Phân biệt nấm độc trắng hình nón và các loại nấm độc khác

Mặc dù số ca ngộ độc nấm thấp hơn các loại ngộ độc khác nhưng tỷ lệ tử vong lại cao hơn rất nhiều. Biểu hiện lâm sàng của ngộ độc nấm rất đa dạng, thường gặp nhất là viêm dạ dày ruột, suy gan, suy thận, biến chứng thần kinh và tan máu. Vậy dấu hiệu ngộ độc nấm là gì? Cách nhận biết nấm độc trắng hình nón?

Cách phân biệt nấm độc tán trắng hình nón

Nấm độc trắng hình nón có tên khoa học là Amanita verna, thường mọc đơn lẻ hoặc thành từng cụm ở rừng hoặc ven rừng. Đây là loại nấm phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt là ở rừng tre. Đặc điểm nhận dạng của nấm hình nón màu trắng là:

• Mũ nấm: Mũ nấm có màu trắng, bề mặt nhẵn, sáng bóng. Khi nấm còn non, mũ nấm có đầu hình tròn, hình quả trứng và bám chặt vào thân nấm. Khi nấm trưởng thành, mũ nấm dẹt hơn, khi đó đường kính khoảng 5-10cm. Khi nấm già, mép mũ nấm sẽ cong xuống.
• Phiến nấm: Mặt dưới hay còn gọi là phiến nấm có màu trắng.
• Cuống nấm: Màu trắng, phần trên gần mũ nấm có hình vòng nhưng trông giống màng. Phần chân cuống của nấm phồng lên như củ hành và có phần gốc hình đài hoa.
• Thịt nấm: Màu trắng, mềm, thơm nên rất khó phân biệt với nấm ăn thông thường.

Phân biệt một số loại nấm độc khác

Nấm độc có chứa muscarin

Nấm mũ khía nâu xám có độc tố muscarine gây ra các triệu chứng thần kinh như đổ mồ hôi, hôn mê, co giật, ảo giác, kích động, suy nhược, liệt cơ đại tràng,… Các triệu chứng giảm dần sau 2 giờ, ít gây tử vong trừ khi ngộ độc quá nặng, gây tổn thương hệ tim mạch, hô hấp.

Mũ nấm có hình nón đến hình chuông, có các sợi màu vàng nâu tỏa từ đỉnh đến mép mũ nấm. Đường kính mũ nấm từ 2-8cm. Khi còn non, phiến nấm có màu trắng nhạt, bám chặt vào thân nấm. Khi già có màu xám hoặc nâu và tách khỏi thân. Thân nấm có màu từ trắng đến vàng nâu, dài từ 3-9cm, gốc có dạng hình củ. Thịt nấm có màu trắng.

Nấm độc chứa độc tố gây rối loạn tiêu hóa

Nấm ô tán trắng phiến xanh là loại nấm độc gây rối loạn hệ tiêu hóa. Chất độc tác dụng nhanh, gây buồn nôn, đau bụng, chuột rút và tiêu chảy. Các triệu chứng xuất hiện ngay sau khi ăn, từ 20 phút đến 4 giờ và giảm dần sau 2 đến 3 ngày.

Mũ nấm khi còn non có hình bán cầu, màu vàng nhạt, có vảy nhỏ màu nâu nhạt hoặc xám nhạt. Khi trưởng thành, mũ nấm có hình ô hoặc trải phẳng, màu trắng, đường kính 5-15cm, trên bề mặt nấm có vảy mỏng màu nâu dày dần về phía đỉnh mũ. Phiến nấm có màu trắng, khi già có màu xanh nhạt hoặc xanh xám. Thân nấm có màu từ trắng đến nâu hoặc xám, gốc thân không có dạng hình củ, thân dài từ 10-30cm. Thịt nấm có màu trắng.

Nấm thức thần hay nấm Psilocybe

Nấm thức thần có độc tố chính là psilocybin và psilocin gây rối loạn tâm thần (ảo giác, rối loạn cảm xúc, kích động). Các triệu chứng xuất hiện sớm (một giờ sau khi ăn) và biến mất sau 12-24 giờ.

Mũ nấm có đường kính từ 1-2cm, màu nâu vàng hình nón, phủ một lớp chất nhầy trong suốt bên ngoài. Khi còn non, phiến nấm có màu trắng, khi già có màu xanh nhạt hoặc xanh xám. Thân nấm rất dài, mỏng, có màu như mũ nấm có khi chuyển sang màu xanh lục hoặc xanh lam. Thịt nấm có màu nâu nhạt, có mùi thơm nhẹ.

Biểu hiện khi ăn phải nấm độc

Khi ăn phải nấm độc, tùy theo loại nấm mà có những triệu chứng ngộ độc khác nhau. Các triệu chứng ngộ độc nấm có thể xuất hiện nhanh từ 20-30 phút sau khi ăn hoặc các triệu chứng xuất hiện sau 2-4 giờ, thậm chí 20 giờ sau khi ăn. Ngộ độc càng muộn thì càng khó điều trị và nguy hiểm. Ngộ độc nấm thường có những triệu chứng chung sau:

• Đau bụng, nước tiểu có mùi tanh và có máu.
• Buồn nôn, có thể lẫn máu.
• Toàn thân mệt mỏi, chân tay lạnh, khát nước, có khi nổi mẩn.
• Chóng mặt, da xanh xao.
• Co giật, tăng tiết nước bọt.
• Đi tiểu ít hoặc không đi tiểu.
• Khó thở do co thắt phế quản và ứ máu trong phổi.

Nhóm gây ngộ độc sớm

Với một số loại nấm gây ngộ độc sớm, thường biểu hiện sau khi ăn từ 30 phút đến 2 giờ, tối đa là 6 giờ, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như giãn mạch, đổ mồ hôi, tiết nhiều nước bọt, tiêu chảy, nôn mửa, huyết áp thấp,... Một số trường hợp còn có các triệu chứng như khó thở, co giật, mê sảng, đồng tử giãn, da đỏ, niêm mạc miệng và mắt khô, có ảo giác,...

Nhóm gây ngộ độc muộn

Nhóm ngộ độc muộn thường rất nguy hiểm vì dấu hiệu xuất hiện sau 6 đến 12 giờ, thậm chí 40 giờ. Triệu chứng thường gặp ở nhóm này là đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy, nước tiểu vàng, chảy máu cam, phân có máu,... Ở nhóm ngộ độc muộn, bệnh nhân tử vong rất nhanh chỉ sau vài ngày do suy gan, xuất huyết nặng, co giật,...

Sơ cứu và phòng ngừa ngộ độc nấm

Sơ cứu khi ngộ độc nấm

Khi có dấu hiệu nghi ngờ ngộ độc nấm cách tốt nhất là đến bệnh viện càng sớm càng tốt, trong thời gian đó có thể thực hiện một số biện pháp sơ cứu cấp để ngăn độc tố phát tác nhiều hơn:

• Gây nôn (bằng biện pháp cơ học): Sau khi ăn nấm vài giờ nếu vẫn còn tỉnh táo và chưa nôn nhiều. Cho bệnh nhân uống nước và gây nôn.
• Uống than hoạt tính: Liều dùng 1g/kg cân nặng của bệnh nhân.
• Cho bệnh nhân uống nhiều nước và oresol để bổ sung điện giải.
• Nhanh chóng đưa người bệnh đến bệnh viện gần nhất.
• Nếu người bệnh hôn mê hoặc co giật: Đặt bệnh nhân nằm nghiêng về một bên.
• Nếu người bệnh thở yếu hoặc ngừng thở: Thực hiện hô hấp nhân tạo hoặc hô hấp nhân tạo bằng các phương tiện cấp cứu tại chỗ.
• Không tự ý về nhà trong 1 đến 2 ngày đầu, ngay cả khi các triệu chứng ngộ độc đã biến mất.
• Cần lưu ý, khi bị ngộ độc nấm, người bệnh tuyệt đối không được dùng các loại thuốc có chứa cồn, vì rượu sẽ khiến độc tố ngấm vào máu rất nhanh, làm tăng độc tố trong cơ thể.

Phòng ngừa

Tốt hơn điều trị là phòng ngừa ngộ độc nấm:

• Tuyệt đối không ăn nấm lạ hoặc nấm không rõ nguồn gốc. Chỉ sử dụng nấm khi bạn chắc chắn có thể ăn được, không chứa chất độc.
• Không nên cho động vật ăn để kiểm tra nấm độc vì có những loại nấm biểu hiện ngộ độc rất muộn sau 20-24 giờ hoặc độc của nấm không ảnh hưởng đến một số loài động vật.
• Không hái nấm non về ăn vì nấm chưa phát triển hết đặc điểm cấu tạo nên khó xác định rõ ràng là loại nấm gì.
• Không ăn nấm quá già.
• Trường hợp ngộ độc nấm cần đưa tất cả người bị ngộ độc và người chưa có dấu hiệu đến bệnh viện để theo dõi và điều trị.
• Nấm mới hái cần phải sơ chế và sử dụng ngay, vừa đảm bảo an toàn vừa tránh làm mất đi các chất dinh dưỡng có trong nấm. Nếu để nấm lâu ngày và không bảo quản cẩn thận, nấm có thể bị mốc và biến thành nấm độc.

Bài viết trên đây đã chỉ ra cách phân biệt nấm độc trắng hình nón và một số loại nấm độc khác để phòng ngừa. Một điều quan trọng các bạn cần lưu ý là tuyệt đối không ăn nấm khi chưa xác định rõ nguồn gốc và độc tố.