đu đủ,... Vitamin C giúp tăng cường hệ miễn dịch và khuyến khích sản xuất cortisol cho cơ thể.
• Tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều vitamin nhóm B, đặc biệt là vitamin B5 và B6, vì chúng tham gia chủ yếu vào quá trình sản xuất hormone của tuyến thượng thận. Những thực phẩm giàu vitamin nhóm B bao gồm bơ, đậu, yến mạch,...
• Đảm bảo uống đủ lượng nước hàng ngày để cung cấp đủ nước cần thiết cho cơ thể. Ngoài nước lọc, người bệnh có thể uống nước râu ngô, nước hoa quả, sinh tố,…

Những lưu ý về cách phòng ngừa suy tuyến thượng thận

Dựa vào các nguyên nhân gây bệnh và chế độ dinh dưỡng, người bệnh cần xem xét những khía cạnh sau:

• Hạn chế việc tự mua và sử dụng corticoid: Khi sử dụng corticoid phải có chỉ định chuyên môn từ bác sĩ.
• Tư vấn với bác sĩ: Nếu bạn cần sử dụng corticoid hoặc các loại thuốc có liên quan, hãy thảo luận với bác sĩ để đảm bảo liều lượng và thời gian sử dụng được điều chỉnh chính xác.
• Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Nếu bạn đã được chỉ định sử dụng corticoid hoặc các loại thuốc khác, hãy tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ và không tự tiến hành thay đổi liều lượng hay ngừng dùng thuốc mà không có chỉ định.
• Kiểm tra định kỳ: Nếu bạn đang sử dụng corticoid trong thời gian dài, cần thực hiện kiểm tra định kỳ để theo dõi tình trạng sức khỏe của tuyến thượng thận và điều chỉnh điều trị khi cần.
• Chăm sóc sức khỏe tổng thể: Duy trì một lối sống lành mạnh với chế độ ăn uống cân đối, tập thể dục đều đặn, giữ cân nặng trong khoảng lý tưởng, và kiểm soát căng thẳng là quan trọng để bảo vệ sức khỏe tuyến thượng thận.
• Tránh tiếp xúc với nguyên nhân gây bệnh: Tránh tiếp xúc với các nguyên nhân có thể gây suy tuyến thượng thận, như không nên sử dụng corticoid khi không cần thiết và hạn chế tiếp xúc với các hạt bụi bảo vệ tuyến thượng thận khỏi viêm nhiễm.
• Thăm khám định kỳ: Nếu bạn có tiền sử gia đình hoặc yếu tố nguy cơ, hãy thăm khám định kỳ và làm các xét nghiệm để sớm phát hiện bất kỳ vấn đề nào liên quan đến tuyến thượng thận.
• Tìm kiếm hỗ trợ tinh thần: Nếu bạn đang trải qua tình trạng căng thẳng hoặc trầm cảm, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ tinh thần để giảm bớt áp lực tinh thần và tạo điều kiện tốt cho sức khỏe tổng thể.

Suy tuyến thượng thận ở Việt Nam chủ yếu phát sinh do sử dụng corticoid kéo dài, đặc biệt là trong trường hợp các bệnh nhân đang mắc hen suyễn hoặc viêm khớp. Do đó, điều quan trọng cần lưu ý đối với tất cả mọi người là không tự ý sử dụng thuốc khi chưa thăm khám hoặc không có bất kỳ chỉ định nào từ bác sĩ.