Sỏi mật hình thành như thế nào? Cách để ngăn ngừa sỏi túi mật

Sỏi mật là một bệnh lý phát triển thầm lặng với các biểu hiện không rõ ràng, khi phát hiện đôi lúc đã hình thành các biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, hiểu rõ sỏi mật hình thành như thế nào sẽ giúp bạn có cách để phòng ngừa và xử lý bệnh này tốt nhất. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn giải đáp các vấn đề này, cùng theo dõi nhé! 

Sỏi mật là gì?

Túi mật là cơ quan lưu trữ và bài tiết mật vào ruột non, góp phần quan trọng trong quá trình tiêu hóa thức ăn, đặc biệt là các thức ăn giàu chất béo. Trong đó, mật là chất lỏng được sản xuất bởi gan với thành phần gồm nhiều chất khác nhau mà chủ yếu là bilirubin và cholesterol.  

Chính vì túi mật là nơi dự trữ và cô đặc mật trước khi đưa vào ruột non nên rất dễ xuất hiện sỏi mật. Khi xảy ra tình trạng bão hòa của một trong ba thành phần là cholesterol, sắc tố mật và muối canxi sẽ tích tụ tạo thành một thể rắn gọi là sỏi mật và bệnh nhân thường chỉ phát hiện sỏi mật khi nó tắc nghẽn ở ống túi mật gây đau đớn.  

Sỏi mật hình thành như thế nào? Mỗi loại khác nhau có cơ chế khác nhau

Nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến rối loạn và mất cân bằng các chất trong dịch mật sẽ dẫn đến hình thành sỏi mật. Trong đó, sơ bộ có thể chia sỏi mật ra thành ba loại khác nhau là sỏi mật cholestrol, sỏi mật sắc tố và sỏi mật hỗn hợp với các cơ chế hình thành từng loại sỏi là khác nhau.  

Sỏi mật cholesterol hình thành như thế nào?

Cholesterol không tan được trong nước và theo cơ chế sinh lý thông thường, trong mật của bạn sẽ có đủ thành phần để hòa tan cholesterol. Nhưng nếu nồng độ cholesteol trong máu tăng cao hơn lượng mật có thể hòa tan thì lượng cholesterol dư thừa có thể tích tụ thành các tinh thể và cuối cùng là hình thành sỏi mật. 

Đây có thể là hệ quả của chế độ ăn uống nhiều chất béo xấu, các bệnh lý không chuyển hóa được lipid hay rối loạn lipid nói chung.  

Sỏi mật sắc tố hình thành như thế nào?

Sỏi mật sắc tố gồm có sỏi mật đen và sỏi mật nâu, thường được hình thành khi mật dư thừa bilirubin. 

Trong đó, sỏi mật sắc tố đen thường chỉ hình thành trong túi mật. Một số tình trạng như tán huyết mạn hoặc xơ gan sẽ làm giảm khả năng chuyển hóa bilurubin thành dạng hòa tan khiến cho bilirubin không tan tích tụ trong mật, kết hợp với các tinh thể canxi và phosphat sẽ tạo thành sỏi.

Mặt khác, sỏi mật sắc tố nâu được tạo thành dựa trên sự tắc nghẽn của đường mật và các tác nhân gây nhiễm trùng như E.coli, Enterococcus,...

Sỏi mật hỗn hợp hình thành như thế nào? 

Không như các loại sỏi mật kể trên, sỏi mật hỗn hợp là loại sỏi không đặc trưng, được hình thành bởi sự rối loạn các chất thành phần nhất định trong mật. Nguyên nhân dẫn đến hình thành loại sỏi này có thể bao gồm: 

• Thói quen sinh hoạt lười vận động và ngồi nhiều dẫn đến ứ trễ dịch mật và gây tắc nghẽn mật;
• Chế độ ăn kiêng tuyệt đối chất béo làm thiếu hụt dịch mật;
• Một số bệnh lý và các loại thuốc điều trị ảnh hưởng đến hoạt động của cơ trơn làm giảm tiết xuất dịch mật vào ruột non.  

Nắm rõ sỏi mật được hình thành như thế nào sẽ giúp bạn dễ dàng phòng ngừa và xử trí tình trạng này hơn. 

Khi bị sỏi mật, bạn cần làm gì? 

Hiện nay với kỹ thuật siêu âm phát triển, sỏi mật đã có thể được phát hiện ngay từ sớm trong các đợt kiểm tra sức khỏe định kỳ. Khi được chẩn đoán sỏi mật từ khi chưa có triệu chứng, số ít trường hợp bác sĩ có thể kê đơn cho bạn thuốc làm tan sỏi nhưng đa phần là không cần thiết. 

Tuy nhiên nếu sỏi mật gây ra các cơn đau quặn thắt hoặc xuất hiện các biến chứng khác, bệnh nhân sẽ cần được điều trị can thiệp. Phương pháp điều trị triệt để nhất hiện nay là phẫu thuật nội soi cắt bỏ túi mật (chiếm đến 90% các ca phẫu thuật điều trị sỏi mật). Bởi vì gan mới là cơ quan sản xuất ra dịch mật nên vẫn đảm bảo hệ tiêu hóa được cung cấp mật mà không sợ thiếu hụt. 

Mặc dù vậy nhưng vì không có túi mật nên dịch mật được tiết ra không có nơi lưu trữ và cô đặc trước khi vào ruột non nên người bệnh dễ bị đầy bụng, khó tiêu khi ăn thức ăn nhiều dầu mỡ. Vì vậy, sau khi phẫu thuật cắt bỏ túi mật, bệnh nhân nên có chế độ ăn kiêng chất béo, ăn đạm và tinh bột để cơ thể từ từ thích nghi. 

Cách để ngăn ngừa hình thành sỏi mật 

Dựa trên cơ chế hình thành sỏi mật kể trên, bạn có thể phòng ngừa tình trạng này bằng cách: 

Ăn uống điều độ và không bỏ bữa

Bỏ bữa và thói quen ăn uống không điều độ có thể dẫn đến rối loạn điều tiết mật. Từ đó, dẫn đến tạo thành sỏi mật. 

Duy trì cân nặng ở mức hợp lý

Béo phì và thừa cân làm tăng nguy cơ mắc phải sỏi mật do tình trạng này gây khó khăn cho cơ thể trong cơ chế làm rỗng túi mật. 

Giảm cân khoa học 

Nếu cần thiết phải giảm cân, nên có kế hoạch giảm cân khoa học. Bởi việc sụt cân quá nhanh cũng có thể làm tăng nguy cơ sỏi mật. Bạn có thể đặt mục tiêu giảm từ 0,5 - 1kg mỗi tuần để đảm bảo kiểm soát tốt quá trình giảm cân. 

Uống nhiều nước

Uống nhiều nước mỗi ngày giúp quá trình đào thải các chất gây hại ra khỏi cơ thể diễn ra thuận lợi hơn. 

Chế độ ăn uống cân đối và lành mạnh 

Cholesterol chính là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sỏi mât. Vì thế, trong chế độ ăn uống của người bị sỏi mật, tuyệt đối không nên ăn chất béo bão hòa trong các loại thực phẩm: Mỡ động vật, đồ đông lạnh,... Thay vào đó, nên ưu tiên bổ sung các nhóm chất béo lành mạnh như các loại dầu thực vật, các loại cá giàu omega-3,...

Trên đây là những thông tin giải đáp sỏi thận hình thành như thế nào và cách để phòng ngừa sỏi mật. Hy vọng đây sẽ là những kiến thức hữu ích với bạn nhé! 

Vi Quỳnh 

Nguồn tham khảo: Tổng hợp