Phản xạ gân xương là gì? Phương pháp kiểm tra và yếu tố tác động

Phản xạ gân xương là một khái niệm y khoa quan trọng liên quan đến cơ thể con người. Đây là một hệ thống phản ứng tự nhiên của cơ thể, giúp bảo vệ bạn khỏi những nguy cơ gây nguy hiểm. Nhưng phản xạ gân xương là gì và làm thế nào có thể kiểm tra nó? Bài viết dưới đây sẽ đưa ra chi tiết các phương pháp kiểm tra cũng như các yếu tố tác động đến chúng, giúp bạn hiểu được hệ thống này trong bảo vệ sức khỏe và sự tồn tại của con người.

Phản xạ gân xương là gì?

Phản xạ gân xương hay được gọi là phản xạ căng cơ, là một phản xạ tự động của cơ thể trong hệ thống tự động phản ứng trước các tác động kích thích đối với gân xương. Nó giúp duy trì sự ổn định và an toàn của cơ thể. Khi có sự kích thích, thông điệp được truyền từ cơ thể đến hệ thần kinh trung ương, sau đó kích thích phản xạ tạo ra một phản ứng nhanh chóng mà không cần sự can thiệp của ý thức. Phản xạ gân xương thường liên quan đến việc giữ cân bằng, bảo vệ khỏi chấn thương và duy trì tư thế cơ thể.

Khám phản xạ gân xương còn được biết đến như khám căng cơ. Đây là quá trình đánh giá các sợi cơ có hướng tâm, kết nối synap trong tủy sống, dây thần kinh vận động và các đường vận động đi xuống. Sự tổn thương của nơron vận động ở phía dưới (như bệnh sừng trước tủy, rễ thần kinh sống hoặc thần kinh ngoại biên) có thể dẫn đến giảm phản xạ. Ngược lại, tổn thương của nơron vận động ở phía trên (như tổn thương ở bất kỳ vị trí nào trên sừng trước tủy, trừ hạch nền) có thể gây ra tăng cường phản xạ.

Nhóm phản xạ gân xương được khám

Kiểm tra phản xạ gân xương đóng vai trò quan trọng trong quá trình đánh giá hệ thống thần kinh và thường được coi là phần khách quan nhất của các kiểm tra thần kinh. Điều này đặc biệt quan trọng để xác định mức độ tổn thương cho hệ thống này, đặc biệt là trong các tình huống như người bệnh hôn mê.

Để kiểm tra phản xạ một cách hợp lệ và chính xác, sự hợp tác tối thiểu từ người bệnh là điều cần thiết, tạo ra phản ứng mà bác sĩ có thể đánh giá một cách khách quan. Bác sĩ cũng cần biết về các phản xạ thường được kiểm tra nhiều nhất và các kết quả có thể xuất hiện. Tuy nhiên, để giải thích các phản ứng phản xạ, cần phải tiến hành phân tích cẩn thận, dựa trên kiến thức về giải phẫu chức năng và sinh lý học.

Các nhóm phản xạ hay được kiểm tra bao gồm:

• Cơ ở nhị đầu (chi phối bởi C5 và C6);
• Cơ cánh tay quay (C6);
• Cơ tam đầu (C7);
• Gấp ngón trỏ đầu xa (C8);
• Phản xạ ở gân gối hay gân xơ tứ đầu (L4);
• Phản xạ gân gót (S1);
• Phản xạ làm giật hàm (dây thần kinh sọ 5).

Mọi thay đổi không đối xứng nào ở trong mức độ tăng hay giảm phản xạ đều được ghi nhận. Nghiệm pháp Jendrassik có thể được áp dụng để làm rõ hơn về phản xạ đó là người bệnh kết hợp hai bàn tay lại và kéo mạnh ra đồng thời gõ vào gân cơ ở chi dưới. Hoặc người bệnh có thể ép hai đầu gối vào nhau trong khi đang kiểm tra phản xạ gân xương ở chi trên.

Phương pháp kiểm tra phản xạ gân xương

Có nhiều phương pháp kiểm tra phản xạ gân xương và chúng thường được thực hiện nhằm đánh giá tình trạng và hoạt động của hệ thống thần kinh. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến:

• Phản xạ gân cơ: Sử dụng đinh châm hoặc thiết bị kích thích như máy tạ để kích thích gân cơ, đánh giá phản ứng co cơ tự động.
• Phản xạ ánh sáng đồng tử: Quan sát phản ứng của đồng tử đối với ánh sáng, thường được kiểm tra bằng cách chiếu đèn vào mắt và đánh giá sự co lại của đồng tử.
• Phản xạ cơ xương: Kích thích gân xương và theo dõi sự co thắt và giãn cơ một cách liên tục, thường là ở mức chân hoặc cổ.
• Phản xạ bề mặt: Đánh giá phản ứng của da đối với kích thích như làm nổi mụn nhằm kiểm tra hoạt động của các đường thần kinh periferi.
• Phản xạ nút chuột: Kích thích gân xương trong bàn tay và đánh giá sự co lại của cơ, thường được sử dụng để đánh giá hệ thống thần kinh trung ương.
• Phản xạ kiểm tra gân xơ tứ đầu: Kích thích đồng tử của chân và theo dõi sự co giãn của ngón chân, thường được sử dụng để đánh giá tình trạng thần kinh trung ương ở trẻ nhỏ và người lớn.

Quá trình kiểm tra phản xạ gân xương giúp bác sĩ đánh giá chức năng thần kinh, phát hiện sự tổn thương hoặc bất thường trong hệ thống này.

Yếu tố thay đổi phản ứng phản xạ

Có nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến phản ứng phản xạ gân xương bao gồm:

• Tình trạng sức khỏe toàn bộ: Bất kỳ sự thay đổi nào trong tình trạng sức khỏe của người kiểm tra, chẳng hạn như bệnh lý thần kinh, viêm nhiễm hoặc tình trạng lạc quan, đều có thể ảnh hưởng đến phản xạ gân xương.
• Tình trạng cơ bắp: Mức độ căng cơ và tình trạng cơ bắp của người kiểm tra có thể ảnh hưởng đến phản ứng phản xạ. Các điều kiện như mệt mỏi, căng thẳng cơ hoặc tình trạng cơ bắp yếu có thể tạo ra biến động trong phản xạ.
• Tuổi tác: Phản xạ gân xương thường thay đổi theo tuổi tác. Người già có thể trải qua sự chậm trễ trong phản ứng phản xạ so với người trẻ.
• Tác động ngoại vi: Bất kỳ tác động ngoại vi nào, chẳng hạn như áp lực, nhiệt độ hoặc đau đớn từ kích thích gân xương, đều có thể ảnh hưởng đến phản xạ.
• Tình trạng emotion và stress: Tình trạng tâm lý như căng thẳng, lo lắng hoặc stress có thể gây ra biến động trong hệ thống thần kinh và ảnh hưởng đến phản xạ.
• Thuốc và chất gây nghiện: Việc sử dụng thuốc hoặc chất gây nghiện có thể có tác động đáng kể đến phản ứng phản xạ gân xương.

Tất cả những yếu tố này cần được xem xét khi đánh giá và hiểu biết về phản ứng phản xạ gân xương trong bối cảnh cụ thể.

Phản xạ gân xương là một khía cạnh quan trọng của hệ thống tự vệ của cơ thể, đóng vai trò trong việc duy trì sự ổn định và an toàn. Việc kiểm tra phản xạ gân xương không chỉ cung cấp thông tin quan trọng về chức năng của hệ thống thần kinh, mà còn giúp phát hiện và đánh giá sự ảnh hưởng của nhiều yếu tố bao gồm tình trạng sức khỏe toàn bộ, tình trạng cơ bắp, tuổi tác, tác động ngoại vi, tình trạng tâm lý và sử dụng thuốc. 

Qua việc áp dụng các phương pháp kiểm tra chính xác và đồng thời xem xét các yếu tố tác động, ta có thể đạt được cái nhìn toàn diện về trạng thái phản xạ gân xương và từ đó đưa ra những quyết định chính xác trong chăm sóc và điều trị sức khỏe.