Các loại sỏi đường mật và những điều cần biết

Sỏi đường mật là những viên sỏi cứng hình thành trong hệ thống đường mật, bao gồm túi mật và các ống dẫn mật. Những viên sỏi này có thể gây ra nhiều triệu chứng đau đớn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời. Vậy có các loại sỏi đường mật nào? Cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Sỏi đường mật là gì?

Sỏi đường mật là những viên sỏi cứng hình thành trong hệ thống đường mật, bao gồm túi mật và các ống dẫn mật. Hệ thống này đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển mật từ gan đến ruột non để hỗ trợ tiêu hóa chất béo.

Sỏi đường mật có thể có kích thước khác nhau, từ vài milimet đến vài centimet. Chúng thường được hình thành do sự tích tụ cholesterol, bilirubin, hoặc canxi trong dịch mật. 

Các loại sỏi đường mật

Sỏi đường mật là một trong những bệnh lý tiêu hóa thường gặp, ảnh hưởng đến nhiều người ở các độ tuổi khác nhau. Vậy có các loại sỏi đường mật nào? Dưới đây là các loại sỏi đường mật phổ biến và những đặc điểm của chúng:

• Sỏi cholesterol: Sỏi cholesterol là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 80% các trường hợp, thường có màu vàng hoặc xanh lục, hình thành khi có quá nhiều cholesterol trong dịch mật không được hòa tan hết. 
• Sỏi sắc tố: Trong các loại sỏi đường mật, sỏi mật sắc tố ít phổ biến hơn, có màu đen hoặc nâu và hình thành từ bilirubin, một sản phẩm phân hủy của hemoglobin. Sỏi đen thường liên quan đến các bệnh lý về máu như thiếu máu hồng cầu hình liềm hoặc xơ gan, trong khi sỏi nâu thường do nhiễm trùng đường mật. 
• Sỏi canxi: Đây là loại sỏi đường mật rất hiếm gặp, có màu trắng hoặc xám, hình thành khi có sự dư thừa canxi trong dịch mật. 

Nguyên nhân hình thành sỏi đường mật

Dưới đây là những nguyên nhân chính dẫn đến hình thành sỏi đường mật:

Mất cân bằng cholesterol trong mật

Cholesterol là một thành phần quan trọng trong dịch mật, giúp hòa tan chất béo và hỗ trợ tiêu hóa. Tuy nhiên, khi lượng cholesterol trong mật quá cao, nó có thể kết tinh và hình thành sỏi. Yếu tố di truyền, chế độ ăn uống nhiều cholesterol và chất béo bão hòa, béo phì, giảm cân nhanh chóng đều có thể góp phần làm tăng cholesterol trong mật, dẫn đến hình thành sỏi.

Ứ đọng mật trong túi mật

Mật được sản xuất bởi gan và lưu trữ trong túi mật. Khi túi mật không được co bóp thường xuyên hoặc có sự tắc nghẽn ở ống dẫn mật, mật sẽ bị ứ đọng trong túi mật. Tình trạng ứ đọng này tạo điều kiện cho cholesterol và các chất khác trong mật kết tinh và hình thành sỏi.

Một số yếu tố nguy cơ gây ứ đọng mật như: Béo phì, mang thai, ít vận động, chế độ ăn uống ít chất xơ và một số bệnh lý như xơ gan, viêm túi mật,...

Nhiễm trùng đường mật

Vi khuẩn xâm nhập vào hệ thống đường mật có thể gây viêm nhiễm, dẫn đến thay đổi thành phần dịch mật và tạo điều kiện cho hình thành sỏi.

Một số loại vi khuẩn phổ biến gây nhiễm trùng đường mật bao gồm Escherichia coli (E. coli), Salmonella và Staphylococcus aureus.

Nguy cơ nhiễm trùng đường mật cao hơn ở những người có hệ miễn dịch yếu, người có sỏi đường mật hoặc người đã từng phẫu thuật đường mật.

Yếu tố di truyền

Một số người có nguy cơ cao mắc sỏi đường mật do yếu tố di truyền. Nếu gia đình bạn có người mắc sỏi đường mật, bạn có nguy cơ cao hơn so với người bình thường. Yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể bạn chuyển hóa cholesterol và sản xuất mật, dẫn đến hình thành sỏi.

Ngoài những nguyên nhân chính trên, một số yếu tố khác cũng có thể góp phần làm tăng nguy cơ hình thành sỏi đường mật, bao gồm:

• Giới tính: Nữ giới có nguy cơ mắc sỏi đường mật cao hơn nam giới.
• Tuổi tác: Nguy cơ mắc sỏi đường mật tăng cao theo độ tuổi.
• Bệnh lý về gan: Một số bệnh lý về gan như xơ gan, viêm gan có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi.
• Một số loại thuốc: Một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc tránh thai, thuốc giảm mỡ, có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi.

Triệu chứng bệnh sỏi đường mật

Các triệu chứng của sỏi đường mật thường không rõ ràng ở giai đoạn đầu, khiến người bệnh dễ bỏ qua. Dưới đây là những triệu chứng thường gặp của bệnh sỏi đường mật mà bạn cần biết để nhận diện và có biện pháp xử lý kịp thời: 

Đau bụng dữ dội

Đây là triệu chứng thường gặp nhất của sỏi đường mật. Cơn đau thường xuất hiện sau bữa ăn nhiều dầu mỡ, vị trí đau thường ở vùng bụng trên bên phải, có thể lan ra vai, lưng hoặc sau gáy.

Cơn đau có thể dữ dội, từng cơn hoặc âm ỉ kéo dài, thường tăng nặng khi bạn vận động hoặc ho.

Buồn nôn, nôn mửa

Do kích ứng dạ dày bởi dịch mật ứ đọng. Cảm giác buồn nôn, nôn mửa có thể kèm theo đầy bụng, khó tiêu.

Đắng miệng

Do ứ đọng mật trong túi mật, khiến dịch mật trào ngược lên thực quản, gây cảm giác đắng miệng.

Rối loạn tiêu hóa

Sỏi đường mật có thể ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa chất béo, dẫn đến các triệu chứng như tiêu chảy, phân lỏng, phân có màu mỡ.

Các triệu chứng khác:

• Sốt, rét run: Do nhiễm trùng đường mật.
• Vàng da, vàng mắt: Do tắc nghẽn đường mật, khiến bilirubin tích tụ trong máu.
• Ngứa da: Do bilirubin tích tụ trong máu.
• Mệt mỏi, chán ăn, giảm cân.

Chế độ dinh dưỡng của bệnh nhân sỏi mật

Dưới đây là những nguyên tắc cơ bản trong chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân sỏi mật:

Hạn chế chất béo

Giảm lượng chất béo bão hòa và cholesterol từ các thực phẩm như: phủ tạng động vật, đồ chiên rán, thức ăn nhanh, mỡ động vật.

Ưu tiên sử dụng chất béo không bão hòa tốt từ: Cá béo (cá hồi, cá thu, cá ngừ), dầu thực vật (dầu ô liu, dầu đậu nành), các loại hạt (hạnh nhân, óc chó,...).

Tăng cường chất xơ

Chất xơ giúp tăng cường nhu động ruột, hỗ trợ tiêu hóa và giảm nguy cơ hình thành sỏi. Nên bổ sung nhiều rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt vào khẩu phần ăn mỗi ngày.

Uống đủ nước

Nước giúp thanh lọc cơ thể, hỗ trợ đào thải độc tố và giảm nguy cơ ứ đọng mật. Bệnh nhân nên uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày, có thể bổ sung thêm nước trái cây, trà thảo mộc.

Ăn uống khoa học

Chia nhỏ bữa ăn thành 5-6 bữa mỗi ngày thay vì 3 bữa chính. Ăn chậm, nhai kỹ để thức ăn được tiêu hóa tốt hơn. Người bệnh cần tránh ăn quá no hoặc bỏ bữa.

Hạn chế thức ăn cay nóng, kích thích

Các loại thức ăn này có thể gây kích ứng dạ dày, làm tăng nguy cơ co thắt túi mật và dẫn đến đau bụng.

Kiêng rượu bia, thuốc lá

Rượu bia và thuốc lá có thể ảnh hưởng đến chức năng gan, làm tăng nguy cơ hình thành sỏi và gây hại cho sức khỏe.

Sỏi đường mật tuy không phải là căn bệnh nguy hiểm nhất nhưng lại tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Hãy xây dựng cho mình lối sống khoa học, chế độ dinh dưỡng hợp lý, kết hợp tập luyện thể dục thể thao thường xuyên để nâng cao sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc các loại sỏi đường mật.

Xem thêm: