Xét nghiệm dịch não tủy là gì? Quy trình thực hiện xét nghiệm dịch não tủy

Các bệnh lý thần kinh thường khó phát hiện sớm bởi triệu chứng mơ hồ và dễ nhầm lẫn với nhiều tình trạng khác. Trong số các kỹ thuật chẩn đoán hiện đại, có một phương pháp đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá trực tiếp tình trạng của não và tủy sống, từ đó cung cấp thông tin giá trị cho bác sĩ. Đây là xét nghiệm thường được chỉ định trong nhiều trường hợp nghi ngờ bệnh lý nhiễm trùng, xuất huyết hay ung thư hệ thần kinh.

Dịch não tủy là gì? Xét nghiệm dịch não tủy là gì?

Để hiểu về giá trị của xét nghiệm, trước hết cần nắm rõ vai trò của dịch não tủy trong cơ thể. Dịch não tủy là chất lỏng trong suốt bao quanh não và tủy sống, có tác dụng bảo vệ hệ thần kinh trung ương khỏi sang chấn cơ học, duy trì cân bằng áp lực nội sọ và vận chuyển chất dinh dưỡng cũng như chất thải.

Ngoài ra, dịch não tủy còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi tín hiệu thần kinh và là một chỉ dấu phản ánh nhiều tình trạng bệnh lý nguy hiểm liên quan đến não và tủy sống.

Xét nghiệm dịch não tủy là một kỹ thuật lấy mẫu chất lỏng này để phân tích trong phòng thí nghiệm. Thông thường, mẫu được thu bằng thủ thuật chọc dò thắt lưng, sau đó bác sĩ tiến hành kiểm tra các yếu tố như tế bào, protein, glucose, áp lực dịch và sự hiện diện của vi sinh vật hoặc kháng thể.

Ý nghĩa của xét nghiệm dịch não tủy

Xét nghiệm này có giá trị lớn trong việc chẩn đoán nhiều bệnh lý khác nhau. Một số ý nghĩa nổi bật bao gồm:

• Phát hiện nhiễm trùng thần kinh: Ví dụ như viêm màng não do vi khuẩn, virus hoặc nấm.
• Chẩn đoán xuất huyết dưới nhện: Khi máu rò rỉ vào khoang chứa dịch não tủy.
• Theo dõi bệnh đa xơ cứng và các bệnh tự miễn: Giúp phát hiện sự hiện diện của kháng thể hoặc thay đổi bất thường trong dịch.
• Đánh giá ung thư hệ thần kinh: Như u não hoặc di căn màng não.
• Kiểm tra các rối loạn chuyển hóa và viêm thần kinh: Bao gồm một số bệnh hiếm gặp liên quan đến hệ miễn dịch.
• Phát hiện rối loạn thần kinh do tác dụng phụ thuốc hoặc độc tố, hỗ trợ chẩn đoán các bệnh lý thoái hóa thần kinh như Alzheimer hoặc Parkinson.
• Theo dõi hiệu quả điều trị ở bệnh nhân đang dùng thuốc kháng sinh, kháng virus hoặc hóa trị, từ đó điều chỉnh phác đồ kịp thời.

Nhờ phân tích chuyên sâu, bác sĩ có thể kết hợp với lâm sàng và các phương pháp chẩn đoán hình ảnh để đưa ra quyết định điều trị chính xác.

Quy trình xét nghiệm dịch não tủy

Quy trình thực hiện cần tuân thủ chặt chẽ nhằm đảm bảo an toàn cho người bệnh. Các bước chính thường bao gồm:

• Chuẩn bị bệnh nhân: Người bệnh được giải thích rõ mục đích và quy trình. Bác sĩ yêu cầu ký cam kết đồng ý trước khi tiến hành.
• Tư thế: Người bệnh nằm nghiêng hoặc ngồi cúi người về phía trước để lộ khe giữa các đốt sống thắt lưng.
• Sát trùng và gây tê: Vùng chọc dò được sát khuẩn kỹ càng rồi gây tê tại chỗ để giảm đau.
• Chọc dò: Bác sĩ đưa kim chuyên dụng vào khoảng giữa các đốt sống thắt lưng để lấy dịch não tủy.
• Thu mẫu: Dịch được thu vào ống nghiệm vô trùng để phân tích.
• Kết thúc: Kim được rút ra và vị trí chọc dò được băng ép lại.

Toàn bộ thủ thuật thường kéo dài từ 20 - 30 phút. Sau khi lấy mẫu, người bệnh cần nằm nghỉ vài giờ để hạn chế biến chứng như đau đầu hoặc rò dịch.

Cách đọc kết quả xét nghiệm dịch não tủy

Kết quả xét nghiệm được bác sĩ giải thích dựa trên nhiều chỉ số khác nhau:

• Áp lực dịch: Tăng trong trường hợp tăng áp lực nội sọ, giảm khi mất dịch.
• Màu sắc và độ trong: Bình thường dịch trong suốt, nếu đục có thể cảnh báo nhiễm trùng, còn có máu chứng tỏ xuất huyết.
• Số lượng và loại tế bào: Tăng bạch cầu gợi ý viêm màng não, tăng tế bào ác tính gợi ý ung thư.
• Nồng độ protein: Tăng trong nhiễm trùng hoặc bệnh lý viêm, giảm hiếm gặp.
• Mức glucose: Thường thấp hơn đường huyết, giảm sâu khi có viêm màng não do vi khuẩn.

Việc đọc kết quả đòi hỏi sự kết hợp với triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm khác như chụp CT hoặc MRI để đảm bảo độ chính xác. Người bệnh không nên tự diễn giải mà cần tham khảo ý kiến từ bác sĩ chuyên khoa thần kinh.

Những lưu ý quan trọng trước và sau xét nghiệm dịch não tủy

Để đảm bảo an toàn và kết quả chính xác, người bệnh cần lưu ý:

Trước xét nghiệm

Thông báo cho bác sĩ về tiền sử dị ứng thuốc, tình trạng sức khỏe hiện tại và các loại thuốc đang sử dụng như thuốc chống đông. Người bệnh cũng cần nhịn ăn hoặc ngừng thuốc theo chỉ định nếu cần thiết.

Ngoài ra, nên chuẩn bị tâm lý thoải mái, có người thân đi cùng để hỗ trợ di chuyển sau khi làm thủ thuật.

Trong quá trình xét nghiệm

Giữ yên tư thế để tránh tai biến. Việc di chuyển hoặc thay đổi tư thế đột ngột có thể gây khó khăn cho thủ thuật.

Người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn hít thở của bác sĩ, hạn chế ho hoặc cử động để tránh rò rỉ dịch não tủy.

Sau xét nghiệm

Nằm nghỉ tại giường ít nhất 2 - 4 giờ, tránh vận động mạnh. Nếu xuất hiện đau đầu dữ dội, buồn nôn hoặc tê yếu chi dưới cần báo ngay cho nhân viên y tế.

Việc sử dụng thuốc giảm đau nhẹ có thể được chỉ định để giảm triệu chứng khó chịu.

Chăm sóc lâu dài

Uống nhiều nước, bổ sung dinh dưỡng hợp lý để giúp cơ thể phục hồi. Theo dõi sát tình trạng sức khỏe trong vài ngày đầu, nếu xuất hiện sốt hoặc rò dịch tại vị trí chọc dò thì cần đến cơ sở y tế ngay.

Những hướng dẫn này giúp giảm thiểu biến chứng và hỗ trợ quá trình hồi phục nhanh hơn.

Xét nghiệm dịch não tủy là một kỹ thuật quan trọng giúp phát hiện sớm và theo dõi nhiều bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh trung ương. Đây là xét nghiệm có giá trị trong chẩn đoán nhiễm trùng, xuất huyết, bệnh tự miễn, ung thư và nhiều rối loạn khác. Tuy nhiên, người bệnh cần thực hiện tại cơ sở y tế uy tín và tuân thủ chỉ dẫn từ bác sĩ để đạt được kết quả chính xác và an toàn.