Tái nhiễm COVID-19: Nguy cơ tăng cao khi biến thể mới lan rộng

Tái nhiễm COVID-19: Diễn biến mới trong bối cảnh hậu đại dịch

Mùa hè là thời điểm cao điểm du lịch, khiến nhu cầu di chuyển, tụ tập và tiếp xúc cộng đồng tăng cao. Cùng với đó, sự lưu hành của các biến thể mới có tốc độ lây lan nhanh như XEC, NB.1.8.1 làm dấy lên lo ngại về làn sóng tái nhiễm COVID-19 đang âm thầm trở lại. Vậy tại sao lại tái nhiễm? Biến thể mới có ảnh hưởng ra sao? Cần làm gì để chủ động phòng ngừa?

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), tái nhiễm COVID có thể xảy ra chỉ vài tuần sau lần nhiễm trước, đặc biệt khi virus SARS-CoV-2 liên tục biến đổi và tạo ra các biến thể mới với khả năng né tránh miễn dịch. Sau mỗi lần mắc bệnh, hệ miễn dịch sản sinh kháng thể giúp bảo vệ cơ thể trong một khoảng thời gian ngắn, thường từ 3 - 6 tháng. Tuy nhiên, các kháng thể này có thể không đủ mạnh để chống lại các biến thể mới như NB.1.8.1 hay XEC, vốn mang các đột biến ở protein gai, giúp virus dễ dàng lây nhiễm hơn.

Một số nhóm người có nguy cơ tái nhiễm cao hơn, như:

• Người trên 40 tuổi: Hệ miễn dịch suy giảm theo tuổi tác khiến họ dễ bị tái nhiễm.
• Người mắc bệnh mạn tính: Các bệnh như tim mạch, tiểu đường, hoặc bệnh phổi làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh nghiêm trọng.
• Phụ nữ mang thai: Sự thay đổi nội tiết và miễn dịch khiến họ dễ bị tái nhiễm.
• Người chưa tiêm đủ liều vắc xin: Miễn dịch yếu hơn so với những người đã tiêm nhắc lại.
• Người thường xuyên tiếp xúc nơi đông người: Du khách, nhân viên y tế, hoặc người làm việc tại các khu vực công cộng có nguy cơ cao hơn.

Biến chủng NB.1.8.1 và XEC: Hai “ẩn số” thúc đẩy làn sóng tái nhiễm mới

Sự xuất hiện của các biến thể mới như NB.1.8.1 và XEC đang làm gia tăng nguy cơ tái nhiễm COVID, đặc biệt trong bối cảnh mùa du lịch hè 2025 với lượng người di chuyển và tụ tập đông đúc.

NB.1.8.1 - Biến thể mới đáng chú ý tại Việt Nam

Vào tuần thứ 3 của tháng 5/2025, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM phối hợp với Đơn vị Nghiên cứu Lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU) đã giải trình tự gene các mẫu bệnh phẩm từ bệnh nhân nhập viện. Kết quả cho thấy 83% mẫu mang biến chủng NB.1.8.1, một biến thể phụ của dòng Omicron XDV.1, hình thành từ sự tái tổ hợp giữa JN.1 và XDE.

Đặc điểm nổi bật của NB.1.8.1:

• Đã ghi nhận tại 22 quốc gia, bao gồm Mỹ, Úc, Canada, Trung Quốc, Nhật Bản, và Hàn Quốc.
• Mang các đột biến tại vùng RBD protein gai (T478I, A435S, V445H), giúp virus bám dính tốt hơn vào tế bào người, tăng khả năng lây lan.
• Lây nhanh hơn biến thể XEC, đặc biệt tại TP.HCM và một số khu vực châu Á như Trung Quốc.
• Chưa được WHO xếp vào nhóm biến chủng nguy cơ cao (VOC), nhưng đang được theo dõi sát sao do tốc độ lây lan nhanh.

Triệu chứng của NB.1.8.1 tương tự các biến thể Omicron khác, bao gồm sốt nhẹ, đau họng, ho, mệt mỏi, nghẹt mũi, đau cơ, và một số triệu chứng bổ sung như rối loạn tiêu hóa, đau đầu, hoặc khó ngủ. Do các triệu chứng này dễ nhầm lẫn với cảm cúm thông thường, người bệnh có thể chủ quan, góp phần làm virus lây lan âm thầm trong cộng đồng.

XEC - Biến thể tái tổ hợp vẫn đang lưu hành

XEC, một biến thể tái tổ hợp giữa KS.1.1 và KP.3.3, đã được WHO theo dõi từ giữa năm 2024. Biến thể này nổi bật với:

• XEC có tốc độ lây lan nhanh hơn các biến thể Omicron cũ, với hệ số lây truyền cao hơn khoảng 1,13 lần so với KP.3.1.1.
• Đột biến ở protein gai, gây lo ngại về khả năng né tránh miễn dịch từ vắc xin hoặc lần nhiễm trước.
• Đã xuất hiện ở nhiều khu vực, bao gồm Tây Thái Bình Dương, châu Âu, và châu Mỹ.

Tại Thái Lan, XEC được cho là nguyên nhân gây ra hơn 108.000 ca mắc từ đầu năm 2025, với 80% ca nhập viện là người cao tuổi. Mặc dù XEC không gây triệu chứng nghiêm trọng hơn so với các biến thể trước, nhưng khả năng lây lan nhanh khiến nó vẫn là một mối đe dọa trong mùa du lịch.

Tái nhiễm và biến thể mới: Sự kết hợp nguy hiểm cần cảnh giác

Sự xuất hiện đồng thời của NB.1.8.1 và XEC cho thấy virus SARS-CoV-2 vẫn đang tiến hóa với tốc độ khó lường. Các biến thể mới này không chỉ tăng khả năng lây lan mà còn làm giảm hiệu quả của miễn dịch hiện có, khiến ngay cả những người đã tiêm vắc xin hoặc từng mắc COVID-19 vẫn có nguy cơ tái nhiễm COVID.

Đáng lo ngại hơn, một số trường hợp tái nhiễm có thể dẫn đến hội chứng hậu COVID kéo dài (Long COVID), với các triệu chứng như:

• Mệt mỏi mạn tính, kéo dài nhiều tháng.
• Mất ngủ hoặc khó ngủ.
• Suy giảm trí nhớ, khó tập trung.
• Rối loạn hô hấp, chẳng hạn như khó thở hoặc tức ngực.

Tái nhiễm nhiều lần có thể làm tăng nguy cơ tổn thương lâu dài cho phổi, tim, và hệ thần kinh, đặc biệt ở những người có bệnh nền. Trong bối cảnh mùa du lịch hè như thời điểm hiện tại, khi lượng người di chuyển và tụ tập tăng cao, nguy cơ lây lan cộng đồng càng trở nên nghiêm trọng.

Làm gì để phòng ngừa tái nhiễm trong bối cảnh biến thể mới?

Bộ Y tế Việt Nam đã ban hành Công văn số 3180/BYT-PB ngày 24/5/2025 (3), kêu gọi triển khai chiến dịch cao điểm phòng chống dịch trong tháng 6-7/2025, tập trung vào COVID-19, sốt xuất huyết, và tay chân miệng. Dưới đây là các biện pháp cụ thể để phòng ngừa tái nhiễm COVID trong mùa du lịch:

Tiêm vắc xin nhắc lại

Tiêm vắc xin phòng COVID-19 là biện pháp vô cùng cần thiết:

• Tiếp tục tiêm vắc xin nhắc lại theo khuyến cáo của Bộ Y tế, đặc biệt với nhóm nguy cơ cao như người cao tuổi, người có bệnh nền, và phụ nữ mang thai.
• Vắc xin hiện tại vẫn hiệu quả trong việc giảm nguy cơ bệnh nặng và tử vong.

Thực hiện các biện pháp phòng ngừa cá nhân

Bên cạnh tiêm chủng, bạn có thể chủ động bảo vệ chính mình và người thân bằng cách thực hiện các biện pháp sau:

• Đeo khẩu trang: Luôn đeo khẩu trang ở nơi công cộng, trên phương tiện giao thông, hoặc tại cơ sở y tế.
• Rửa tay thường xuyên: Sử dụng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn để giảm nguy cơ lây nhiễm qua tiếp xúc bề mặt.
• Hạn chế tụ tập đông người: Tránh các khu vực đông đúc nếu không cần thiết, đặc biệt tại các điểm du lịch hoặc sự kiện công cộng.
• Theo dõi sức khỏe: Nếu có triệu chứng như sốt, ho, đau họng, hoặc khó thở, hãy xét nghiệm sớm và đến cơ sở y tế ngay.

Tăng cường sức đề kháng

Ngoài các biện pháp phòng ngừa, bạn cũng nên tăng cường sức đề kháng để cơ thể chống lại virus hiệu quả hơn thông qua những cách sau:

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, D, và kẽm để hỗ trợ hệ miễn dịch.
• Tập thể dục đều đặn: Vận động 30 phút mỗi ngày giúp tăng cường sức khỏe tổng thể.
• Ngủ đủ giấc: Đảm bảo ngủ 7 - 8 tiếng mỗi đêm để duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh.

Sự xuất hiện của các biến thể mới như NB.1.8.1 và XEC cho thấy COVID-19 vẫn là một mối đe dọa chưa thể xem nhẹ. Tái nhiễm COVID không chỉ gây ra các triệu chứng nhẹ mà còn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng lâu dài, đặc biệt trong bối cảnh mùa du lịch hè 2025 với lượng người di chuyển và tụ tập tăng cao.

Để bảo vệ bản thân và cộng đồng, mỗi người cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa, từ tiêm vắc-xin, đeo khẩu trang, đến theo dõi sức khỏe sát sao. Hãy hành động ngay hôm nay để không trở thành nạn nhân của làn sóng tái nhiễm COVID mới!