Thủy ngân là kim loại xuất hiện tự nhiên trong môi trường do hoạt động của núi lửa, thời tiết, nhất là do con người. Các nhà máy sử dụng than đá, khai thác kim loại, vàng... là nguồn chính phóng thích thủy ngân vào môi trường. Thủy ngân ở dạng nguyên chất thì không độc nhưng dạng hơi và ion thì độc tính của thủy ngân rất mạnh. Chất này dễ bị ôxy hóa thành Hg2+. Trong nước, Hg chuyển hóa thành Hg(CH3)2 độc hại. Tác hại của thủy ngân trong môi trường là sẽ đi vào nguồn nước, cây trồng và thâm nhiễm vào các loài sinh vật, nhất là cá, theo chuỗi thức ăn xâm nhập cơ thể vật nuôi và con người. Hiểu được  thủy ngân độc hại như thế nào là một trong những kiến thức mà bạn cần biết để kịp thời đưa ra những biện pháp phù hợp nếu chẳng may bị nhiễm độc tính của thủy ngân.

Hình ảnh thủy ngân ở dạng lỏng trông như giọt nước màu bạc

Dấu hiệu nhiễm độc thủy ngân

Tác hại của thủy ngân

Khi tiếp xúc với cơ thể, thủy ngân được hấp thụ gần như hoàn toàn vào máu và phân phối tới mọi mô, bao gồm bộ não. Sau đó, nó được thải loại 10 g qua nước tiểu và 10mg qua phân trong mỗi ngày. Số còn lại, độc tính của thủy ngân tích lũy ở gan, ruột, thận, tổ chức thần kinh và một số bộ phận khác.

Nhóm dễ bị ảnh hưởng nhất là thai nhi khi người mẹ tiếp xúc với quá nhiều thủy ngân sẽ gây tổn thương hệ thần kinh, làm trẻ chậm phát triển, rối loạn ngôn ngữ... Nó cũng truyền qua nhau thai đến thai nhi và não thai nhi. Người thợ trong các nhà máy than đá, khai thác kim loại, hoặc do ăn nhiều các loại cá, hàu có chứa nhiều thủy ngân, cũng dễ nhiễm.

Thủy ngân độc hại như thế nào?

Khi nhiễm độc tính của thủy ngân mức độ thấp, người ta bị tê và đau nhói ở môi, ngón tay, ngón chân; nếu nặng có thể phù phổi cấp, suy hô hấp.

Hiện tượng tê và đau nhói ở môi, ngón tay, ngón chân do ngộ độc thủy ngân gọi là chứng dị cảm (paresthesia).

Tùy thuộc dạng thủy ngân, khoảng thời gian, cường độ tiếp xúc và một vài điều kiện cơ thể mà biểu hiện ngộ độc ở mỗi người khác nhau. Dấu hiệu nhiễm độc thủy ngân xuất hiện sau nhiều ngày đến nhiều tuần kể từ khi tiếp xúc với nguồn.

Nuốt thủy ngân vô cơ gây ngộ độc cấp; tiếp xúc với dạng hữu cơ như ăn phải cá chứa thủy ngân thường gây ngộ độc mạn tính; hít phải hơi thủy ngân gây bệnh phổi nặng cấp tính.

Người tiếp xúc với nồng độ thủy ngân trong không khí trên 50 microgram/m3 trong thời gian dài sẽ xuất hiện các triệu chứng như run rẩy, mất khả năng điều hòa vận động, thay đổi tính cách, mất trí nhớ, mất ngủ, mệt mỏi, đau đầu, giảm cân, căng thẳng tâm lý, viêm lợi... Nặng hơn có thể dẫn đến phù phổi cấp, suy hô hấp và tử vong.

Nhiễm độc thủy ngân gây nên những cơn ngứa khủng khiếp

Phương pháp điều trị nhiễm độc thủy ngân

Điều trị ban đầu ngộ độc thủy ngân tương tự những ngộ độc khác, phải nhanh chóng đánh giá tình trạng hô hấp, tuần hoàn. Loại độc tính của thủy ngân ở da bằng cách cởi bỏ quần áo bị nhiễm bẩn, rửa da, mắt nếu bị nhiễm.

Ngộ độc do nuốt không gây nôn và cũng không rửa dạ dày, do nguy cơ thủng dạ dày và thủng thực quản. Không dùng than hoạt do không có tác dụng hấp phụ kim loại.

Trường hợp ngộ độc thủy ngân vô cơ cần được truyền dịch ngăn ngừa trụy tim mạch. Nếu tổn thương niêm mạc hầu họng gây phù nề nhiều, nên đặt nội khí quản để ngăn ngừa tắc nghẽn hô hấp.

Bệnh nhân bị ngộ độc do nuốt phải thủy ngân, bác sĩ sẽ không cho gây nôn và cũng không rửa dạ dày, vì nguy cơ thủng dạ dày và thủng thực quản. Không dùng than hoạt tính giải độc bởi than không có tác dụng hấp thụ độc tính của thủy ngân.

Trường hợp ngộ độc thủy ngân vô cơ, bác sĩ sẽ cho bệnh nhân truyền dịch ngăn ngừa trụy tim mạch. Nếu có tổn thương niêm mạc hầu họng gây phù nề nhiều, bệnh nhân phải được đặt nội khí quản để ngăn ngừa tắc nghẽn hô hấp. Khi xuất hiện triệu chứng toàn thân có sự chuyển đổi thủy ngân hữu cơ thành vô cơ trong cơ thể, bệnh nhân được dùng thuốc giải độc đặc hiệu ngay.

Biện pháp phòng tránh tác hại của thủy ngân

• Vì các ảnh hưởng nguy hiểm tới sức khỏe do phơi nhiễm thủy ngân, cần có những qui định giới hạn chất thải chứa thủy ngân ra môi trường sống, kiểm soát ngưỡng cho phép tiếp xúc với các dạng khác nhau của Hg để phòng chống ngộ độc thủy ngân trong môi trường.
• Những qui định hạn chế những sản phẩm chứa thủy ngân dễ vỡ, các sản phẩm thuốc, phấn trong thành phần có chứa thủy ngân để hạn chế nguy cơ trẻ tiếp xúc với thủy ngân.
• Để phòng tránh trẻ nuốt phải thủy ngân tại nhà, các bậc phụ huynh cẩn thận với nhiệt kế thủy ngân: không đặt trên bàn, kệ trong tầm nhìn, tầm tay của trẻ. Không cho trẻ chơi nghịch với nhiệt kế. Khi đo nhiệt độ cho trẻ, luôn bên cạnh trẻ và quan sát trong suốt thời gian đo, cho đến khi có kết quả nhiệt độ. Cất giữ nhiệt kế trong tủ cao có khóa hoặc chốt cài cẩn thận.
• Nếu phát hiện trẻ nuốt thủy ngân trong nhiệt kế, các bậc phụ huynh tuyệt đối không móc họng, gây ói vì sẽ gây biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe của trẻ. Nếu không hít sặc, chỉ cần theo dõi phân của trẻ trong vài ngày để xác định và đánh giá lượng thủy ngân đã nuốt được bài tiết ra ngoài. Lưu ý cho trẻ ăn uống đầy đủ để tránh táo bón.
• Tránh phơi nhiễm với hơi thủy ngân, đặc biệt là các khu vực có đám cháy, nhiệt độ cao vì hơi thủy ngân rất độc.
• Hạn chế ăn các thực phẩm có nguy cơ nhiễm độc thủy ngân cao, đặc biệt là các loại cá sống ở khu vực sâu của biển.

Cần tránh những khu vực có đám cháy thủy ngân vì hơi thủy ngân rất độc

Khi nào cần đi khám?

Bạn nên liên hệ với bác sĩ để được tư vấn nếu có bất cứ triệu chứng nào ở trên. Rửa da hoặc mắt bằng nước ấm trong ít nhất 10-15 phút nếu chúng tiếp xúc với thủy ngân. Thay quần áo và cho quần áo dính bẩn vào túi dán kín. Trường hợp nhận thấy những dấu hiệu nhiễm độc, người bệnh cần đến bệnh viện để kiểm tra ngay để được điều trị kịp thời, tránh những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra.

Nhân Tâm