Tác dụng của cây gai dầu và hạt gai dầu với sức khỏe

Cây gai dầu có nguồn gốc ở các nước miền trung Trung Á. Việc sử dụng nhựa cây gai dầu làm thuốc đã được biết đến từ lâu. Tuy nhiên, việc lạm dụng cây gai dầu có thể gây hại cho sức khỏe.

Mô tả cây gai dầu

Đặc điểm thực vật

Cây gai dầu là dạng cây thảo sống lâu năm, nhiều rễ, thân mọc thẳng cao 1 - 2m, phân nhánh nhiều hay ít. Tất cả các bộ phận của cây được bao phủ bởi lông mịn.

Lá chủ yếu mọc so le, có cuống lá, các lá phía dưới chia thùy vào tận cuống, phiến lá xẻ thùy hình mác, nhọn và có răng cưa. Các lá phía trên thường đơn hoặc có ba thùy. Cây đực thường gầy hơn cây cái.

Hoa đực xếp thành chùy với 5 cánh đài và 5 nhị. Hoa cái mọc thành hình xim. Quả nang hình trứng dài 2.5–3.5mm, đường kính 2.5 - 3mm. Hạt có dầu.

Phân bố

Có nguồn gốc từ các nước miền trung Châu Á, lần đầu tiên được trồng ở Ấn Độ và Trung Quốc để lấy sợi, sau đó lan sang nhiều nước ôn đới ở Châu Á, Châu Âu và Châu Mỹ. Loại cây này được trồng để lấy chất xơ, được thu hoạch khi cây bắt đầu ra hoa. Ngâm cây trong nước 10 - 20 ngày, phơi khô rồi tách sợi. Nếu bạn muốn thu hoạch quả hãy đợi cho đến khi trái chín. Gai cho nhựa được trồng phổ biến ở các vùng khô hạn, nóng bức của Ấn Độ, Afghanistan, Ai Cập, miền nam châu Phi và Mexico.

Bộ phận sử dụng

Tuỳ vào từng khu vực trồng với mục đích khác nhau. Có nơi thu hoạch hoa và hạt của cây, có nơi sử dụng nhựa cây.

Thành phần hoá học

Quả (Chenevis) chứa 30% dầu có giá trị trong ngành công nghiệp sơn vì loại dầu này khi tiếp xúc với không khí sẽ tạo thành một lớp màng chắc chắn bảo vệ gỗ và kim loại. Thành phần của dầu bao gồm chủ yếu là glyceride của axit linoleic và linolenic. Trong khô dầu chứa 30% chất đạm, 10% chất béo, được dùng làm thức ăn gia súc. Một loại chất globulin có tên là edestin được tìm thấy chủ yếu trong chất đạm của khô dầu.

Ngọn của hoa cái thường có 5 - 10% độ ẩm, 12 - 14% chất vô cơ (chủ yếu là canxi oxalat), ít tinh dầu với cacbua tecpen, cannaben, choline, trigonelline. Hoạt chất của ngọn hoa cái là chất nhựa với nồng độ khác nhau tùy thuộc vào quá trình chế biến, thu hoạch và nguồn gốc địa lý. Hàm lượng nhựa trong dược liệu Ấn Độ khoảng 10 - 20%, trong khi nhựa ngọn cây châu Âu thường chiếm dưới 5%, có khi chỉ 1 - 2%. Loại nhựa này dễ hòa tan trong ete, cồn cao độ, ete dầu hoả.

Tác dụng dược lý của nhựa cây gai dầu

Tác dụng gây nghiện

Việc sử dụng nhựa cây gai dầu làm thuốc đã được biết đến từ lâu ở các nước phương đông như Ấn Độ và Trung Quốc, sau đó lan sang Iran và các nước Ả Rập và Châu Âu.

Vị thuốc gây cho người sử dụng cảm giác sảng khoái, thần kinh bị kích thích, sau đó là ảo giác, mất khái niệm về thời gian, không gian. Con người trở nên nhạy cảm với âm thanh và âm nhạc và rất dễ bị thao túng đến mức có thể hành động sai trái.

Ở liều cao hơn, có thể gây ra mê sảng, đôi khi là những cơn giận dữ hoang tưởng, mạch nhanh, khô miệng, vã mồ hôi, buồn nôn. Việc sử dụng nhựa cây gai dầu được coi là nghiện chất độc nguy hiểm như thuốc phiện và cocain. Nhiều quốc gia đã cấm trồng, sản xuất, bán và sử dụng nhựa cây gai dầu.

Tác dụng giảm đau

Một số nghiên cứu cho thấy nhựa cây có tác dụng giảm đau và đặc biệt là kháng sinh đối với một số vi khuẩn gram dương. Ở một số quốc gia sử dụng nhựa cây gai dầu làm chất khử trùng và trên da.

Cách sử dụng

Đối với mục đích y học, nhựa cây gai dầu từ lâu đã được sử dụng bôi ngoài da nhờ đặc tính khử trùng và giảm đau. Trong y học hiện đại, nhựa cây gai dầu được dùng dưới dạng cồn cao và thuốc uống để giảm đau, làm dịu, sát trùng, chữa bỏng.

Khi sử dụng nhựa cây gai dầu trong y học thì không dùng toàn bộ cây mà dùng chất chiết xuất để loại bỏ độc tố. Đồng thời, phải được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa với liều lượng được quy định chặt chẽ.

Lợi ích của hạt gai dầu

Cung cấp dinh dưỡng

Hạt gai dầu chứa hơn 30% chất béo và đặc biệt giàu hai axit béo là axit linoleic (omega-6) và axit alpha-linolenic (omega-3), một hợp chất có lợi cho sức khỏe. Hạt gai dầu cũng là một nguồn protein tuyệt vời, với 25% tổng lượng calo đến từ protein chất lượng cao. Lượng protein này cao hơn so với các loại thực phẩm giàu protein như hạt chia và hạt lanh. Hàm lượng vitamin E và các khoáng chất như natri, phốt pho, kali, canxi, magie, kẽm, lưu huỳnh và sắt trong hạt gai dầu cũng rất cao. Hạt gai dầu có thể dùng sống, nấu chín hoặc rang được sử dụng làm thực phẩm và thuốc.

Giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch

Tiêu thụ hạt gai dầu có thể làm giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Hạt gai dầu chứa một lượng lớn axit amin arginine, làm giãn mạch máu, giúp hạ huyết áp và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Hạt gai dầu cũng chứa axit gamma-linolenic, làm giảm quá trình viêm nhiễm trong cơ thể và giảm nguy cơ mắc bệnh về mạch máu.

Cải thiện bệnh lý về da

Các axit béo có thể ảnh hưởng đến phản ứng miễn dịch trong cơ thể. Các nghiên cứu cho thấy hệ thống miễn dịch phụ thuộc vào tỷ lệ cân bằng của axit béo omega-6 và omega-3. Hạt gai dầu là một nguồn axit béo không bão hòa thiết yếu, có tỷ lệ omega-6 và omega-3 là 3:1, đây là tỷ lệ tối ưu. Các nghiên cứu cho thấy rằng việc cung cấp dầu hạt cây gai dầu cho người bị bệnh chàm có thể cải thiện nồng độ axit béo thiết yếu trong máu, làm dịu da khô, giảm ngứa và giảm nhu cầu dùng thuốc cho da.

Nguồn protein tốt cho cơ thể

Khoảng 25% lượng calo trong hạt gai dầu đến từ protein. Trên thực tế, tính theo trọng lượng, hạt gai dầu cung cấp lượng protein tương đương với thịt bò và thịt cừu. Đây được coi là một nguồn protein tinh khiết, cung cấp tất cả axit amin thiết yếu mà cơ thể không thể tự sản xuất mà phải lấy từ thực phẩm.

Điều hòa kinh nguyệt và mãn kinh

Có tới 80% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản có thể gặp các triệu chứng về thể chất hoặc tinh thần của hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS). Những triệu chứng này có thể do tăng hormone prolactin.

Gamma-linolenic acid (GLA), được tìm thấy trong hạt gai dầu, có khả năng tạo ra prostaglandin E1 làm giảm tác dụng của prolactin giúp giảm các triệu chứng mãn kinh, điều chỉnh sự mất cân bằng nội tiết tố.

Cải thiện hệ tiêu hoá

Chất xơ có tác động tích cực đến hệ tiêu hóa. Hạt gai dầu nguyên chất chứa chất xơ hòa tan và không hòa tan theo tỷ lệ 20:80. Chất xơ hòa tan là nguồn dinh dưỡng cho các vi khuẩn có lợi cho hệ tiêu hóa, đồng thời làm giảm lượng đường trong máu và điều chỉnh mức cholesterol. Chất xơ không hòa tan làm mềm và hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả.

Tóm lại, nhựa và hạt cây gai dầu rất tốt cho sức khỏe vì giàu axit béo không no, protein chất lượng cao và nhiều khoáng chất khác nhau. Cần lưu ý rằng vỏ hạt cây gai dầu có thể chứa một lượng nhỏ THC (<0,3%), chất kích thích hệ thần kinh có trong cần sa. Do đó khi sử dụng các hoạt chất này chữa bệnh cần tuân theo chỉ định của bác sĩ.

Cao Hiếu

Nguồn tham khảo: Tổng hợp