Xét nghiệm CA 72-4 và ý nghĩa trong chẩn đoán ung thư

Ung thư dạ dày là một trong những khối u ác tính phổ biến nhất trên thế giới, hầu hết bệnh nhân được chẩn đoán ở giai đoạn muộn ngay lần chẩn đoán đầu tiên và thường tử vong do tổn thương đa cơ quan nhanh chóng. Vì vậy, việc tìm ra các dấu ấn sinh học nhạy cảm và đặc hiệu CA 72-4 để xác định chính xác tiên lượng của bệnh nhân ung thư dạ dày có ý nghĩa rất lớn.

Xét nghiệm CA 72-4 là gì?

Xét nghiệm CA 72-4 được dùng để đo nồng độ CA 72-4 trong máu. Chất đánh dấu khối u CA 72-4 là tên viết tắt của kháng nguyên carbohydrate 72-4 hoặc kháng nguyên ung thư 72-4 (cancer antigen 72-4), còn được gọi là glycoprotein liên quan đến khối u (TAG) 72, là một protein giống chất nhầy có trọng lượng phân tử cao (200-400 kD).

Kháng nguyên ung thư CA 72-4 được tìm thấy trên bề mặt của nhiều loại tế bào, bao gồm tế bào ung thư biểu mô tuyến tụy, dạ dày, túi mật, đại tràng, buồng trứng, cổ tử cung và nội mạc tử cung. Đáng chú ý, tế bào biểu mô ung thư của dạ dày có khả năng sản xuất CA 72-4 với mức độ cao hơn so với các cơ quan khác.

Xét nghiệm CA 72-4 được sử dụng kết hợp với các dấu hiệu ung thư khác để phát hiện ung thư dạ dày. CA 72-4 là một dấu hiệu đặc hiệu (100%) đối với ung thư thực quản, dạ dày và ruột kết, nhưng không nhạy lắm (lần lượt là 18%, 32% và 56%) khi sử dụng đơn độc. Khi được sử dụng kết hợp với các dấu hiệu ung thư khác, độ nhạy đối với ung thư dạ dày tăng lên 81% và độ nhạy đối với ung thư thực quản tăng lên 74%. 

Việc đo CA 72-4 có thể được sử dụng kết hợp với CA 125 đối với ung thư buồng trứng đồng thời cũng tăng lên trong ung thư nội mạc tử cung. CA 72-4 tăng lên trong 85% trường hợp ung thư biểu mô vú xâm lấn.

Mục đích của xét nghiệm CA 72-4

Xét nghiệm CA 72-4 là xét nghiệm nhằm đánh giá nồng độ CA 72-4 trong máu của bệnh nhân với mục đích định hướng đến các chẩn đoán cũng như tiên lượng bệnh, theo dõi trong quá trình điều trị.

Chẩn đoán ung thư

CA 72-4 thường được dùng như một gợi ý trong chẩn đoán ung thư bởi nồng độ CA 72-4 tăng cao trong huyết thanh và huyết tương đã được báo cáo trong nhiều bệnh ác tính khác nhau bao gồm ung thư dạ dày, túi mật, đại tràng, buồng trứng, cổ tử cung và nội mạc tử cung. Theo các nghiên cứu hiện nay, độ nhạy cao nhất được tìm thấy đối với ung thư biểu mô đường tiêu hóa và buồng trứng.

Để chẩn đoán chính xác bệnh nhân có mắc ung thư hay không, bên cạnh xét nghiệm máu, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các phương pháp chẩn đoán hình ảnh, sinh thiết mô…

Theo dõi đáp ứng điều trị

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng có mối tương quan chặt chẽ giữa nồng độ CA 72-4 với giai đoạn và kích thước khối u. CA 72-4 là dấu ấn được lựa chọn để theo dõi điều trị và chăm sóc theo dõi bệnh nhân ung thư đường tiêu hóa. Nó cũng được sử dụng như một dấu hiệu độc lập để theo dõi điều trị và chăm sóc theo dõi bệnh nhân ung thư buồng trứng, đặc biệt ở những bệnh nhân âm tính CA 125.

Ngoài ra, các nghiên cứu lâm sàng đã phát hiện ra rằng nồng độ CA 72-4 huyết thanh sau khi cắt bỏ ung thư dạ dày thấp hơn so với trước khi phẫu thuật và có sự khác biệt đáng kể trước và sau phẫu thuật. Do đó, CA 72-4 có thể được sử dụng để phát hiện xem có tế bào khối u còn sót lại sau phẫu thuật hay không và đánh giá tiên lượng bệnh ung thư dạ dày.

Chỉ định xét nghiệm CA 72-4 khi nào?

Chỉ định tuyệt đối

Xét nghiệm CA 72-4 được chỉ định khi người bệnh có bất kỳ dấu hiệu nào nghi ngờ ung thư dạ dày như: gầy, sút cân, ăn uống kém, mệt mỏi, ợ hơi, ợ chua, đau tức vùng thượng vị, rối loạn đại tiện… Ngoài ra, xét nghiệm CA 72-4 còn được chỉ định ở những bệnh nhân đang và đã điều trị ung thư dạ dày nhằm theo dõi đáp ứng điều trị và kiểm soát tái phát.

Chỉ định tương đối

Bởi vì xét nghiệm CA 72-4 có độ đặc hiệu hơn 95% đối với các khối u ác tính ở đường tiêu hóa và kể cả buồng trứng. Do đó, ngoài là dấu ấn trong ung thư dạ dày, CA 72-4 còn được chỉ định trong trường hợp nghi ngờ ung thư buồng trứng.

Ngoài ra, xét nghiệm CA 72-4 còn được chỉ định thực hiện cùng với các dấu ấn khối u đã biết khác như CEA và CA 19-9 đối với ung thư ruột, hay CA 125 đối với ung thư buồng trứng có thể cải thiện đáng kể độ nhạy mà không làm giảm độ đặc hiệu, đặc biệt là độ nhạy khi theo dõi tái phát của căn bệnh này.

Đối tượng có nguy cơ tăng CA 72-4 trong máu

Các trường hợp có nguy cơ tăng CA 72-4 trong máu bao gồm những người có khả năng mắc ung thư dạ dày như sau:

• Người có tiền sử viêm loét dạ dày - tá tràng.
• Những người có thói quen hút thuốc lá, uống rượu bia, và sử dụng các chất kích thích như cafein, cocain.
• Người có tiền sử mắc bệnh lý đường tiêu hoá.
• Những người trải qua bỏng dạ dày hoặc thực quản do acid hoặc base.
• Đối tượng có độ tuổi trên 45, đặc biệt là nam giới có nguy cơ cao hơn so với nữ giới.
• Tiền sử gia đình mắc ung thư dạ dày.
• Người tiếp xúc thường xuyên với tia phóng xạ hoặc hoá chất độc hại cho cơ thể.

Chỉ số CA 72-4 bao nhiêu là nguy hiểm?

Giá trị CA 72-4 trong máu nằm trong khoảng 0-7 U/ml ở người bình thường. Giá trị cao hơn có thể cho thấy sự hiện diện của bệnh ung thư và cần kiểm tra thêm. Các nghiên cứu tiết lộ rằng có mối tương quan chặt chẽ giữa nồng độ CA 72-4 với giai đoạn và kích thước khối u. Việc tăng CA 72-4 gợi ý về sự hiện diện, di căn hoặc tái phát của ung thư dạ dày. Mức độ CA 72-4 càng cao, tỷ lệ mắc ung thư dạ dày càng tăng.

Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm CA 72-4

Việc xác định tăng CA 72-4 trong máu không đủ để kết luận một người mắc ung thư dạ dày. Cần phải kết hợp với triệu chứng lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh và các xét nghiệm khác như CEA, CA 19-9. Khi cả ba chỉ số CA 72-4, CEA và CA 19-9 đều tăng, khả năng mắc ung thư dạ dày tăng lên đáng kể.

Ngược lại, người có triệu chứng ung thư dạ dày nhưng chỉ số CA 72-4 bình thường vẫn cần được kiểm tra kỹ hơn với các phương pháp cận lâm sàng khác, thường là nội soi.

Ở bệnh nhân được chẩn đoán ung thư dạ dày, việc giảm nồng độ CA 72-4 sau điều trị cho thấy ung thư đáp ứng tích cực. Bệnh nhân có mức CA 72-4 thấp hơn trước phẫu thuật thường có triển vọng tốt hơn so với những người có mức CA 72-4 ban đầu cao hơn. Sự giảm của CA 72-4 xuống mức bình thường sau phẫu thuật được xem là dấu hiệu tích cực. Ngược lại, việc tăng CA 72-4 sau điều trị có thể gợi ý về việc ung thư vẫn còn hoặc di căn.

Ở bệnh nhân đã được điều trị ung thư dạ dày, tăng nồng độ CA 72-4 có thể gợi ý về việc ung thư có thể tái phát.

CA 72-4 cũng tăng trong một số loại ung thư khác như ung thư buồng trứng, đại trực tràng, đường mật, tuyến tụy, thực quản, nội mạc tử cung, vú, phổi, cổ tử cung, và trong một số bệnh lý khác như viêm tụy, xơ gan, bệnh phổi, bệnh khớp, bệnh buồng trứng lành tính, bệnh tuyến vú và các bệnh đường tiêu hóa lành tính.

Do hiệu quả của xét nghiệm CA 72-4 không cao trong việc phát hiện ung thư dạ dày giai đoạn sớm, việc sử dụng nó cần được cân nhắc để tránh không cần thiết. Tuy nhiên, đối với ung thư ở giai đoạn muộn hơn, CA 72-4 là một chỉ số hữu ích trong chẩn đoán, đánh giá, theo dõi và dự đoán tiên lượng.

Như vậy, xét nghiệm CA 72-4 được thực hiện để đo giá trị CA 72-4 trong máu, nó được sử dụng để chẩn đoán ung thư đường tiêu hóa. Khi bạn và người thân có những dấu hiệu nghi ngờ mắc các bệnh lý liên quan đến dạ dày hay đường tiêu hóa thì cần được làm xét nghiệm định lượng CA 72-4 để tìm ra nguyên nhân cũng như những biện pháp điều trị kịp thời.

Xem thêm:

• Xét nghiệm vi sinh là gì? Vì sao phải làm xét nghiệm vi sinh?
• Xét nghiệm combo sau 21 ngày là gì? Chi tiết cách thực hiện xét nghiệm combo sau 21 AG/AB