Niêm mạc là gì? Niêm mạc có vai trò gì đối với cơ thể và sức khỏe?

Niêm mạc là một lớp lót mỏng manh nhưng lại có khả năng duy trì sức khỏe tổng thể của chúng ta thông qua việc ngăn ngừa nhiễm trùng, hấp thụ các chất có hại và thúc đẩy quá trình chữa bệnh. Một khi nắm được hoạt động phức tạp của cơ chế phòng vệ thiết yếu này, bạn sẽ hiểu hơn về hệ thống miễn dịch phức tạp của của cơ thể chúng ta.

Niêm mạc là gì?

Niêm mạc được ví như một lá chắn thần kỳ giúp bảo vệ cơ thể chúng ta khỏi những tác nhân xâm lược từ bên ngoài và đảm bảo môi trường bên trong cơ thể được an toàn và nguyên vẹn.

Vậy cụ thể niêm mạc là gì? Niêm mạc (còn gọi là màng nhầy) chủ yếu bắt nguồn từ nội bì, cấu trúc của nó khá phức tạp bao gồm các tế bào biểu mô và màng mô liên kết. Vai trò quan trọng của niêm mạc được mở rộng đến các khoang và cơ quan khác nhau của cơ thể, bao gồm lỗ mũi, miệng, mí mắt, khí quản, dạ dày, vùng sinh dục và hậu môn.

Về cơ bản, bạn có thể hiểu là niêm mạc bao gồm các lớp tế bào biểu mô tạo thành hàng rào bảo vệ. Bên dưới lớp này có màng mô liên kết hay propria lamina giúp ngăn chặn mầm bệnh và chất bẩn xâm nhập vào cơ thể chúng ta; đồng thời giúp duy trì độ ẩm thiết yếu trong các mô của chúng ta.

Niêm mạc tuy mỏng manh nhưng lại có khả năng phục hồi đáng kể. Chúng có khả năng hấp thụ các chất cụ thể, bao gồm cả chất độc. Hơn nữa, những màng này còn đóng một vai trò quan trọng trong việc chữa lành và điều hòa miễn dịch. Khi bị tổn thương, chất nhầy do niêm mạc tiết ra sẽ giúp ngăn ngừa nhiễm trùng và giữ độ ẩm cho mô.

Bề mặt niêm mạc có sự tồn tại của chất lỏng niêm mạc bên trên, cụ thể là nước bọt, nước mắt, chất nhầy ở mũi, dạ dày, cổ tử cung và phế quản. Những chất lỏng này không chỉ có độ ẩm mà chúng còn chứa dồi dào chất điều hòa miễn dịch lẫn chất chữa bệnh bao gồm các yếu tố tăng trưởng, các protein kháng khuẩn và các globulin miễn dịch.

Niêm mạc trong cơ thể có những loại nào?

Niêm mạc hiện diện thầm lặng bảo vệ cơ thể con người chúng ta khỏi bị tổn hại. Chúng xuất hiện ở nhiều cơ quan, bộ phận trong cơ thể, bao gồm các loại sau đây:

Niêm mạc tử cung

Niêm mạc tử cung hay còn gọi là nội mạc tử cung, là lớp bao phủ toàn bộ bề mặt trong của tử cung. Niêm mạc tử cung bao gồm hai lớp riêng biệt đó là lớp đáy (lớp nội mạc căn bản) và lớp nông (lớp nội mạc tuyến). Trong khi lớp đáy không chịu tác động bởi chu kỳ kinh nguyệt thì lớp nông lại chịu tác động lớn từ chu kỳ kinh nguyệt của phụ nữ.

Dựa trên độ dày mỏng của niêm mạc tử cung mà bác sĩ chuyên khoa có thể đánh giá được khả năng thụ thai ở chị em phụ nữ. Cụ thể là nếu độ dày của lớp niêm mạc tử dụng dày hơn 20mm hoặc lớp niêm mạc mỏng hơn 7 - 8mm thì chị em sẽ khó mang thai. Thông thường, niêm mạc tử cung sẽ thay đổi theo chu kỳ kinh nguyệt:

• Vừa mới kết thúc kỳ kinh, lớp niêm mạc tử cung sẽ có độ dày 3 - 4mm.
• Giai đoạn giữa chu kỳ kinh nguyệt (gần ngày rụng trứng), lớp niêm mạc tử cung dày sẽ dày từ 8 - 12mm.
• Giai đoạn sắp có kinh, lớp niêm mạc tử cung dày từ 12 - 16mm. Khi trứng không được thụ tinh, lớp niêm mạc này sẽ bong ra tạo thành kinh nguyệt như chị em thường thấy.

Niêm mạc miệng

Cơ quan miệng cũng có một lớp niêm mạc bao phủ khoang miệng ít người chú ý. Niêm mạc miệng có khả năng phục hồi rất tốt nhưng nó cũng rất dễ bị tổn thương bởi một số yếu tố sau đây:

• Viêm quanh răng/tủy răng, sâu răng;
• Nhiễm nấm, vi khuẩn, virus;
• Bị tác động bởi sang chấn từ bên ngoài;
• Dị ứng với một số loại thuốc;
• Ung thư biểu mô;
• Bệnh lý tự miễn.

Niêm mạc mũi

Vị trí của niêm mạc mũi là lót thành bên trong mũi và tất cả xoang liên quan đến mũi, giữ vai trò giúp chống lại các chất ô nhiễm và nhiễm trùng.

Niêm mạc mũi dễ bị tổn thương, phù nề. Lúc này, lỗ thông của những xoang đổ vào mũi thường là bị hẹp một phần hoặc che lấp toàn bộ gây viêm mũi.

Niêm mạc dạ dày

Niêm mạc dạ dày là lá chắn, có khả năng hấp thụ các chất độc hại để bảo vệ dạ dày khỏi những tổn thương. Lớp lót phủ bề mặt bên trong của dạ dày này cũng rất dễ tổn thương, một khi chúng bị tổn thương, suy yếu sẽ đưa đến nhiều bệnh lý liên quan đến dạ dày như viêm loét dạ dày tá tràng,... Lúc này, bệnh nhân sẽ thấy cơ thể gặp phải các triệu chứng như đau bụng, nôn/buồn nôn, mệt mỏi, chán ăn/ăn không ngon, thường xuyên ợ chua, đi ngoài phân đen (với tình trạng viêm loét nặng gây xuất huyết dạ dày).

Niêm mạc mắt và lưỡi

Mắt và lưỡi là hai bộ phận tuy chức năng khác nhau nhưng có một điểm chung là dễ bị nhiễm trùng.

Niêm mạc mắt (lớp màng che phủ phần lòng trắng của mắt) có tác dụng chống lại các chất kích thích, vi rút và dị ứng - những tác nhân có thể dẫn đến viêm kết mạc. Trong khi đó, niêm mạc lưỡi là lớp tế bào bao phủ lưỡi, có vai trò bảo vệ lưỡi trước sự xâm nhập của virus và nấm.

Vai trò của niêm mạc

Sau khi đã hiểu niêm mạc là gì, niêm mạc có mấy loại, chúng ta chắc chắn không thể bỏ qua những thông tin về vai trò của lớp màng lót này.

Như đã có đề cập bên trên, sự hiện diện lớp niêm mạc ở bộ phận, cơ quan nào cũng đều có vai trò tạo ra hàng rào bảo vệ cơ thể trước những tác nhân gây hại. Lớp lót này che phủ toàn bộ những bộ phận của bộ máy tiêu hóa, hô hấp, sinh sản,... Chúng chứa chất nhầy chống lại vi khuẩn/virus, ngoài ra còn giúp các bộ phận tránh khỏi ảnh hưởng xấu của dịch do cơ thể tiết ra.

Mặc dù cấu tạo khá mỏng manh, song lớp niêm mạc lại có khả năng mạnh mẽ và vô cùng hiệu quả trong việc ngăn chặn những mầm bệnh, chất bẩn xâm nhập vào cơ thể. Bên cạnh đó, lớp niêm mạc còn có tác dụng giữ ấm và giúp duy trì độ ẩm cần thiết cho các mô của cơ thể. Chưa kể, niêm mạc còn có thể hấp thụ cả những chất độc hại nữa. Tuy nhiên, niêm mạc rất dễ bị viêm đau và tổn thương (rách/hỏng), khi đó chất nhầy sẽ thay niêm mạc thực hiện chức năng ngăn ngừa viêm nhiễm và giữ ẩm mô.

Bề mặt niêm mạc đóng vai trò trung tâm trong việc giám sát miễn dịch cũng như bảo vệ chống lại nhiễm trùng nhờ có sự hiện diện của hàng rào biểu mô bán thấm. Hàng rào này được củng cố bởi các cơ chế miễn dịch bẩm sinh lẫn thích ứng. Bên dưới biểu mô này là nơi cư trú của những tế bào lympho, nhiệm vụ của chúng là bảo vệ chống lại sự xâm nhập của vi sinh vật, đồng thời làm trung gian miễn dịch trước bệnh tật.

Ở bề mặt niêm mạc còn là nơi cư trú của cộng đồng vi khuẩn đa dạng với hệ vi sinh vật kết hợp. Chúng góp phần vào sức khỏe của chúng ta nhưng sẽ phải được hệ thống miễn dịch tại những khu vực này kiểm soát.

Tóm lại, niêm mạc là gì thì đây là phần tuy ít được chú ý hay nhắc đến song vai trò của chúng lại vô cùng lớn. Những lớp bề mặt niêm mạc hiện diện giống như rào chắn thiết yếu giữa cơ thể và môi trường bên ngoài, giúp bảo vệ cơ thể trước những tác nhân xâm nhập và gây hại. Tuy nhiên, chúng lại rất dễ tổn thương nên chúng ta cần lưu ý bảo vệ niêm mạc để cơ thể phòng tránh được nhiều bệnh viêm nhiễm.

Xem thêm:

Nguyên nhân niêm mạc mũi bị chảy máu và cách xử lý

Niêm mạc ba lá là gì? Ảnh hưởng như thế nào đến khả năng thụ thai