Viêm dạ dày ruột cấp tính là gì? Biến chứng có nguy hiểm không?

Viêm dạ dày ruột cấp tính là gì? 

Viêm dạ dày ruột cấp tính là hiện tượng nhiễm trùng của đường tiêu hóa. Bệnh có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân nhưng hầu hết các trường hợp là do nhiễm trùng các loại vi khuẩn, virus. Tuy nhiên, một số trường hợp viêm dạ dày ruột cấp tính xảy ra sau khi nuốt phải chất độc hoá học (kim loại, chất độc hại có khả năng gây bệnh).

Viêm dạ dày ruột cấp tính do nhiễm trùng (vi khuẩn hoặc virus) có thể lây truyền cho người khác qua thực phẩm, nước hoặc lây lan trực tiếp từ người sang người. Viêm dạ dày ruột cấp tính có kèm theo tổn thương niêm mạc ruột nên đôi khi người bệnh có thể bị tiêu chảy hay thậm chí đại tiện ra máu.

Viêm dạ dày ruột cấp tính có thể trở nên nghiêm trọng đối với trẻ em, người lớn tuổi, người suy giảm miễn dịch hoặc người có bệnh lý nặng kèm theo.

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm dạ dày ruột cấp tính

Triệu chứng của viêm dạ dày ruột cấp tính rất dễ nhầm lẫn với các rối loạn tiêu hóa khác. Thông thường, các dấu hiệu của viêm dạ dày ruột cấp tính sẽ xuất hiện sau khoảng 1 – 3 ngày sau khi các yếu tố gây bệnh xâm nhập vào cơ thể. Tùy vào thể trạng và khả năng miễn dịch của mỗi người, biểu hiện bệnh lý khác nhau:

Tình trạng mất nước:

Tình trạng thường gặp nhất khi bị viêm dạ dày ruột cấp tính. Cơ thể người bệnh mất đi lượng nước đáng kể do bị tiêu chảy và nôn liên tục dẫn đến các biểu hiện:

• Khát nước, khô cổ liên tục;
• Môi nứt nẻ, miệng khô, da khô;
• Nước tiểu đặc, có màu đậm. Tiểu ít hoặc không tiểu lần nào trong suốt 8 tiếng đồng hồ;
• Đối với trẻ sơ sinh, tã của bé luôn khô ráo trong suốt 4 – 6 giờ đồng hồ.

Tiêu chảy:

Vi khuẩn xâm nhập vào niêm mạc ruột, làm giảm khả năng hấp thu và kích thích hoạt động của adenylate cyclase dẫn đến cơ thể tăng tiết nước và chất điện giải. Bệnh nhân có biểu hiện tiêu chảy từ nhẹ đến nặng.

• Tiêu chảy cấp tính, liên tục trong vài ngày (khoảng 3 ngày) và không có dấu hiệu giảm bớt;
• Phân có chứa hồng cầu, bạch cầu hoặc kèm theo nhầy máu.

Ngoài ra, một số triệu chứng khác đôi khi cũng xuất hiện như:

• Chán ăn, cảm giác buồn nôn và nôn liên tục;

• Chướng bụng hoặc co cứng bụng;

• Mắt trũng lại, má hóp, cơ thể mệt mỏi, thiếu năng lượng;

• Sốt, chóng mặt;

• Cơn đau quặn bụng, buồn ngủ thất thường, không tỉnh táo.

Tác động của viêm dạ dày ruột cấp tính đối với sức khỏe

Suy nhược cơ thể: Tiêu chảy kéo dài gây mất nước, mất cân bằng điện giải, bệnh nhân sốt, hoa mắt chóng mặt khiến cơ thể mệt mỏi, suy kiệt gây ảnh hưởng đến cuộc sống và sinh hoạt thường ngày và sức khỏe tinh thần người bệnh.

Biến chứng có thể gặp khi mắc viêm dạ dày ruột cấp tính

Trong hầu hết các trường hợp, viêm dạ dày ruột cấp tính ít gây ra biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu không tiến hành điều trị kịp thời, nguy cơ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm càng cao. Bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm:

• Sự mất nước, mất cân bằng điện giải khiến cơ thể cơ thể mệt mỏi, suy kiệt. Nếu tình trạng kéo dài, nguy cơ tụt huyết áp, giảm lượng máu đến các cơ quan trong cơ thể, thậm chí suy thận cấp nếu không điều trị kịp thời;

• Tiêu chảy kéo dài;

• Không dung nạp lactose: Thành ruột bị tổn thương dẫn đến thiếu men lactase, dẫn đến đầy bụng, đau bụng và đại tiện phân lỏng sau khi uống sữa;

• Hội chứng huyết tán tăng urê máu: Biến chứng hiếm gặp, dẫn đến tình trạng thiếu máu, giảm tiểu cầu và suy thận. Biến chứng chỉ gặp khi bệnh đi kèm với viêm dạ dày ruột do Escherichia coli;

• Biến chứng phản ứng: Các cơ quan trong cơ thể có thể phản ứng với nhiễm trùng đường ruột nhưng rất hiếm, bao gồm: Viêm mắt (viêm kết mạc và viêm màng bồ đào), viêm khớp, viêm da;

• Hội chứng ruột kích thích sau viêm dạ dày ruột do nhiễm khuẩn;

• Lan truyền nhiễm trùng sang các bộ phận khác trong cơ thể: Lan truyền nhiễm trùng đến màng não, tủy sống, xương, khớp,... chỉ xảy ra ở bệnh nhân bị viêm dạ dày ruột do Salmonella spp.;

• Suy dinh dưỡng: Nguy cơ chủ yếu đối với trẻ ở các nước đang phát triển, có thể xảy ra sau các nhiễm trùng đường ruột;

• Shock giảm thể tích, shock nhiễm khuẩn, thậm chí suy đa phủ tạng và tử vong.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nhận thấy sự xuất hiện của bất kỳ dấu hiệu, triệu chứng nào của bệnh thì tốt nhất nên đến ngay bệnh viện để được thăm khám, xét nghiệm và được các bác sĩ chuyên khoa hướng dẫn điều trị.

Tuyệt đối không được thờ ơ trước các bất thường của cơ thể, vì có thể khiến bệnh tiến triển đến mức trầm trọng, việc chữa trị vô cùng khó khăn và gặp không ít rủi ro, biến chứng, thậm chí là tính mạng.

Nguyên nhân dẫn đến viêm dạ dày ruột cấp tính

Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến viêm dạ dày ruột cấp là do cơ thể bị nhiễm virus, vi khuẩn, ký sinh trùng,… có thể chia thành các nhóm sau:

Nhiễm virus:

Sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus sẽ trú ngụ và gây viêm nhiễm tại các tế bào và biểu mô của ruột non, dẫn đến tiêu chảy và rối loạn tiêu hóa cho người bệnh. 4 loại virus gây viêm dạ dày ruột cấp phổ biến:

• Norovirus: Khả năng xâm nhập và lây nhiễm cho mọi lứa tuổi, gây viêm dạ dày ruột cấp tính thành dịch và không thành dịch;

• Rotavirus: Chủ yếu xâm nhập và cơ thể trẻ từ 3 – 15 tháng tuổi, hầu hết các ca nhiễm ở trẻ đều xảy ra theo đường phân – miệng. Từ lúc xâm nhập vào cơ thể đến khi xuất hiện triệu chứng là khoảng 1 – 3 ngày;

• Astrovirus: Thời gian ủ bệnh thường là từ 3 – 4 ngày, nguy hiểm với mọi lứa tuổi đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ;

• Adenovirus: Thời gian ủ bệnh có thể lên đến 10 ngày, đối tượng nhiễm chủ yếu là trẻ dưới 2 tuổi.

Nhiễm vi khuẩn:

Có thể lây nhiễm và gây bệnh qua nhiều con đường khác nhau:

• Enterotoxin: Người bị viêm dạ dày ruột cấp do nhiễm độc tố Enterotoxin từ vi khuẩn thường gặp tình trạng tiêu chảy nước;

• Exotoxin: Các độc tố Exotoxin của vi khuẩn khiến người bệnh tiêu chảy, buồn nôn và nôn;

• Các vi khuẩn khác: Shigella, Campylobacter, Salmonella, Escherichia coli, Clostridium difficile,… xâm nhập trực tiếp vào niêm mạc ruột non gây viêm loét và tiêu chảy kèm theo nhầy máu.

Nhiễm ký sinh trùng:

Ký sinh trùng Cryptosporidium parvum, Giardia intestinalis, Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, Cyclospora cayetanensis,… sau khi vào cơ thể sẽ bám dính hoặc xâm nhập trực tiếp vào niêm mạc ruột và gây bệnh.

Yếu tố bên ngoài có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Sống cùng người bị bệnh;

• Ngộ độc thực phẩm;

• Ô nhiễm nguồn nước;

• Dị ứng thực phẩm, thuốc kháng sinh,…

Những ai có nguy cơ mắc phải viêm dạ dày ruột cấp tính

Bệnh có thể xảy ra ở mọi đối tượng, lứa tuổi, giới tính, chủng tộc và hoản cảnh. Tuy nhiên, những người có thể dễ mắc bệnh cao hơn, bao gồm:

• Trẻ em;

• Người cao tuổi;

• Người sống, sinh hoạt và làm việc ở nơi đông đúc, ô nhiễm;

• Người có hệ miễn dịch yếu.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải viêm dạ dày ruột cấp tính

Có rất nhiều yếu tố có thể khiến tăng nguy cơ mắc bệnh, như:

• Trẻ em (dưới 5 tuổi), người già yếu, người suy giảm hệ miễn dịch, người mắc bệnh tiểu đường, sau hóa trị khi điều trị ung thư;

• Không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm;

• Không rửa tay trước khi chế biến, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh;

• Môi trường sống ô nhiễm, đông đúc;

• Thường xuyên sử dụng thức ăn đóng hộp chế biến sẵn không đảm bảo, chứa độc tố gây viêm nhiễm;

• Người bệnh bị bỏng, nhiễm chất phóng xạ, xơ gan, viêm phổi cấp,...

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán viêm dạ dày ruột cấp tính

Có thể chẩn đoán bệnh bằng cách:

Quan sát các dấu hiệu và triệu chứng trên người bệnh;

Xét nghiệm phân: Xác định nguyên nhân gây bệnh có liên quan đến vi khuẩn, virus, ký sinh trùng hay không;

Xét nghiệm máu.

Phương pháp điều trị viêm dạ dày ruột cấp tính

Nếu bệnh nhân bị mất nước nặng, cần truyền dịch tĩnh mạch để bổ sung lượng nước đã mất. Viêm dạ dày ruột cấp tính thường sẽ tự khỏi sau khoảng 7 – 10 ngày nếu cơ thể được bù nước đầy đủ.

Kháng sinh có thể được chỉ định để điều trị bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn.

Một số thuốc được sử dụng điều trị triệu chứng:

• Thuốc giảm đau hạ sốt: Paracetamol, Ibuprofen,…
• Thuốc chống nôn: Prochlorperazine và Promethazine đường tiêm hoặc Ondansetron đường uống.
• Thuốc tiêu chảy: Loperamid, Diphenoxylate,…
• Thuốc kháng acid và giảm tiết acid dạ dày: Omeprazol, Famotidin,….

Chú ý: Sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp hạn chế diễn tiến của viêm dạ dày ruột cấp tính

Bệnh nhân viêm dạ dày ruột cấp tính cần chú ý đến lối sống, sinh hoạt cũng như áp dụng các biện pháp phòng bệnh phù hợp:

• Viêm dạ dày ruột cấp tính khiến cơ thể bị suy nhược do mất nước. Vì vậy, việc nghỉ ngơi và chăm sóc sức khỏe hồi phục là điều thiết yếu;

• Chế độ dinh dưỡng: Thức ăn thanh mát, giàu dinh dưỡng, nhiều chất xơ,…

• Tăng cường thực phẩm men vi sinh tốt cho đường ruột: Lactulose, Bacillus,... bằng sữa chua hoặc men vi sinh giúp hạn chế rối loạn tiêu hóa;

• Vệ sinh ăn uống: Thức ăn nấu chín, uống nước đun sôi để nguội,…;

• Không hút thuốc lá hay sử dụng thức uống kích thích dạ dày: Bia, rượu, các thức uống có gas, cà phê,…;

• Khi sử dụng thuốc tiêu chảy, thuốc giảm đau cần thận trọng, hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng;

• Chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, tránh làm việc quá sức, căng thẳng;

• Rửa tay trước khi chế biến thức ăn, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh;

• Lắng nghe và làm theo mọi hướng dẫn, chỉ định của bác sĩ;

• Liên hệ ngay với bác sĩ khi có những bất thường xuất hiện trong quá trình điều trị;

• Thăm khám định kỳ để được theo dõi diễn tiến của bệnh và tình trạng sức khỏe.

Phương pháp phòng ngừa viêm dạ dày ruột cấp tính

Để phòng ngừa viêm dạ dày ruột cấp tính cũng như hạn chế nguy cơ tái phát, cần chú ý:

• Chế độ ăn uống lành mạnh, đảm bảo hợp vệ sinh, ăn chín uống sôi để không bị nhiễm khuẩn đường ruột hay mắc các bệnh lý về đường tiêu hóa khác;

• Vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường sạch sẽ;

• Hạn chế đến nơi đông người, các nơi có không khí hoặc nguồn nước bị ô nhiễm;

• Nên dành thời gian tập thể dục hàng ngày để giúp cơ thể tăng sức đề kháng và tinh thần thoải mái hơn;

• Nếu có bất kỳ triệu chứng nào, nên thăm khám bác sỹ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời;

• Tiêm vaccine phòng bệnh cho trẻ.