Sức khỏe sinh sản ở nam giới: Vấn đề nghiêm trọng ít được nhắc đến

Vô sinh nam: Thực trạng ngày càng đáng báo động

Tại Việt Nam và trên thế giới, các nghiên cứu cho thấy tỷ lệ vô sinh nam đang ngày càng tăng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính có khoảng 15% các cặp đôi trong độ tuổi sinh sản gặp khó khăn trong việc có con, trong đó nguyên nhân từ nam giới chiếm khoảng 40%. Thế nhưng, sức khỏe sinh sản nam giới vẫn thường bị bỏ qua trong truyền thông, giáo dục và chăm sóc y tế. Vậy đâu là sự thật, nguyên nhân và giải pháp nào để thay đổi thực trạng này?

Tại Việt Nam, theo thống kê từ Bộ Y tế, tỷ lệ vô sinh ở các cặp vợ chồng hiện nay chiếm khoảng 12 - 13%, tương đương với gần một triệu cặp vợ chồng đang gặp khó khăn trong việc có con.

Trong số các ca vô sinh, theo căn cứ lâm sàng tại nhiều trung tâm hỗ trợ sinh sản, có tới 10% nam giới khám vô sinh được chẩn đoán là do tinh trùng yếu hoặc hoàn toàn không có tinh trùng. Một số trung tâm IVF lớn ghi nhận trung bình 100/1.000 bệnh nhân nam mỗi năm rơi vào tình trạng không có tinh trùng, không thể tiến hành thụ tinh nhân tạo bằng tinh trùng của chính họ.

Đáng chú ý hơn, các nghiên cứu so sánh mẫu tinh dịch qua hai thế hệ tại Việt Nam cho thấy chất lượng tinh trùng ở thế hệ trẻ hiện nay giảm đáng kể so với nam giới cách đây 20 năm. Sự suy giảm này không chỉ thể hiện ở số lượng mà còn ở độ di động và hình dạng bình thường của tinh trùng, những yếu tố then chốt trong khả năng thụ thai.

Nguyên nhân nào khiến vô sinh nam bị coi nhẹ?

Nhiều nam giới không nghĩ mình có thể vô sinh, cho đến khi phải đối diện. Những hiểu lầm, biểu hiện âm thầm và định kiến xã hội khiến vô sinh nam trở thành vấn đề bị bỏ quên trong chính cơ thể họ:

Những hiểu lầm phổ biến

Không ít nam giới tin rằng “chỉ cần khỏe mạnh và quan hệ tình dục bình thường là đủ”. Thực tế, một người đàn ông hoàn toàn có thể có sức khỏe tổng quát tốt, ham muốn ổn định nhưng vẫn mắc vô sinh do bất thường ở tinh trùng mà mắt thường không thể nhận biết.

Ngoài ra, những câu nói quen thuộc như “có vợ chồng thì kiểu gì cũng có con” đã trở thành rào cản vô hình khiến nhiều cặp đôi trì hoãn việc đi khám. Không ít trường hợp chỉ tìm đến chuyên khoa hiếm muộn sau 2 - 3 năm cố gắng không thành, khi tình trạng đã ở mức khó điều trị hơn rất nhiều.

Biểu hiện âm thầm, khó nhận biết

Khác với nữ giới, thường có dấu hiệu bất thường qua chu kỳ kinh nguyệt hoặc khó mang thai, nam giới thường không có triệu chứng rõ ràng nào. Vô sinh nam vì vậy rất dễ bị bỏ qua, cho đến khi thực sự đi xét nghiệm tinh dịch đồ.

Áp lực “phái mạnh” và quan niệm lỗi thời

Với nhiều đàn ông, việc thừa nhận bản thân có vấn đề sinh sản là điều “xấu hổ”, dễ bị gắn mác là “yếu”, “kém cỏi”. Tâm lý e ngại khiến họ không muốn đến bác sĩ, không chia sẻ với bạn đời và đôi khi còn phản ứng tiêu cực khi được khuyên đi kiểm tra.

Nam giới dễ vô sinh hơn bạn nghĩ – 4 nguyên nhân thường bị bỏ qua

Nhiều thói quen tưởng như vô hại trong cuộc sống hàng ngày lại đang dần làm giảm khả năng sinh sản của nam giới:

Lối sống hiện đại

Thức khuya, làm việc căng thẳng, lạm dụng chất kích thích (rượu bia, thuốc lá), lười vận động và chế độ ăn uống nghèo dinh dưỡng đang là những nguyên nhân hàng đầu làm giảm chất lượng tinh trùng.

Môi trường độc hại

Nam giới làm việc trong môi trường hóa chất, tia bức xạ, nhiệt độ cao… có nguy cơ tổn thương tinh hoàn và giảm sản xuất tinh trùng.

Bệnh lý sinh dục và STDs

Các bệnh như giãn tĩnh mạch thừng tinh, tinh hoàn ẩn, viêm tuyến tiền liệt, nhiễm khuẩn đường sinh dục và bệnh lây qua đường tình dục (STDs) có thể gây viêm tắc, teo tinh hoàn hoặc rối loạn chức năng sinh tinh.

Thiếu giáo dục giới tính

Giáo dục giới tính cho nam giới còn rất hạn chế trong chương trình học phổ thông lẫn truyền thông đại chúng. Nam giới thường không nhận ra dấu hiệu cảnh báo, hoặc không biết khi nào nên đi khám sức khỏe sinh sản.

Bên cạnh đó, phần lớn chiến dịch truyền thông sức khỏe vẫn tập trung vào phụ nữ, như chăm sóc thai kỳ, phòng tránh thai, kế hoạch hóa gia đình, trong khi nam giới dường như bị “bỏ quên” khỏi các chủ đề về khả năng sinh sản.

5 bước để chủ động bảo vệ sức khỏe sinh sản ở nam giới

Sức khỏe sinh sản chịu ảnh hưởng trực tiếp từ lối sống, thói quen sinh hoạt và nhận thức cá nhân. Việc chủ động thực hiện các biện pháp dự phòng có thể giúp duy trì chất lượng tinh trùng và khả năng sinh sản ổn định theo thời gian:

Khám tinh dịch đồ sớm

Đây là xét nghiệm đơn giản, ít tốn kém và không gây đau, giúp đánh giá toàn diện chất lượng tinh trùng. Nam giới nên thực hiện nếu kết hôn lâu mà chưa có con, hoặc chủ động kiểm tra định kỳ sau tuổi 30.

Cai rượu, thuốc lá

Rượu và thuốc lá đều có thể làm tổn thương ADN tinh trùng, làm giảm khả năng di động và tăng tỷ lệ tinh trùng dị dạng. Việc giảm dần và tiến tới bỏ hẳn là giải pháp quan trọng để cải thiện sức khỏe sinh sản một cách bền vững.

Quan hệ tình dục an toàn

Sử dụng bao cao su không chỉ giúp phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs) mà còn bảo vệ bạn tình khỏi nguy cơ viêm nhiễm phụ khoa. Một số bệnh như chlamydia có thể gây vô sinh vĩnh viễn nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Duy trì lối sống điều độ

Chế độ ăn đầy đủ vi chất (kẽm, vitamin C, omega-3…), kết hợp tập luyện thể thao, ngủ đủ giấc và giảm căng thẳng là những yếu tố then chốt giúp cân bằng hormone sinh dục và nâng cao chất lượng tinh trùng.

Bên cạnh đó, giảm tiếp xúc với hóa chất độc hại, kiểm soát cân nặng hợp lý cũng rất quan trọng. Thừa cân, béo phì không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể mà còn có thể làm tăng nguy cơ vô sinh.

Cùng bạn đời tìm hiểu và chia sẻ

Sức khỏe sinh sản không phải chuyện của riêng ai. Việc trao đổi thẳng thắn, cùng đi khám và lên kế hoạch sinh con hợp lý sẽ giúp giảm căng thẳng, tránh đổ lỗi và tăng cơ hội điều trị thành công.

Y học hiện đại đã có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị vô sinh nam từ vi phẫu lấy tinh trùng, tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI), đến trữ đông tinh trùng để bảo tồn khả năng sinh sản. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là sự chủ động của chính nam giới, trong việc nhận thức, đi khám sớm và thay đổi lối sống.

Vô sinh không phải là điều xấu hổ, và nam giới không nên âm thầm chịu đựng. Nói về sức khỏe sinh sản không làm bạn “kém nam tính”, mà thể hiện trách nhiệm với bản thân, người bạn đời và gia đình tương lai.