Hiếm muộn là gì? Có thể điều trị được không?

Hiếm muộn là gì?

Hiếm muộn là khi một cặp vợ chồng không thể có thai (thụ thai) mặc dù có quan hệ tình dục thường xuyên mà không dùng các biện pháp tránh thai.

Khoảng 84% các cặp vợ chồng sẽ thụ thai tự nhiên trong vòng một năm nếu họ quan hệ tình dục thường xuyên (2 hoặc 3 ngày một lần) và không sử dụng các biện pháp tránh thai.

Mang thai là kết quả của quá trình gồm nhiều bước như sau:

• Cơ thể người phụ nữ phải giải phóng một quả trứng từ một trong các buồng trứng của mình.

• Tinh trùng của một người đàn ông phải kết hợp với trứng trên đường đi (thụ tinh).

• Trứng được thụ tinh phải đi qua ống dẫn trứng về phía tử cung (tử cung).

• Phôi thai phải bám vào bên trong tử cung (làm tổ).

Hiếm muộn có thể là kết quả của sự cố với bất kỳ một bước hoặc một số bước trên.

Hiếm muộn có thể là nguyên phát hoặc thứ phát:

• Hiếm muộn nguyên phát là khi một người chưa từng mang thai trong quá khứ gặp khó khăn trong quá trình thụ thai.

• Hiếm muộn thứ phát là khi đã có ít nhất một lần mang thai trước đó nhưng khó thụ thai trở lại.

Những dấu hiệu và triệu chứng khi hiếm muộn

Hiếm muộn được xác định khi hai vợ chồng giao hợp đều đặn, không sử dụng các biện pháp tránh thai, sau 6 tháng (đối với vợ từ trên 35 tuổi) hoặc 12 tháng (đối với vợ dưới 35 tuổi) mà chưa thụ thai tự nhiên.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn vẫn chưa thụ thai sau một năm cố gắng thì bạn nên đến các phòng khám uy tín để được khám và tư vấn.

Bạn nên đi khám bác sĩ sớm nếu:

• Bạn là nữ và từ 36 tuổi trở lên - sự suy giảm khả năng sinh sản sẽ tăng nhanh khi bạn bước qua tuổi 30.

• Có bất kỳ lý do nào khác để lo lắng về khả năng sinh sản của bạn, ví dụ, nếu bạn đã điều trị ung thư hoặc bạn nghĩ rằng bạn có thể đã bị nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STI).

Nguyên nhân dẫn hiếm muộn

Nguyên nhân gây hiếm muộn ở nam giới?

Hiếm muộn ở nam giới có thể do các yếu tố khác nhau gây ra:

Sự gián đoạn chức năng tinh hoàn hoặc phóng tinh

• Giãn tĩnh mạch thừng tinh, một tình trạng trong đó các tĩnh mạch bên trong tinh hoàn của đàn ông bị phì đại. Mặc dù thường không có triệu chứng, nhưng giãn tĩnh mạch thừng tinh có thể ảnh hưởng đến số lượng hoặc hình dạng của tinh trùng.

• Chấn thương tinh hoàn có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất tinh trùng và dẫn đến số lượng tinh trùng thấp hơn.

• Sử dụng rượu nặng, hút thuốc, sử dụng steroid đồng hóa và sử dụng ma túy bất hợp pháp.

• Điều trị ung thư liên quan đến một số loại hóa trị, xạ trị hoặc phẫu thuật để loại bỏ một hoặc cả hai tinh hoàn.

• Các tình trạng bệnh lý như tiểu đường, xơ nang, một số loại rối loạn tự miễn dịch và một số loại nhiễm trùng có thể gây ra suy tinh hoàn.

Rối loạn nội tiết tố

• Hoạt động không đúng chức năng của tuyến dưới đồi hoặc tuyến yên. Các tuyến dưới đồi và tuyến yên trong não sản xuất các hormone duy trì chức năng bình thường của tinh hoàn. Sản xuất quá nhiều prolactin, một loại hormone do tuyến yên tạo ra (thường do sự hiện diện của khối u lành tính tuyến yên), các tình trạng khác làm tổn thương hoặc làm suy giảm chức năng của vùng dưới đồi hoặc tuyến yên có thể dẫn đến ít hoặc không có tinh trùng.

• Khối u tuyến yên lành tính và ác tính (ung thư), tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh, tiếp xúc với quá nhiều estrogen, tiếp xúc với quá nhiều testosterone, hội chứng Cushing và sử dụng mãn tính các loại thuốc glucocorticoid.

Rối loạn di truyền

• Các tình trạng di truyền như hội chứng Klinefelter, thiểu sản nhiễm sắc thể Y, loạn dưỡng cơ và các rối loạn di truyền khác, ít phổ biến hơn có thể khiến không sản xuất được tinh trùng hoặc số lượng tinh trùng thấp.

Nguyên nhân gây hiếm muộn ở nữ giới?

Phụ nữ cần buồng trứng hoạt động, ống dẫn trứng và một tử cung có thể mang thai. Các tình trạng ảnh hưởng đến bất kỳ một trong những cơ quan này đều có thể góp phần gây hiếm muộn ở nữ.

Sự gián đoạn chức năng buồng trứng (có hoặc không có rụng trứng và ảnh hưởng của “tuổi” buồng trứng)

Sự gián đoạn chức năng buồng trứng có thể do một số bệnh lý gây ra và cần được bác sĩ đánh giá:

• Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): PCOS là một tình trạng khiến phụ nữ không rụng trứng hoặc rụng trứng không đều. Một số phụ nữ bị PCOS có mức độ testosterone tăng cao, có thể gây ra mụn trứng cá và tóc mọc thừa. PCOS là nguyên nhân phổ biến nhất gây vô sinh nữ.

• Giảm thiểu dự trữ buồng trứng (DOR): Số lượng trứng mà phụ nữ có từ khi được sinh ra sẽ giảm dần theo thời gian. DOR là tình trạng có ít trứng còn lại trong buồng trứng hơn dự kiến ​​ở một độ tuổi nhất định. Nó có thể xảy ra do bẩm sinh (tình trạng có sẵn khi sinh), các nguyên nhân nội khoa, phẫu thuật hoặc không rõ nguyên nhân. Phụ nữ có DOR có thể thụ thai tự nhiên, nhưng sẽ sản xuất ít trứng hơn để đáp ứng với các phương pháp điều trị hỗ trợ sinh sản.

• Vô kinh chức năng vùng dưới đồi (FHA): FHA là một tình trạng do tập thể dục quá mức, giảm cân, căng thẳng hoặc thường là sự kết hợp của các yếu tố này. Nó đôi khi kết hợp với rối loạn ăn uống như chán ăn.

• Hoạt động không đúng chức năng của tuyến dưới đồi và tuyến yên. Các tuyến dưới đồi và tuyến yên trong não sản xuất các hormone duy trì chức năng buồng trứng bình thường. Việc sản xuất quá nhiều hormone prolactin bởi tuyến yên (thường là kết quả của một khối u tuyến yên lành tính), hoặc chức năng không đúng của vùng dưới đồi hoặc tuyến yên, có thể khiến phụ nữ không rụng trứng.

• Suy buồng trứng sớm (POI): POI đôi khi được gọi là mãn kinh sớm, xảy ra khi buồng trứng của phụ nữ bị hỏng trước 40 tuổi. Mặc dù một số tiếp xúc nhất định, chẳng hạn như hóa trị hoặc xạ trị vùng chậu và một số điều kiện y tế nhất định có thể gây ra POI, nhưng nguyên nhân thường không giải thích được. Khoảng 5% đến 10% phụ nữ bị POI thụ thai tự nhiên và có thai bình thường.

• Thời kỳ mãn kinh: Mãn kinh là một sự suy giảm tự nhiên của chức năng buồng trứng, thường xảy ra vào khoảng tuổi 50. Theo định nghĩa, một phụ nữ trong thời kỳ mãn kinh không có kinh trong ít nhất một năm.

Tắc ống dẫn trứng (cho dù ống dẫn trứng đang mở, bị tắc hay bị sưng)

Các yếu tố nguy cơ gây tắc ống dẫn trứng có thể bao gồm tiền sử nhiễm trùng vùng chậu, ruột thừa bị vỡ, bệnh lậu, chlamydia, lạc nội mạc tử cung hoặc phẫu thuật bụng trước đó.

Đặc điểm vật lý của tử cung

Tùy thuộc vào các triệu chứng của phụ nữ, tử cung có thể được đánh giá bằng siêu âm qua ngã âm đạo để tìm u xơ tử cung hoặc các vấn đề khác, bao gồm dính trong tử cung, polyp nội mạc tử cung, u tuyến và các dị tật bẩm sinh của tử cung. Siêu âm hoặc nội soi tử cung cũng có thể được thực hiện để đánh giá thêm về môi trường tử cung.

Những ai có nguy cơ mắc phải (bị) hiếm muộn

Trung bình cứ 7 cặp vợ chồng sẽ có 1 cặp gặp khó khăn trong vấn đề sinh con. Hiếm muộn không chỉ là căn bệnh của riêng nam giới hoặc nữ giới.

Những cặp vợ không thể có thai sau 12 tháng hoặc hơn khi quan hệ tình dục thường xuyên không được bảo vệ nên đến khám bác sĩ để được kiểm tra và điều trị kịp thời.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc (bị) hiếm muộn

Có rất nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ bị hiếm muộn ở các cặp vợ chồng.

Ở nam giới:

• Lão hóa: Mặc dù tuổi cao đóng vai trò quan trọng hơn nhiều trong việc dự đoán vô sinh hiếm muộn ở nữ giới, nhưng các cặp vợ chồng trong đó nam giới từ 40 tuổi trở lên có nhiều khả năng khó thụ thai hơn.

• Thừa cân hoặc béo phì.

• Hút thuốc lá.

• Sử dụng quá nhiều rượu và ma túy (opioid, cần sa).

• Tiếp xúc với testosterone. Điều này có thể xảy ra khi bác sĩ chỉ định tiêm testosterone, cấy ghép hoặc gel bôi ngoài da để điều trị testosterone thấp hoặc khi một người đàn ông sử dụng testosterone bừa bãi hoặc các loại thuốc tương tự với mục đích tăng cơ.

• Tiếp xúc với bức xạ.

• Tinh hoàn thường xuyên tiếp xúc với nhiệt độ cao, chẳng hạn như có thể xảy ra ở nam giới ngồi trên xe lăn hoặc thường xuyên xông hơi khô hoặc ngâm mình lâu trong bồn tắm nước nóng.

• Tiếp xúc với một số loại thuốc như flutamide, cyproterone, bicalutamide, spironolactone, ketoconazole hoặc cimetidine.

• Tiếp xúc với chất độc môi trường bao gồm tiếp xúc với thuốc trừ sâu, chì, cadmium hoặc thủy ngân.

Ở nữ giới:

• Khoảng 1/5 (22%) cặp vợ chồng trong đó phụ nữ 30-39 tuổi gặp khó khăn trong việc thụ thai đứa con đầu lòng, so với khoảng 1/8 (13%) cặp vợ chồng trong đó phụ nữ dưới 30 tuổi. Khả năng sinh sản giảm chủ yếu theo tuổi chất lượng trứng giảm dần theo thời gian. Ngoài ra, phụ nữ lớn tuổi có ít trứng để lại hơn và họ có nhiều khả năng mắc các tình trạng sức khỏe có thể gây ra các vấn đề về khả năng sinh sản. Lão hóa cũng là nguyên nhân làm tăng nguy cơ sẩy thai và sinh con bị dị tật di truyền ở phụ nữ.

• Hút thuốc lá.

• Sử dụng rượu quá mức.

• Người thừa cân béo phì hoặc nhẹ cân.

• Tăng hoặc giảm cân quá mức.

• Căng thẳng thể chất hoặc cảm xúc quá mức dẫn đến vô kinh (vắng kinh).

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán hiếm muộn

Khám lâm sàng

Các bác sĩ sẽ bắt đầu bằng cách thu thập tiền sử bệnh và tình dục từ cả hai vợ chồng:

• Những lần mang thai và sinh con trước đây;

• Khoảng thời gian cố gắng thụ thai;

• Tần suất quan hệ và những khó khăn xảy ra trong quan hệ tình dục;

• Các biện pháp tránh thai đã sử dụng và thời điểm ngừng sử dụng;

• Bệnh sử và các triệu chứng;

• Những loại thuốc đang dùng;

• Lối sống.

Cận lâm sàng

Xét nghiệm bao gồm:

• Xét nghiệm máu;

• Xét nghiệm Chlamydia;

• Siêu âm quét;

• Tia X;

• Đánh giá ống dẫn trứng;

• Xét nghiệm dự trữ buồng trứng;

• Nội soi ổ bụng;

• Phân tích tinh dịch.

Phương pháp điều trị hiếm muộn

Hiếm muộn có thể được điều trị bằng thuốc, phẫu thuật, thụ tinh trong tử cung hoặc công nghệ hỗ trợ sinh sản.

Thông thường, thuốc và thụ tinh trong tử cung được sử dụng cùng một lúc. Các bác sĩ khuyến nghị các phương pháp điều trị hiếm muộn cụ thể trên cơ sở:

• Các yếu tố góp phần gây bệnh hiếm muộn;

• Thời gian hiếm muộn;

• Tuổi của con cái;

• Sở thích điều trị của cặp vợ chồng sau khi được tư vấn về tỷ lệ thành công, rủi ro và lợi ích của từng lựa chọn điều trị.

Một số phương pháp điều trị hiếm muộn ở nam giới

Hiếm muộn nam có thể được điều trị bằng các liệu pháp nội khoa, ngoại khoa hoặc hỗ trợ sinh sản tùy thuộc vào nguyên nhân cơ bản. Các liệu pháp y tế và phẫu thuật thường được quản lý bởi một bác sĩ tiết niệu chuyên về vô sinh. Bác sĩ nội tiết sinh sản có thể đưa ra phương pháp thụ tinh trong tử cung (IUI) hoặc thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) để giúp khắc phục tình trạng vô sinh hiếm muộn do các yếu tố ở nam giới.

Một số phương pháp điều trị hiếm muộn ở nữ giới

Một số loại thuốc phổ biến được sử dụng để điều trị vô sinh ở phụ nữ bao gồm:

• Clomiphene citrate là một loại thuốc gây rụng trứng bằng cách tác động lên tuyến yên. Nó thường được sử dụng ở những phụ nữ bị hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) hoặc các vấn đề khác về rụng trứng. Nó cũng được sử dụng ở phụ nữ rụng trứng bình thường để tăng số lượng trứng trưởng thành được tạo ra.

• Letrozole là một loại thuốc thường được sử dụng ngoài nhãn để gây rụng trứng. Nó hoạt động bằng cách tạm thời làm giảm mức progesterone của phụ nữ, khiến não tạo ra nhiều hormone kích thích nang trứng (FSH) một cách tự nhiên. Nó thường được sử dụng để gây rụng trứng ở phụ nữ bị PCOS và ở phụ nữ rụng trứng bình thường để tăng số lượng trứng trưởng thành được tạo ra trong buồng trứng.

• Gonadotropin ở người mãn kinh hoặc hMG (Menopur; Repronex; Pergonal) là một loại thuốc tiêm thường được sử dụng cho những phụ nữ không rụng trứng do các vấn đề với tuyến yên của họ - hMG tác động trực tiếp lên buồng trứng để kích thích sự phát triển của trứng trưởng thành.

• Hormone kích thích nang trứng hoặc FSH (Gonal-F; Follistim) là một loại thuốc tiêm có tác dụng tương tự như hMG. Nó kích thích sự phát triển của trứng trưởng thành trong buồng trứng.

• Các chất tương tự hormone giải phóng gonadotropin (GnRH) và các chất đối kháng GnRH là những loại thuốc hoạt động trên tuyến yên để ngăn cản người phụ nữ rụng trứng. Chúng được sử dụng trong các chu kỳ thụ tinh trong ống nghiệm, hoặc để giúp chuẩn bị tử cung của phụ nữ để chuyển phôi. Những loại thuốc này thường được tiêm hoặc dùng thuốc xịt mũi.

• Metformin là một loại thuốc mà bác sĩ sử dụng cho phụ nữ bị kháng insulin hoặc bệnh tiểu đường và PCOS. Thuốc này giúp giảm mức độ cao của nội tiết tố nam ở những phụ nữ mắc các tình trạng này. Điều này giúp cơ thể rụng trứng. Đôi khi clomiphene citrate hoặc FSH được kết hợp với metformin. Thuốc này được dùng bằng đường uống.

• Bromocriptine (Parlodel) và Cabergoline (Dostinex) là những loại thuốc được sử dụng cho những phụ nữ có vấn đề về rụng trứng vì lượng prolactin cao. Các loại thuốc này được dùng bằng đường uống.

Lưu ý: Nhiều loại thuốc hỗ trợ sinh sản làm tăng cơ hội sinh đôi, sinh ba hoặc bội số của phụ nữ. Phụ nữ mang đa thai có thể gặp nhiều vấn đề hơn khi mang thai. Đa thai có nguy cơ sinh non (quá sớm) cao hơn. Trẻ sinh non có nguy cơ mắc các vấn đề về sức khỏe và phát triển cao hơn.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của hiếm muộn

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo những hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.

• Duy trì lối sống tích cực, giữ tinh thần thoải mái hạn chế căng thẳng.

• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những dấu hiệu bất thường trong quá trình điều trị.

• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến quá trình thụ thai và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu vẫn chưa thể thụ thai.

• Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy hoặc chia sẻ với những thành viên trong gia đình, ngoài ra bạn các thể nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách và làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.

Chế độ dinh dưỡng:

Chưa có dữ liệu.

Phương pháp phòng ngừa hiếm muộn

Để phòng ngừa hiếm muộn hiệu quả, các cặp vợ chồng có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

Ở nam giới:

• Không hút thuốc lá.

• Hạn chế hoặc kiêng bia rượu.

• Tránh xa ma túy và các chất kích thích khác.

• Cân bằng dinh dưỡng, tập luyện thể dục để duy trì cân nặng hợp lý.

• Tránh môi trường độc hại và khiến cho nhiệt độ tinh hoàn tăng cao.

• Nghỉ ngơi, thư giãn để giải tỏa căng thẳng.

Ở nữ giới:

• Quan hệ tình dục lành mạnh (luôn sử dụng bao cao su nếu không muốn mang thai).

• Tránh nạo, hút thai nhiều lần.

• Thăm khám sức khỏe sinh sản định kỳ cho cả hai vợ chồng để phát hiện sớm những nguy cơ gây vô sinh hiếm muộn.

• Tránh căng thẳng thường xuyên: Căng thẳng, stress là một trong những nguyên nhân gây ra rối loạn nội tiết sinh dục.

• Bỏ các thói quen có hại: Dùng các chất kích thích và thụt rửa âm đạo liên tục… làm suy giảm chức năng của buồng trứng và dễ gây mãn kinh sớm.

• Bổ sung dưỡng chất và vitamin: Duy trì một chế độ ăn uống dồi dào vitamin, đặc biệt là vitamin E có tác dụng tăng cường chức năng hoạt động của buồng trứng để tăng khả năng sinh sản ở phụ nữ.