Viêm họng cấp: Nguyên nhân và phương pháp điều trị hiệu quả

Viêm họng cấp là gì? 

Viêm họng cấp là hiện tượng viêm niêm mạc và tổ chức dưới niêm mạc ở họng. Đường họng bao gồm cổ họng và thanh quản, rất dễ bị nhiễm khuẩn vì đây là cửa ngõ của đường ăn và đường thở nên. Đây là vùng có nhiều loại thần kinh (vận động, cảm giác, thực vật) nên rất dễ gây ra các phản xạ thần kinh nội tiết ở cả các vùng xa của cơ thể. Mặt khác, họng rất giàu tổ chức liên kết và bạch huyết như VA, amidan, lưỡi và khẩu cái, tạo thành vòng Waldeyer. Biểu hiện và tiến triển của bệnh viêm họng cấp sẽ khác nhau tùy thuộc vào các tác nhân gây bệnh và lứa tuổi.

Viêm họng đỏ cấp thường bắt đầu bằng sự nhiễm virus. Sau đó do độc tố của virus, cấu trúc giải phẫu của amidan và sức đề kháng của cơ thể đã gây nên sự bội nhiễm các tạp khuẩn khác, thường là các vi khuẩn hội sinh có sẵn trong họng như liên cầu, phế cầu và đặc biệt nguy hiểm là loại liên cầu khuẩn tan huyết nhóm A.

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm họng cấp

• Viêm họng cấp thường xảy ra đột ngột.
• Sốt vừa 38 - 39°C hoặc sốt cao, ớn lạnh, nhức đầu, đau mình mẩy, mệt mỏi, kém ăn. Phản ứng hạch góc hàm di động, ấn đau. 
• Đau họng nhất là khi nuốt, kể cả khi nuốt chất lỏng. Khi nuốt, ho, nói thì đau nhói lên tai.
• Có thể ho từng cơn, ho khan hoặc ho có đờm nhầy.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh viêm họng cấp

Nếu là do virus, bệnh thường kéo dài 3 - 5 ngày thì tự khỏi, các triệu chứng giảm dần. Nếu là do vi khuẩn bội nhiễm, đặc biệt là liên cầu, bệnh thường kéo dài ngày hơn và đòi hỏi một sự điều trị kháng sinh có hệ thống để tránh các biến chứng.

• Biến chứng tại chỗ: Viêm tấy hoặc áp xe quanh amidan, viêm tấy hoặc áp xe các khoảng bên họng, áp xe thành sau họng ở trẻ nhỏ 1 - 2 tuổi, viêm tấy hoại thư vùng cổ rất hiếm gặp nhưng tiên lượng rất nặng.

• Biến chứng lân cận: Viêm thanh khí phế quản, viêm phổi, viêm tai giữa cấp, viêm mũi viêm xoang cấp.

• Biến chứng xa: Đặc biệt nếu là do liên cầu tan huyết có thể gây viêm thận, viêm khớp, viêm tim, choáng nhiễm độc liên cầu hoặc cá biệt có thể nhiễm trùng huyết.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến viêm họng cấp

Có rất nhiều nguyên nhân gây viêm họng cấp, các nguyên nhân này được xếp thành các nhóm chính sau đây:

• Do virus là chủ yếu, chiếm 60 - 80%, gồm Adénovirus, virus cúm, virus parainfluenzae, virus Coxsackie, virus Herpès, virus Zona, EBV...

• Do vi khuẩn chiếm 20 - 40%, gồm liên cầu (tan huyết nhóm A, các nhóm B, C, G ít gặp), Haemophilus influenzae, tụ cầu vàng, Moraxella catarrhalis, vi khuẩn kị khí. Các vi khuẩn Neisseria, phế cầu, Mycoplasma rất hiếm gặp.

Những ai có nguy cơ mắc phải (bị) viêm họng cấp?

• Trẻ nhỏ dưới 7 tuổi.

• Người mắc những bệnh lý liên quan đến hệ hô hấp mãn tính.

• Người bị suy giảm hệ miễn dịch.

• Người sống trong môi trường bị ô nhiễm.

• Người có cơ địa dễ bị dị ứng.

• Người luôn phải giao tiếp nhiều.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc (bị) viêm họng cấp

• Do thời tiết thay đổi, nhất là về mùa lạnh. Bệnh lây lan bằng nước bọt, nước mũi.

• Do ảnh hưởng bởi những bệnh lý khác: Điển hình như polyp mũi, trào ngược dạ dày, thực quản, dị hình vách ngăn, suy gan, tiểu đường, viêm xoang sau…

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán viêm họng cấp

Bác sĩ chẩn đoán viêm họng cấp bằng cách khám thực thể lâm sàng, khai thác tiền sử và làm các xét nghiệm để chẩn đoán sơ bộ đây có phải là bệnh viêm họng cấp hay không. Các triệu chứng giúp chẩn đoán viêm họng cấp như sau:

• Toàn bộ niêm mạc họng đỏ, xuất tiết. Tổ chức bạch huyết ở thành sau họng đỏ mọng và có những mao mạch nổi rõ.

• Hai amidan khẩu cái cứng sưng to đỏ, có khi có những chấm mủ trắng hoặc lớp bựa trắng (như bựa cháo trắng) phủ trên bề mặt amidan.

• Trụ trước và trụ sau đỏ.

• Có hạch góc hàm sưng nhẹ và hơi đau.

Xét nghiệm công thức máu: Giai đoạn đầu bạch cầu trong máu không tăng, nhưng nếu có bội nhiễm thì bạch cầu đa nhân trung tính tăng cao.

Phết dịch họng nuôi cấy vi khuẩn: Để định loại được nguyên nhân gây bệnh, từ đó dựa vào kháng sinh đồ để điều trị hiệu quả hơn. 

Phương pháp điều trị viêm họng cấp hiệu quả

Điều trị toàn thân:

• Hạ sốt, giảm đau: Paracetamol, aspirin...

• Kháng sinh: Amoxicillin, cephalexin, erythromycin, clarithromycin…

• Kháng viêm: Alpha chymotrypsin, prednisolon 5mg.

Điều trị tại chỗ:

• Xông họng: Kháng sinh + giảm viêm

• Súc họng: BBM ngày 3 - 4 lần

Nâng đỡ cơ thể:

Bổ sung các yếu tố vi lượng, sinh tố, vitamin,…

Lưu ý: Các loại thuốc khi dùng phải tuân thủ theo sự hướng dẫn của bác sĩ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của viêm họng cấp

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị. 

• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.

• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.

• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

• Súc họng bằng các thuốc kiềm hóa họng như nước muối sinh lý 0,9%, natribi-carbonat, BBM, …

Chế độ dinh dưỡng:

• Uống đủ nước.

• Ăn nhiều cam, chanh hoặc các loại hoa quả giàu vitamin.

Phương pháp phòng ngừa viêm họng cấp hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

• Tránh tiếp xúc trực tiếp với người đang bị viêm đường hô hấp trên, cúm…

• Nâng cao mức sống, tăng sức đề kháng của cơ thể, bảo vệ môi trường trong sạch.

• Phòng hộ lao động tốt. Bỏ thuốc lá và rượu. Vệ sinh răng miệng tốt. Tiêm chủng đầy đủ cho trẻ em.

• Ăn uống điều độ, tránh khói bụi, hơi độc.