Phương pháp dạy học tích cực là gì? 10 phương pháp dạy học tích cực hiệu quả bạn nên biết

Phương pháp dạy học tích cực là một thuật ngữ chỉ các phương pháp giáo dục theo hướng kích thích tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học. Hiện nay, các phương pháp dạy học này đã được áp dụng rộng rãi trong các chương trình giáo dục tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Hãy cùng tham khảo các thông tin trong bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn về phương pháp dạy học tích cực và một số phương pháp dạy học hiệu quả nhất hiện nay nhé!

Phương pháp dạy học tích cực là gì?

Phương pháp dạy học tích cực là những kỹ thuật giảng dạy hướng đến việc tạo điều kiện cho người học thảo luận và tìm cách giải quyết vấn đề nhằm giúp học sinh phát huy khả năng suy nghĩ, sáng tạo và tăng tương tác khi học giữa học sinh với giáo viên, bạn học. Phương pháp này hướng học sinh tới việc tập trung tư duy một cách sáng tạo, rèn luyện tính chủ động và sự tích cực khi học, giáo viên chỉ là người hướng dẫn và đưa ra gợi ý để học sinh tự tìm cách giải quyết vấn đề. 

Tổng hợp 10 phương pháp dạy học tích cực hiệu quả bạn nên biết

Hiện nay, các nhà nghiên cứu trên thế giới đã đưa ra rất nhiều phương pháp dạy học giúp phát huy tính tích cực và sáng tạo cho người học, giúp người học phát triển năng lực cá nhân và kiến thức một cách toàn diện. Sau đây là 10 phương pháp dạy học tích cực hiệu quả bạn có thể tham khảo:

Phương pháp kiểm tra vấn đáp

Phương pháp vấn đáp là một phương pháp phổ biến và được áp dụng nhiều trong các chương trình dạy học hiện nay. Đây là phương pháp kiểm tra những kiến thức học sinh đã được tiếp thu trong quá trình học tập bằng hình thức kiểm tra vấn đáp với giáo viên hoặc bạn học thay vì kiểm tra truyền thống trên giấy. Để áp dụng phương pháp dạy học này, giáo viên cần chuẩn bị những câu hỏi bằng cách xây dựng hệ thống câu hỏi, bao gồm 2 nhóm câu hỏi: Câu hỏi chủ chốt, khái quát nội dung đã được học và câu hỏi bổ sung, mở rộng. Các câu hỏi được đặt ra cần phải rõ ràng, dễ hiểu và có độ tương đồng với câu trả lời mong muốn.

Phương pháp đưa và giải quyết vấn đề

Trong quá trình phát triển tư duy, kỹ năng giải quyết vấn đề đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Phương pháp đặt và giải quyết vấn đề giúp xây dựng và củng cố năng lực cá nhân của người học, giúp rèn luyện khả năng phản ứng nhanh khi gặp vấn đề. Phương pháp này cũng có thể được áp dụng trong các môi trường doanh nghiệp, công ty,... Học sinh cần chủ động phân tích tình huống được đưa ra, phát hiện và chỉ rõ vấn đề trong tình huống. Từ đó tự tìm ra phương án giải quyết vấn đề đó. Từ những phương án được đưa ra, người học cần so sánh và phân tích, đánh giá để tìm kiếm phương hướng giải quyết vấn đề tốt nhất và đạt hiệu quả cao.

Phương pháp làm việc nhóm

Phương pháp làm việc nhóm là hình thức dạy học bằng cách chia lớp học thành nhiều nhóm nhỏ, các nhóm sẽ thực hiện các nhiệm vụ được giao trong một khoảng thời gian nhất định sau đó trình bày kết quả của nhóm trước lớp cho thầy cô và các bạn đánh giá. Để thành lập một nhóm học tập, các học sinh có thể tự lựa chọn bạn cùng nhóm hoặc giáo viên phân chia thành viên nhóm theo số thứ tự hoặc năng lực học tập. Các nhóm này có thể được cố định trong cả quá trình học, mỗi nhóm sẽ thực hiện những bài tập khác nhau.

• Ưu điểm: Phát huy tính trách nhiệm và khả năng làm việc nhóm cho học sinh, phát triển khả năng giao tiếp và giúp người học tăng sự tự tin. Giúp học sinh tự đánh giá được năng lực làm việc của bản thân trong tập thể.
• Nhược điểm: Cần nhiều thời gian để tổ chức hoạt động nhóm, lớp dễ bị mất trật tự và không đạt được kết quả mong muốn khi dạy học.

Phương pháp dạy theo dự án

Phương pháp này là phương pháp dạy học giúp người học thực hiện nhiệm vụ đã được giao và tạo ra sản phẩm phù hợp ngay tại lớp học. Phương án này có thể được phân loại theo các yếu tố sau:

• Theo chuyên môn của giáo viên;
• Sự có mặt của học sinh và giáo viên;
• Theo thời gian và nhiệm vụ được giao.

Tiến trình dạy học theo dự án diễn ra từ việc xác định mục đích và vấn đề của dự án, xây dựng kế hoạch và thực hiện dự án, trình bày nội dung và đánh giá chất lượng của dự án.

Phương pháp nhập vai

Phương pháp này giúp học sinh tự nhập vai vào các tình huống hoặc câu chuyện được đưa ra, giúp người học tự vận dụng kiến thức học được vào vai trò của mình trong tình huống. Đây là một phương pháp giảng dạy tích cực có thể áp dụng kết hợp với phương pháp làm việc nhóm.

Phương pháp khám phá với công nghệ (WEBQUEST)

Phương pháp WEBQUEST là một trong những phương pháp được áp dụng nhiều tại các trường cao đẳng và đại học hiện nay. Phương pháp này yêu cầu người học sử dụng các thiết bị công nghệ để khai thác thông tin và tự học.

Phương pháp thuyết trình

Đây là phương pháp trình bày tài liệu đã chuẩn bị trước lớp, thời gian chuẩn bị có thể là ngay tại lớp hoặc tìm hiểu trước về chủ đề được đưa ra tại nhà.

Kỹ thuật vẽ sơ đồ tư duy

Thay vì ghi chép toàn bộ nội dung bài học, người học có thể sử dụng kỹ thuật sơ đồ tư duy để vẽ ra các ý chính của bài học và tự triển khai nội dung theo tư duy ghi nhớ của mình.

Phương pháp dạy học theo góc

Phương pháp này về cơ bản là giáo viên sẽ tổ chức học tập theo nhiều cách học khác nhau, tạo điều kiện để học sinh được học theo nhiều phương pháp và lựa chọn cách học phù hợp với mình. Phương pháp này giúp khơi dậy hứng thú học tập cho người học, kích thích khả năng tư duy và giải quyết vấn đề.

Phương pháp chơi trò chơi

Giáo viên nên kết hợp các trò chơi nhỏ trong buổi học để giúp sinh viên ôn lại kiến thức đã học một cách nhanh chóng và hiệu quả. Phương pháp dạy học này sẽ giúp học sinh nhớ bài lâu hơn, nâng cao khả năng thực hành và phát triển khả năng phán đoán, suy nghĩ nhanh. Đồng thời, chơi trò chơi cũng giúp không khí lớp học trở nên sôi động hơn.

Để tiến hành phương pháp dạy học tích cực cần những điều kiện gì?

Để thực hiện các phương pháp dạy học tích cực, mỗi cá nhân trong lớp học đều có những vai trò riêng biệt, cụ thể như sau:

• Đối với giáo viên: Các phương pháp dạy học này yêu cầu giáo viên phải là người có kiến thức sâu rộng, trình độ chuyên môn cao và phải thật sự tận tâm với công việc
• Đối với học sinh: Học sinh cần tích cực xây dựng năng lực cá nhân, đề cao tính tự giác và có trách nhiệm trong các hoạt động đội nhóm trong quá trình học.
• Đối với nhà trường: Lãnh đạo nhà trường cần thúc đẩy triển khai các công tác dạy học tích cực, đưa ra các đề xuất mang tính tiến bộ và giữ thái độ tôn trọng đối với các ý kiến đóng góp.
• Vai trò của tài liệu học tập: Các tài liệu học tập nên tập trung vào những kết luận mang tính thực tiễn, logic thay vì các nội dung học thuộc và những kết luận mang tính áp đặt để giúp người học phát triển tư duy sáng tạo, tích cực khi học.

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về phương pháp dạy học tích cực và một số phương pháp được áp dụng phổ biến, hiệu quả hiện nay. Nhà trường và giáo viên là những người trực tiếp giúp học sinh cải thiện sự chủ động, tích cực và sáng tạo của mình. Phương pháp dạy học tích cực là những phương pháp đáng để tham khảo và áp dụng vào trong chương trình dạy học để giúp người học phát huy bản thân một cách toàn diện.