Axit linoleic liên hợp là gì? Tác dụng và liều dùng

Axit linoleic liên hợp (CLA) là acid béo không no được tìm thấy trong các sản phẩm từ động vật nhai lại như thịt, sữa và phô mai. Hoạt chất này thu hút được sự chú ý của nhiều người bởi các lợi ích sức khỏe tiềm ẩn mà nó mang lại đặc biệt là khả năng kiểm soát cân nặng. Vậy axit linoleic liên hợp là gì?

Axit linoleic liên hợp là gì?

Axit linoleic là axit béo omega-6 phổ biến nhất, được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm với tỷ lệ cao trong các nguồn dầu thực vật như dầu hạt bông, dầu hạt cải, dầu hạt lúa mạch…

Axit linoleic liên hợp (viết tắt CLA) là một dạng đặc biệt của axit linoleic béo không no có cấu tạo gồm 18 cacbon và 2 nối đôi ở trạng thái liên hợp. Hiện nay người ta đã xác định được 28 dạng khác nhau của axit linoleic liên hợp, sự khác biệt của các chất này nằm ở vị trí của các liên kết đôi trong cấu trúc phân tử của chúng.

Axit linoleic liên hợp phổ biến nhất được tìm thấy các dạng đồng phân cis-9, trans-11 và trans-10, cis-12. Các chất này có hàm lượng lượng trong các sản phẩm từ động vật nhai lại như bò, dê, cừu,… bao gồm thịt, sữa và phô mai.

Lượng axit linoleic liên hợp trong các sản phẩm từ động vật còn phụ thuộc vào chế độ ăn của chúng. Theo đó, các sản phẩm từ động vật ăn cỏ chứa nhiều axit linoleic liên hợp hơn so với sản phẩm từ động vật ăn ngũ cốc, ví dụ CLA ở thịt bò ăn cỏ cao hơn đến 300 - 500% so với bò ăn ngũ cốc.

Việc cho động vật ăn các nguồn axit linoleic thực vật chẳng hạn như dầu hướng dương, đậu nành hạt lanh,… cũng có thể tăng lượng CLA trong sản phẩm của chúng. Axit linoleic liên hợp cũng được tìm thấy trong toàn bộ cơ thể, với nhiều lợi ích đối với sức khỏe như hỗ trợ giảm cân và tối ưu hóa sự hoạt động của cơ bắp.

Lợi ích của axit linoleic liên hợp đối với sức khỏe

Dưới đây là những lợi ích rất có giá trị của axit linoleic liên hợp đối với cơ thể con người.

Chống oxy hóa

Axit linoleic liên hợp được chứng minh là có đặc tính chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào của cơ thể khỏi bị hư hại do các gốc tự do gây ra. Điều này sẽ giúp ngăn ngừa quá trình stress oxy hóa xảy ra từ đó hạn chế mắc các vấn đề sức khỏe mãn tính khác nhau.

Điều trị cholesterol cao

Một số nghiên cứu cho thấy rằng, axit linoleic liên hợp có thể làm giảm mức cholesterol LDL “xấu” trong cơ thể. Điều này sẽ ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe tim mạch, ngăn ngừa một số bệnh lý về tim.

Phòng ngừa và điều trị ung thư

Một số nghiên cứu trên động vật cho thấy axit linoleic liên hợp có đặc tính chống oxy hóa, có thể làm giảm nguy cơ mắc ung thư bằng cách ngăn ngừa sự phát triển và lan rộng của các tế bào ung thư. 

Trong một số nghiên cứu, axit linoleic có thể làm giảm viêm và giảm hoạt động của tế bào gây bệnh trong bệnh lý ung thư đại trực tràng. Bên cạnh đó, các nghiên cứu sơ bộ trên người còn cho thấy tác dụng chống ung thư vú của axit linoleic liên hợp.

Tuy nhiên hiện nay, các nghiên cứu về tác dụng chống ung thư của axit linoleic liên hợp trên người vẫn còn hạn chế và chưa được thống nhất. Do đó, cần phải tiến hành thêm các thử nghiệm lâm sàng để xác nhận tác dụng này của axit linoleic liên hợp.

Quản lý cân nặng

Một trong những lợi ích được biết đến của axit linoleic liên hợp là tác động của nó đối với việc quản lý cân nặng. Các nghiên cứu trên động vật cho thấy axit linoleic liên hợp giúp giảm mỡ trong cơ thể bằng cách tăng đốt cháy mỡ thừa, kích thích phân hủy chất béo, ức chế tổng hợp chất béo và tăng khối lượng cơ:

• Chuyển hóa chất béo: Axit linoleic liên hợp có thể ức chế hoạt động của enzyme lipoprotein lipase - enzyme có vai trò lưu trữ chất béo trong mô mỡ. Nhờ đó, ức chế tổng hợp chất béo, thúc đẩy quá trình phân hủy chất béo trong cơ thể. Ngoài ra, CLA có khả năng chuyển hóa chất béo dự trữ thành năng lượng từ đó giảm lượng mỡ trong cơ thể đặc biệt là ở bụng bụng và đùi.
• Đốt cháy năng lượng: Một số nghiên cứu cho thấy CLA có thể làm tiêu hao lượng calo dư thừa mà cơ thể bổ sung từ bên ngoài. Cơ chế của quá trình này là do axit linoleic liên hợp kích hoạt các thụ thể liên quan đến quá trình oxy hóa chất béo, dẫn đến tăng cường đốt cháy calo.
• Tăng khối lượng cơ: Axit linoleic liên hợp CLA đã được nghiên cứu là có tác dụng trong việc giảm mỡ cơ thể và tăng khối lượng cơ bắp.

Tuy nhiên, kết quả của các nghiên cứu về về lợi ích giảm cân của axit linoleic liên hợp vẫn còn chưa rõ ràng và thống nhất. Axit linoleic liên hợp có thể làm giảm cân, tăng cơ, tuy nhiên một số nghiên cứu về CLA lại cho kết quả ngược lại. Acid béo không bão hòa này không có tác dụng giảm cân mà còn gây hại cho sức khỏe ở một số nhóm người.

Ngoài ra, các nghiên cứu trên động vật còn cho thấy việc bổ sung axit linoleic liên hợp có thể cải thiện độ nhạy insulin, tuy nhiên, tác dụng này chưa được chứng minh ở người. Cần có thêm nhiều nghiên cứu đủ lớn để xác định được tính an toàn và hiệu quả của nó.

Liều lượng sử dụng của axit linoleic liên hợp

Các nghiên cứu cho đến nay vẫn chưa có kết luận rõ ràng về liều lượng axit linoleic liên hợp có thể tiêu thụ. Nhưng các nghiên cứu trước đây cho thấy liều lượng tối thiểu cho tác dụng của nó là 3g mỗi ngày. Để giảm cân nên sử dụng liều từ 3,4g đến 6,8g mỗi ngày.

Tác dụng phụ khi sử dụng axit linoleic liên hợp

Tiêu thụ một lượng nhỏ axit linoleic liên hợp từ thực phẩm như sữa, phomai,… sẽ đem đến nhiều lợi cho sức khỏe. Tuy nhiên, việc tiêu thụ một hàm lượng lớn vượt qua mức cho phép sẽ có thể gây ra các tác dụng phụ nguy hiểm đối với sức khỏe.

Axit linoleic liên hợp ngoài được bổ sung trong các thực phẩm còn được bổ sung trong thông qua các thực phẩm chức năng. Các axit linoleic liên hợp này được tạo ra trong công nghiệp bằng cách thay đổi cấu trúc hóa học của axit linoleic từ dầu thực vật.

So với axit linoleic liên hợp từ thiên nhiên, các axit linoleic liên hợp từ công nghiệp có cấu trúc khác biệt, liều bổ sung cao hơn gây tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe.

Bổ sung axit linoleic liên hợp với hàm lượng lớn có thể gây ra các triệu chứng như đau bụng, táo bón, bệnh tiêu chảy, chứng khó tiêu. Một số nghiên cứu chỉ ra mối liên quan giữa liều lượng của axit linoleic liên hợp và các tác động tiêu cực đến cơ thể ở mức độ nhẹ hoặc trung bình chẳng hạn như viêm toàn thân, kháng insulin.

Các nghiên cứu khác cũng cho thấy CLA có thể làm trầm trọng hơn ở bệnh gan nhiễm mỡ, làm tăng tích lũy chất béo trong gan dẫn tới hội chứng chuyển hóa, bệnh tiểu đường.

Axit linoleic liên hợp là một acid béo không no có khả năng kiểm soát cân nặng và cải thiện một số bệnh lý của cơ thể. Việc sử dụng axit linoleic liên hợp cần phải đảm bảo liều lượng, tránh lạm dụng gây ảnh hưởng đến sức khỏe.