Nhiễm Cryptococcus là gì? Nguyên nhân và cách điều trị nhiễm Cryptococcus

Nhiễm Cryptococcus là gì?

Nhiễm Cryptococcus là một căn bệnh do nhiễm nấm Cryptococcus trong não, phổi hoặc ở các cơ quan khác trên cơ thể (bệnh nhiễm nấm Cryptococcus lan tỏa).

Nhiễm Cryptococcus có thể xuất hiện khác nhau tùy thuộc vào mức độ lây nhiễm. Trong hầu hết các trường hợp, nhiễm trùng bắt đầu ở phổi và sau đó có thể lan đến não, đường tiết niệu, da và/hoặc xương (dạng lan tỏa).

Khi nhiễm trùng chỉ giới hạn ở phổi, các triệu chứng có thể không rõ ràng. Các triệu chứng về hô hấp có thể bao gồm ho và đau ngực. Khi nhiễm trùng lây lan, Cryptococcus có xu hướng tìm đến hệ thần kinh trung ương, đặc biệt là não. Ở một số người bị ảnh hưởng, tình trạng viêm màng bao quanh não và tủy sống (viêm màng não) là một biến chứng nghiêm trọng.

Các triệu chứng liên quan đến viêm màng não có thể bao gồm chóng mặt, mờ mắt, nhức đầu dữ dội và/hoặc cứng cổ. Trong những trường hợp như vậy, điều trị ngay lập tức là điều cần thiết để giúp ngăn ngừa các biến chứng có thể đe dọa tính mạng.

Có nhiều loại nấm Cryptococcus khác nhau gây bệnh cho những người khác nhau. Cryptococcus neoformans thường chỉ gây bệnh cho những người có hệ miễn dịch yếu. Cryptococcus gattii có thể gây bệnh ngay cả khi hệ thống miễn dịch khỏe mạnh.

Những dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm Cryptococcus

Các triệu chứng của nhiễm Cryptococcus phụ thuộc vào vị trí nhiễm nấm. Nhiễm nấm phổi có thể gây ra các triệu chứng giống viêm phổi, nhiễm nấm hệ thần kinh trung ương (não và tủy sống) có thể gây ra các triệu chứng giống viêm màng não. Bệnh nhiễm Cryptococcus lan tỏa gây ra các triệu chứng ở nhiều bộ phận trên cơ thể.

Triệu chứng phổi của nhiễm Cryptococcus (viêm phổi do Cryptococcus):

• Ho;
• Khó thở hoặc cảm giác như không thể thở được;
• Đau ngực;
• Sốt.

Triệu chứng hệ thần kinh trung ương (viêm màng não do Cryptococcus):

• Sốt;
• Đau đầu;
• Đau cổ hoặc cứng khớp;
• Buồn nôn;
• Nôn mửa;
• Nhạy cảm với ánh sáng.

Triệu chứng nhiễm Cryptococcus lan tỏa:

• Các mảng dày hoặc cứng (mảng) trên da;
• Phát ban;
• Loét da, phồng rộp;

Nhiễm Cryptococcus có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt nếu nhiễm trùng não. Các biến chứng bao gồm:

• Tăng áp lực nội sọ. Đây là áp lực quá mức gây ra bởi quá tải dịch trong mạch máu lên não, có thể gây tổn thương não nếu không được điều trị;
• Mù một phần hoặc toàn bộ;
• Bệnh về mắt;
• Liệt cơ;
• Khả năng tái phát nhiễm Cryptococcus sau khi điều trị;
• Hội chứng viêm phục hồi miễn dịch (IRIS). IRIS là tình trạng hệ thống miễn dịch phản ứng quá mức sau khi điều trị và làm cho các triệu chứng trầm trọng hơn. Tình trạng này phổ biến hơn ở những người nhiễm HIV hoặc người suy giảm miễn dịch.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến nhiễm Cryptococcus

Nguyên nhân gây bệnh là do nhiễm nấm có tên Cryptococcus gattii (C. gattii) hoặc Cryptococcus neoformans (C. neoformans). Chúng sống trong môi trường đất, thực vật và trong phân chim.

Cả C. gattii và C. neoformans đều được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới. C. gattii thường được tìm thấy ở: Châu Úc, British Columbia ở Canada, Tây Bắc Thái Bình Dương ở Mỹ, Đông Nam Á.

Những ai có nguy cơ nhiễm Cryptococcus?

Nhiễm Cryptococcus ở người thường xảy ra do hít phải nấm men hoặc bào tử của Cryptococcus neoformans và Cryptococcus gattii có trong môi trường. Đây được xem là một bệnh nhiễm trùng cơ hội phổ biến ở bệnh nhân nhiễm HIV giai đoạn nặng, là nguyên nhân hàng đầu gây viêm màng não, chiếm khoảng 223.100 ca/năm và tỷ lệ tử vong trên 81% trên thế giới.

Do đó, những người bị suy giảm hệ miễn dịch, ví dụ người mắc bệnh HIV/AIDS là những người dễ nhiễm Cryptococcus và nhiễm ở mức độ nặng, nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến suy hô hấp, tử vong.

Yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm Cryptococcus

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc nhiễm Cryptococcus, bao gồm:

• Suy giảm hệ thống miễn dịch của cơ thể, ví dụ mắc bệnh HIV/AIDS, bị ung thư (u lympho và bệnh bạch cầu);
• Cấy ghép tế bào gốc, tủy xương;
• Sử dụng corticosteroid liều cao trong thời gian dài (như một số bệnh phổi mãn tính và rối loạn tự miễn dịch);
• C. gattii có thể gây bệnh kể cả những người có hệ thống miễn dịch khỏe mạnh.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán nhiễm Cryptococcus

Nhiễm Cryptococcus được chẩn đoán bằng các phương pháp xét nghiệm định danh, tìm nấm trong mẫu:

• Máu;
• Dịch não tủy (CSF);
• Đờm.

Bên cạnh đó, việc khai thác tiền sử bệnh, môi trường sống cũng giúp chẩn đoán nhiễm Cryptococcus. Tùy thuộc vào các triệu chứng mà có thể chụp X-quang ngực, chụp CT (chụp cắt lớp vi tính) hoặc chụp MRI (chụp cộng hưởng từ) để đánh giá tình trạng bệnh ở phổi hoặc các cơ quan khác.

Phương pháp điều trị nhiễm Cryptococcus hiệu quả

Thuốc

Thuốc kháng nấm là phương pháp điều trị chính của bệnh nhiễm Cryptococcus. Phương pháp điều trị cụ thể phụ thuộc vào vị trí của nấm Cryptococcus trong cơ thể và hệ thống miễn dịch. Ví dụ, có thể dùng một loại thuốc kháng nấm điều trị cho những người mắc bệnh Cryptococcus phổi nhẹ. Nhưng những người bị bệnh nặng hoặc bị viêm màng não do Cryptococcus có thể cần điều trị tích cực hơn, chẳng hạn như dùng nhiều loại thuốc chống nấm trong thời gian dài.

Các loại thuốc thường dùng để điều trị bệnh nhiễm Cryptococcus bao gồm:

• Fluconazol;
• Amphotericin B.
• Flucytosine;
• Corticosteroid.

Phẫu thuật hoặc thủ thuật để loại bỏ nấm Cryptococcus

Trong trường hợp bị tăng áp lực nội sọ, việc chọc dò hoặc dẫn lưu thắt lưng để giảm áp lực lên não.

Tùy thuộc vào vị trí nhiễm nấm Cryptococcus và mức độ bệnh nặng mà có thể cần điều trị bằng thuốc kháng nấm kéo dài nhiều tuần hoặc nhiều tháng để loại bỏ bệnh nhiễm nấm Cryptococcus. Nếu bạn nhiễm HIV, bác sĩ có thể kê thêm thuốc kháng vi-rút.

Bệnh nhiễm Cryptococcus có thể được chữa khỏi?

Phương pháp điều trị bằng thuốc kháng nấm thường chữa khỏi cho những người có hệ miễn dịch khỏe mạnh. Những người có hệ thống miễn dịch bị suy yếu có thể khó chữa hơn và các triệu chứng dễ tái phát sau khi điều trị.

Tỷ lệ tử vong do bệnh Cryptococcosis là bao nhiêu?

Tỷ lệ tử vong do nhiễm Cryptococcus được điều trị ở Bắc Mỹ (bao gồm cả Hoa Kỳ và Canada) ước tính là 20%. Nhưng ở một số vùng ở Châu Phi, tỷ lệ này được ước tính lên tới 70%. Điều đó có nghĩa là người dân ở những nơi có hoàn cảnh khó khăn về kinh tế trên thế giới thường có tỷ lệ tử vong cao hơn.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của nhiễm Cryptococcus

Chế độ sinh hoạt:

• Với người có hệ miễn dịch suy giảm, cần phải lưu ý đeo khẩu trang và đồ bảo hộ khi đến những nơi ô nhiễm, luôn giữ vệ sinh cá nhân, sử dụng thực phẩm sạch và hạn chế đến nơi có môi trường ô nhiễm.
• Tuân thủ điều trị của bác sĩ và theo dõi các triệu chứng để trao đổi với bác sĩ.

Chế độ dinh dưỡng:

• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng theo hướng dẫn của bác sĩ điều trị.

Phương pháp phòng ngừa nhiễm Cryptococcus hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

Việc hít phải Cryptococcus khá phổ biến vì nấm thường tồn tại trong môi trường. Hầu hết mọi người hít phải nấm mà không có triệu chứng. Nhưng ở một số người, loại nấm này phát triển trong phổi hoặc di chuyển khắp cơ thể đến não, khiến họ bị bệnh. Đôi khi nấm có thể tồn tại trong phổi trong một thời gian dài, nhưng nó chỉ phát triển và gây ra các triệu chứng khi hệ miễn dịch suy yếu.

Nếu bạn là đối tượng có yếu tố nguy cơ cao bị ảnh hưởng bởi nấm Cryptococcus, ví dụ bị AIDS hoặc ung thư, suy giảm miễn dịch thì phải cẩn thận khi tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, nên đeo khẩu trang hoặc đồ bảo hộ khi ra ngoài đường hoặc nơi ẩm ướt, nơi có nguy cơ phát triển nấm Cryptococcus.