Cryptococcus neoformans là gì? Những bệnh lý thường gặp và cách phòng ngừa

Một số bệnh nhiễm như viêm phổi và viêm màng não có thể do tác nhân vi khuẩn và virus gây ra. Tuy nhiên, mọi người thường ít biết đến có một tác nhân khác cũng phổ biến và có thể gây ra bệnh lý trên phổi và não, đặc biệt ở người có hệ miễn dịch yếu. Đó là vi nấm Cryptococcus neoformans. Hãy cùng Nhà thuốc Long Châu tìm hiểu về Cryptococcus neoformans và cách phòng ngừa qua bài viết dưới đây!

Cryptococcus neoformans là gì?

Cryptococcus neoformans là vi nấm hạt men có kích thước nhỏ, hình cầu hoặc bầu dục. Khi quan sát dưới kính hiển vi, Cryptococcus neoformans đặc trưng bởi sự có mặt của bao mucopolysaccharide rất dày, bao quanh tế bào.

Về môi trường sống, Cryptococcus neoformans thường được tìm thấy trong phân cũ đã khô của các loài chim, đặc biệt là chim bồ câu và trong đất chứa nhiều phân chim, dơi, gà,… Các địa điểm như tháp, nhà thờ, phía dưới nóc các toà nhà cũ, bệ cửa sổ, kho chứa rơm, cỏ khô,… là những nơi thu hút các loài chim, dơi đến trú ngụ và trở thành các vị trí có chứa nhiều vi nấm quan trọng.

Về đường lây nhiễm, dù bạn là một người khoẻ mạnh hay là người bị suy yếu miễn dịch đều có thể bị nhiễm Cryptococcus neoformans khi hít phải các bào tử nấm trong không khí. Tuy nhiên, những người có hệ miễn dịch suy yếu như bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS, người cấy ghép tạng,… sẽ dễ mắc bệnh hơn.

Khi nhiễm Cryptococcus neoformans, những triệu chứng sẽ xuất hiện trên cơ quan mà vi nấm thường gây bệnh, đó là não và phổi. Trong đó, các dấu hiệu thường gặp bao gồm sốt, ho ra máu, và đau ngực. Nếu não bị nhiễm trùng, có thể xuất hiện các vấn đề về thị giác, rối loạn tâm thần hoặc thay đổi hành vi. Khi đó, các xét nghiệm định danh để chẩn đoán và thuốc kháng nấm thường được dùng trong điều trị Cryptococcus neoformans.

Các bệnh do Cryptococcus neoformans gây ra

Khi bị nhiễm Cryptococcus neoformans, giai đoạn vi nấm này xâm nhập ở phổi thường diễn tiến âm thầm hoặc thoáng qua. Đa số bệnh nhân được chẩn đoán nhiễm bệnh khi có biểu hiện tổn thương ở hệ thần kinh trung ương. Bệnh nhân AIDS thường gặp các tổn thương da do vi nấm này và có thể xuất hiện trước hoặc đồng thời với viêm màng não. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về các bệnh do Cryptococcus neoformans thường gặp dưới đây.

Viêm màng não

Viêm màng não là thể thường gặp nhất trong các trường hợp bệnh trên thần kinh trung ương do Cryptococcus neoformans. Bệnh có thể diễn biến chậm, phần lớn trường hợp bị đau đầu và sốt vừa phải. Bệnh nhân bắt đầu với bằng triệu chứng nhức đầu âm ỉ và có thể kéo dài nhiều tháng trước khi nhập viện. Cơn nhức đầu ngày càng tăng, thường lan khắp đầu và không thuyên giảm với thuốc giảm đau. 

Những triệu chứng khác có thể xảy ra khi bệnh trầm trọng hơn. Dấu hiệu kích thích màng não và phù não dần dần xuất hiện như chóng mặt, buồn nôn, nôn ói, cổ cứng, thị lực có vấn đề, không thể giữ thăng bằng khi đi đứng, thay đổi về tâm thần như ngủ gà, giảm trí nhớ.

Trong một số trường hợp, viêm màng não không bắt đầu với cơn nhức đầu nữa mà bệnh có thể xảy ra một cách đột ngột hơn với tình trạng giảm thị lực hay có trạng thái ngủ gà, lơ mơ hoặc có biểu hiện nôn ói. Các biểu hiện đột ngột này có thể dẫn bệnh nhân đến tử vong trong vòng 2 tuần.

Viêm phổi

Nhiễm Cryptococcus neoformans khu trú ở phổi thường khó phát hiện. Các triệu chứng bệnh thường không đặc hiệu (ho và sốt) tương tự như viêm phổi do tác nhân khác, do đó gây khó khăn trong chẩn đoán bệnh, đặc biệt là trên người khỏe mạnh. Vi nấm này có thể âm thầm tồn tại nhiều năm trong phế quản ở phổi nhưng không gây ra các biểu hiện bệnh lý. Bệnh thường được phát hiện trong các trường hợp chụp phim phổi. Người nhiễm vi nấm lâu ngày có thể diễn tiến nguy cơ vi nấm âm thầm phát tán theo đường máu đến hệ thần kinh trung ương, gây biến chứng nghiêm trọng viêm màng não.

Tổn thương da

Tổn thương da có thể xảy ra với các trường hợp nhiễm Cryptococcus neoformans lan tỏa. Nguy cơ bị tổn thương da cao hơn trong nhóm bệnh nhân AIDS và là dấu hiệu giúp phát hiện sớm vi nấm đã phát tán toàn thân.

Các biểu hiện ở da thường là những nốt sẩn không đau, phần trung tâm lõm dần xuống và loét ra tạo thành tổn thương dạng núi lửa. Đôi khi chúng xuất hiện dưới dạng mụn mủ, vết loét hoặc áp xe. Tổn thương da chủ yếu xuất hiện ở mặt, thân và các chi. Hầu hết các bệnh nhân có tổn thương da không điều trị sẽ tiến triển đến viêm màng não.

Cách phòng ngừa nhiễm Cryptococcus neoformans

Hiện chưa phát hiện trường hợp lây nhiễm trực tiếp vi nấm Cryptococcus neoformans từ động vật sang người. Sự lây nhiễm chủ yếu do môi trường bị ô nhiễm có chứa vi nấm. Do đó, mọi người có thể tham khảo những biện pháp phòng ngừa nhiễm Cryptococcus neoformans dưới đây.

• Tránh tiếp xúc với nguồn lây nhiễm: Hạn chế tiếp xúc với phân chim, đặc biệt là phân chim bồ câu, và tránh quét dọn chuồng chim. Nên dùng đồ bảo hộ khi phải tiếp xúc với đất hoặc phân chim, nên đeo khẩu trang, găng tay và quần áo bảo hộ để giảm nguy cơ hít phải bào tử nấm.
• Giữ vệ sinh môi trường: Thường xuyên tẩy rửa những khu vực có nguy cơ nhiễm nấm bằng các dung dịch tẩy trùng.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Người có hệ miễn dịch suy yếu như bệnh nhân HIV/AIDS cần được điều trị và kiểm soát tốt bệnh. Mọi người có thể tham khảo những cách tăng cường đề kháng để giảm nguy cơ nhiễm nấm tồn tại trong môi trường sống.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Người thuộc nhóm có nguy cơ cao nên đi khám định kỳ để theo dõi và phát hiện sớm khi có các triệu chứng bất thường.

Tóm lại, tuy Cryptococcus neoformans là một loại vi nấm phổ biến trong tự nhiên nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây bệnh nghiêm trọng, đặc biệt ở những người suy yếu miễn dịch. Cách phòng ngừa nhiễm nấm chủ yếu liên quan đến giữ vệ sinh ở môi trường sống. Bên cạnh đó, mọi người cần tăng cường hệ miễn dịch và kiểm tra sức khỏe định kỳ để hạn chế mắc bệnh. Chủ động phòng ngừa có thể giảm thiểu nguy cơ nhiễm Cryptococcus neoformans, từ đó bảo vệ tốt hơn sức khỏe của bản thân và cộng đồng.