Vai trò giao tiếp của người chăm sóc bệnh nhân ung thư

Sức khỏe tâm lý chính là động lực lớn nhất giúp bệnh nhân điều trị ung thư có thể vượt qua được những giai đoạn khó khăn trong quá trình thực hiện các liệu pháp điều trị.

Mục tiêu trò chuyện với bệnh nhân và nhân viên y tế

Trò chuyện giữa bệnh nhân ung thư, người chăm bệnh trong gia đình và đội ngũ y tế giúp tất cả mọi người trao đổi về các mối quan tâm và đưa ra quyết định với đồng thuận chung cho bệnh nhân có thể cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống là rất quan trọng trong tất cả các giai đoạn điều trị và chăm sóc hỗ trợ cho bệnh ung thư.

Các mục tiêu của trò chuyện trong chăm sóc bệnh ung thư là:

• Xây dựng mối quan hệ tin cậy giữa bệnh nhân, người chăm sóc và đội ngũ y tế.
• Giúp bệnh nhân, người chăm bệnh và đội ngũ y tế chia sẻ thông tin với nhau.
• Giúp bệnh nhân và gia đình nói lên cảm xúc và mối quan tâm của mình.

Bệnh nhân, gia đình và đội ngũ y tế sẽ phải đối mặt với nhiều vấn đề

Mặc dù những tiến bộ trong điều trị đã tăng cơ hội chữa khỏi hoặc giúp bệnh thuyên giảm, ung thư vẫn là một căn bệnh nguy hiểm đến tính mạng. Bệnh nhân ung thư có thể cảm thấy sợ hãi và lo lắng về các phương pháp điều trị vì quá trình điều trị thường kéo dài, phức tạp, tốn kém và khó khăn. Vì vậy, việc đưa ra quyết định phương pháp chăm sóc cho bệnh nhân ở từng giai đoạn điều trị không hề dễ dàng. Trò chuyện và thấu hiểu nhau có thể giúp bệnh nhân, gia đình và bác sĩ cùng nhau đưa ra những quyết định và cải thiện sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Các nghiên cứu cho thấy rằng khi bệnh nhân và bác sĩ trò chuyện trong quá trình chăm sóc, bệnh nhân sẽ nhận được nhiều kết quả tích cực:

• Hài lòng hơn với nội dung chăm sóc và cảm thấy có thể kiểm soát tình hình.
• Tăng khả năng hoàn thành quá trình điều trị.
• Hiểu rõ và đầy đủ hơn về bệnh tình.
• Thêm cơ hội tham gia thử nghiệm lâm sàng (nhất là ở nước ngoài).
• Thích nghi tốt hơn khi chuyển từ điều trị tấn công ung thư sang chăm sóc giảm nhẹ hoàn toàn.

Những thời điểm quan trọng

Trò chuyện là rất quan trọng trong suốt quá trình chăm sóc bệnh ung thư, nhưng đặc biệt là khi phải đưa ra các quyết định quan trọng. Những thời điểm quyết định quan trọng này bao gồm:

• Khi bệnh nhận chẩn đoán lần đầu.
• Khi cần đưa ra quyết định về điều trị.
• Trao đổi về hiệu quả thực tế sau khi điều trị bắt đầu.
• Khi có thay đổi về mục tiêu chăm sóc.
• Khi bệnh nhân chia sẻ mong muốn của mình, dưới dạng lời nhắn nhủ (advance directives), hoặc di chúc (living will).

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những bệnh nhân ung thư thảo luận về giai đoạn cuối đời với bác sĩ của họ thường chọn thực hiện ít thủ thuật hơn, chẳng hạn như hồi sức tim phổi hoặc sử dụng máy thở. Họ cũng ít nhận chăm sóc đặc biệt (ví dụ nhập vào khoa ICU) hơn và giảm chi phí y tế trong tuần cuối đời. Báo cáo từ những người chăm sóc cho thấy những bệnh nhân này sống lâu như những người chọn làm nhiều thủ thuật xâm lấn nhưng lại có chất lượng sống tốt hơn trong những ngày cuối cùng.

Vai trò giao tiếp của người chăm sóc bệnh nhân ung thư

Cùng gia đình tham gia vào quá trình ra quyết định

Gia đình có thể giúp bệnh nhân ra quyết định tốt hơn về các lựa chọn trong chăm sóc ung thư. Bệnh nhân và người thân của họ có thể phối hợp để trao đổi với bác sĩ và đội ngũ y tế. Ở nhiều nước, bệnh nhân là chủ thể của điều trị và thường quyết định mức độ giúp đỡ mà họ mong muốn từ các thành viên trong gia đình.

Đối với nhiều nước Châu Á, người thân đóng vai trò quan trọng trong mạng lưới hỗ trợ cho người bệnh và thường tham gia vào quá trình ra quyết định. Sự trao đổi giữa người thân trong gia đình và đội ngũ y tế cần kéo dài trong suốt quá trình điều trị, bao gồm chia sẻ về mục tiêu điều trị, kế hoạch chăm sóc bệnh nhân, và những gì sẽ xảy ra trong thời gian chăm sóc.

Gia đình có thể giúp bệnh nhân quyết định điều trị

Hỗ trợ về ngôn ngữ và văn hóa

Giao tiếp có thể khó khăn hơn nếu bác sĩ không nói cùng ngôn ngữ với bệnh nhân và gia đình, hoặc khi có sự khác biệt về văn hóa. Bệnh nhân ung thư có quyền được biết rõ thông tin về chẩn đoán và cách điều trị để có thể tham gia vào quá trình quyết định. Việc giải thích về ung thư để bệnh nhân hiểu là rất quan trọng. Khi bệnh nhân có vấn đề về ngôn ngữ, một số trung tâm y tế có thể bố trí thông dịch viên hoặc giới thiệu dịch vụ chuyên nghiệp để trợ giúp về thông dịch (còn ít tại Việt Nam).

Nếu tín ngưỡng và văn hóa của bạn có thể ảnh hưởng đến các quyết định về điều trị và chăm sóc (ví dụ: Bạn không muốn truyền máu), người chăm sóc bệnh nhân sẽ cho bác sĩ biết về điều này.

Giải quyết các một số vấn đề trong giao tiếp

Có nhiều vấn đề có thể xảy ra và ảnh hưởng đến giao tiếp giữa bệnh nhân và bác sĩ. Điều này có thể xảy ra nếu:

• Bệnh nhân không hoàn toàn hiểu tất cả các thông tin về kế hoạch điều trị.
• Thông tin y tế không được cung cấp theo cách mà bệnh nhân có thể hiểu.
• Bệnh nhân nghĩ rằng bác sĩ sẽ cho họ biết những thông tin quan trọng về điều trị và vì vậy không đặt thêm câu hỏi.
• Bệnh nhân sợ mình đặt ra quá nhiều câu hỏi.
• Bệnh nhân sợ mất quá nhiều thời gian của bác sĩ và không đặt câu hỏi.

Người chăm sóc có thể giúp bệnh nhân khi thấy họ gặp khó khăn trong giao tiếp với bác sĩ.

Cha mẹ nên là người chăm sóc trẻ mắc bệnh ung thư 

Các nghiên cứu cho thấy rằng trẻ em mắc bệnh ung thư muốn biết về bệnh của mình và cách điều trị bệnh. Lượng thông tin mà một đứa trẻ muốn một phần phụ thuộc vào độ tuổi của chúng. Hầu hết các em đều lo lắng không biết bệnh và cách điều trị sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của mình và những người xung quanh như thế nào. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng trẻ em ít nghi ngờ và sợ hãi hơn khi biết thông tin về bệnh của mình, ngay cả khi đó là tin xấu.

Khi trẻ ốm nặng, cha mẹ có thể thấy giao tiếp được cải thiện khi họ:

• Trao đổi với bác sĩ khi bắt đầu chăm sóc bệnh ung thư về cách giao tiếp cởi mở với con họ và các thành viên trong gia đình. Cha mẹ nên thảo luận về cảm nghĩ của gia đình khi chia sẻ thông tin y tế với con họ, và chia sẻ những mối quan tâm mà họ có.
• Nói chuyện với con của họ và chia sẻ thông tin trong suốt thời gian bị bệnh.
• Tìm hiểu những gì trẻ biết và muốn biết thêm về căn bệnh này. Điều này sẽ giúp làm sáng tỏ những nhầm lẫn mà trẻ có thể có.
• Giải thích thông tin y tế phù hợp với lứa tuổi và nhu cầu của trẻ.
• Nhạy cảm với cảm xúc và phản ứng của trẻ.
• Khuyến khích trẻ bằng cách hứa rằng họ sẽ ở đó để lắng nghe và bảo vệ trẻ.

Cha mẹ luôn là người mà trẻ bệnh ung thư tin tưởng

Những điều nên chuẩn bị trước các cuộc hẹn khám bác sĩ

Sẽ rất hữu ích cho bệnh nhân và người thân khi lên kế hoạch trước khi gặp bác sĩ. Vì thời gian gặp bác sĩ thường rất ngắn, những điều sau đây có thể giúp bạn tận dụng tối đa các buổi hẹn này:

• Giữ một tập hồ sơ hoặc sổ ghi chép thông tin y tế của bệnh nhân bao gồm ngày xét nghiệm và thủ thuật, kết quả xét nghiệm và các hồ sơ khác. Mang theo hồ sơ này khi đến buổi hẹn khám bệnh.
• Giữ một danh sách tên và cách dùng các loại thuốc đang sử dụng. Hãy mang theo và cập nhật danh sách này.
• Chỉ sử dụng các nguồn đáng tin cậy, chẳng hạn như các trang web của chính phủ, bệnh viện và các tổ chức có uy tín về ung thư khi tìm hiểu về căn bệnh. Bạn có thể mang theo thông tin trên website này để thảo luận với bác sĩ.
• Lập danh sách các câu hỏi và lo lắng mà bạn có. Ưu tiên hỏi bác sĩ những câu quan trọng nhất đối với bạn.
• Nếu bạn có nhiều điều cần thảo luận với bác sĩ, hãy hỏi xem bạn có thể: Lên lịch cho một cuộc hẹn dài hơn; đặt câu hỏi qua điện thoại hoặc email; nói chuyện với điều dưỡng hoặc thành viên khác của nhóm chăm sóc, những người này cũng đóng vai trò quan trọng và có thể chia sẻ thông tin với bạn.
• Mang theo máy ghi âm hoặc ghi chép để sau này có thể nghe hoặc xem lại những gì bạn đã thảo luận (hỏi ý bác sĩ trước).
• Bạn có thể đi cùng người thân hoặc bạn bè để họ giúp bạn ghi lại thông tin quan trọng trong buổi khám.

Bệnh nhân và người thân nên nói chuyện trước cuộc hẹn để chuẩn bị cho những tình huống xấu có thể xảy ra hoặc khi thông tin nhận được khác với dự kiến.

Danh sách các câu hỏi cụ thể về điều trị để hỏi bác sĩ

Khi nói chuyện với bác sĩ, hãy hỏi những điều làm bạn lo lắng hoặc quan tâm. Nếu không rõ câu trả lời, hãy yêu cầu bác sĩ giải thích theo cách mà bạn có thể hiểu được. Nếu bác sĩ quá bận rộn để trả lời, hãy thử hỏi thêm các bác sĩ khác hoặc điều dưỡng trong khoa. Sau đây là các câu hỏi về điều trị mà bệnh nhân có thể hỏi:

• Cần mang theo hồ sơ bệnh án gì khi đến điều trị?
• Có thể làm gì trước để chuẩn bị cho cuộc điều trị?
• Điều trị sẽ kéo dài bao lâu?
• Có thể tự đến bệnh viện điều trị và về nhà một mình không? Có nên đi cùng người khác không?
• Người nhà có thể ở bên cạnh bệnh nhân trong quá trình điều trị không?
• Có thể làm gì để bệnh nhân thoải mái hơn trong quá trình điều trị?
• Các tác dụng phụ của điều trị là gì?
• Sau khi điều trị, cần theo dõi những vấn đề gì? Khi nào nên gọi bác sĩ?
• Ai có thể giúp giải đáp thắc mắc về thủ tục bảo hiểm?

Ly Nguyễn

Nguồn tham khảo: Yhoccongdong.com