Các xét nghiệm gan ứ mật bạn cần biết

Xét nghiệm chức năng gan thường xuyên là việc cần làm đối với những người có nguy cơ mắc bệnh gan ứ mật vì chúng cho phép phát hiện và can thiệp sớm. Thông qua các xét nghiệm gan ứ mật, bao gồm các chỉ số chính như bilirubin, ALP, 5′-Nucleotidase và GGT, bác sĩ chuyên khoa và bệnh nhân có thể chủ động thực hiện các bước theo dõi tình hình sức khỏe gan cũng như có biện pháp hiệu quả để ngăn ngừa tình trạng nghiêm trọng này tiến triển.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh gan ứ mật

Bệnh gan ứ mật được đặc trưng bởi tình trạng ứ mật trong gan do quá trình sản xuất mật của gan bị gián đoạn. Sự gián đoạn này thường bắt nguồn từ tình trạng viêm và tắc nghẽn các ống dẫn mật, có thể xảy ra cả bên trong và bên ngoài gan. Nếu không được điều trị, bệnh gan ứ mật có thể tiến triển thành xơ gan mãn tính - một tình trạng tổn thương gan không thể phục hồi.

Các nguyên nhân chính gây ra bệnh gan ứ mật:

Viêm và tắc nghẽn ống dẫn mật

Nguyên nhân chính gây ra bệnh gan ứ mật là tình trạng viêm, dẫn đến tắc nghẽn ống dẫn mật. Tình trạng tắc nghẽn này cản trở dòng chảy của mật, khiến mật tích tụ trong gan. Theo thời gian, tình trạng tích tụ này có thể dẫn đến tổn thương gan nghiêm trọng. Ngoài ra, các bệnh lý ngoài gan như sỏi mật cũng có thể dẫn đến tình trạng ứ mật.

Có lối sống không lành mạnh

Những người có lối sống không lành mạnh, đặc biệt là những người thường xuyên uống rượu và các chất kích thích khác, có nguy cơ mắc bệnh gan ứ mật cao hơn. Áp lực liên tục lên gan do các chất này có thể dẫn đến viêm ống mật và tắc nghẽn sau đó.

Các yếu tố về tuổi tác và giới tính

Nam giới từ 35 tuổi trở lên và phụ nữ từ 40 tuổi trở lên dễ mắc bệnh gan ứ mật hơn do các cơ quan suy yếu tự nhiên theo thời gian. Khi khả năng xử lý mật của gan giảm dần theo tuổi tác, nguy cơ ứ mật tăng lên.

Bệnh gan ứ mật ở trẻ em

Gan ứ mật không chỉ xuất hiện ở người lớn mà bệnh cũng có khả năng ảnh hưởng đến trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi, tình trạng này thường liên quan đến các vấn đề bẩm sinh hoặc di truyền. Ở trẻ sơ sinh, dấu hiệu dễ nhận thấy nhất là vàng da, khi đó da và mắt chuyển sang màu vàng do lượng bilirubin dư thừa trong máu. Tình trạng này thường do teo đường mật bẩm sinh, rối loạn tổng hợp mật, rối loạn chuyển hóa hoặc đột biến gen gây tắc nghẽn hệ thống mật.

Khi nào cần xét nghiệm gan ứ mật

Do những tác động nghiêm trọng của bệnh gan ứ mật, việc phát hiện sớm là rất quan trọng. Nên cân nhắc xét nghiệm gan ứ mật nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào sau đây:

• Da ngứa dai dẳng;
• Vàng da (vàng da và mắt);
• Da sạm màu;
• Mệt mỏi và uể oải mãn tính;
• Các vấn đề về tiêu hóa như khó tiêu, đầy hơi, buồn nôn, nôn, tiêu chảy hoặc táo bón;
• Chảy máu không rõ nguyên nhân hoặc xuất hiện các đốm máu trên da;
• Mạch máu giống như mạng nhện (telangiectasias) có thể nhìn thấy trên mặt, cổ, lưng, cánh tay và ngực.

Chủ động xét nghiệm gan ứ mật, đặc biệt quan trọng đối với những người thuộc nhóm nguy cơ cao bao gồm nam giới trên 35 tuổi, phụ nữ trên 40 tuổi và những người có tiền sử sử dụng rượu hoặc các thói quen không lành mạnh khác. Ngoài ra, cha mẹ nên cảnh giác với các dấu hiệu của bệnh gan ứ mật ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là nếu có vàng da.

Các xét nghiệm gan ứ mật cần thiết

Phát hiện sớm bệnh gan ứ mật là rất quan trọng để điều trị và kiểm soát bệnh hiệu quả. Xét nghiệm chức năng gan đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán tình trạng này bằng cách đo các dấu hiệu sinh học cụ thể phản ánh sức khỏe của gan. Tuy nhiên, không chỉ dựa vào một xét nghiệm đơn lẻ để chẩn đoán bệnh mà cần kết hợp với các triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm khác.

Sau đây là tổng quan về các xét nghiệm gan ứ mật chính được sử dụng để xác định bệnh:

Nồng độ bilirubin

Bilirubin là sắc tố màu vàng được tạo ra trong quá trình phân hủy bình thường của các tế bào hồng cầu. Ở gan khỏe mạnh, bilirubin được xử lý và bài tiết qua mật. Tuy nhiên, khi các ống dẫn mật bị tắc nghẽn, bilirubin không thể được loại bỏ hiệu quả khỏi cơ thể, dẫn đến nồng độ bilirubin trong máu tăng lên. Bilirubin tăng cao là một chỉ số quan trọng của bệnh gan ứ mật và có thể biểu hiện dưới dạng vàng da, khi đó da và mắt chuyển sang màu vàng.

Alkaline Phosphatase (ALP)

Alkaline Phosphatase là một loại enzyme có trong nhiều mô khác nhau trên khắp cơ thể, bao gồm gan, ống dẫn mật và xương. Mặc dù nồng độ ALP tăng có thể chỉ ra bệnh gan ứ mật nhưng chỉ số này cũng có thể là dấu hiệu của các tình trạng khác, chẳng hạn như rối loạn xương cũng có thể gây ra tình trạng ALP tăng cao.

Trường hợp nồng độ ALP tăng đáng kể, đặc biệt là khi kết hợp với các kết quả xét nghiệm gan bất thường khác, có thể báo hiệu tình trạng rối loạn chức năng gan hoặc ống mật.

5′-Nucleotidase

Xét nghiệm 5′-Nucleotidase đặc hiệu hơn xét nghiệm ALP trong việc phát hiện rối loạn chức năng gan mật. Enzym này chủ yếu được sản xuất bởi gan và nồng độ tăng cao có liên quan chặt chẽ đến tình trạng tắc nghẽn ống mật và bệnh gan ứ mật. Do có tính đặc hiệu cao hơn, xét nghiệm 5′-Nucleotidase là một công cụ có giá trị để xác nhận các vấn đề liên quan đến gan khi nồng độ ALP tăng cao.

Gamma-Glutamyl Transpeptidase (GGT)

Gamma-glutamyl transpeptidase là một loại enzyme khác tăng cao trong bệnh gan ứ mật. Xét nghiệm GGT giúp đánh giá sức khỏe gan và ống mật, đặc biệt là khi kết hợp với các xét nghiệm chức năng gan khác.

Tuy nhiên, độ đặc hiệu của xét nghiệm GGT không cao vì nhiều yếu tố, bao gồm một số loại thuốc, thảo mộc hoặc uống rượu, có thể ảnh hưởng đến mức GGT. Mặc dù vậy, mức GGT tăng cao cùng với mức ALP và bilirubin bất thường là dấu hiệu rõ ràng cho thấy bệnh gan ứ mật.

Hiểu được nguyên nhân và nhận biết các triệu chứng của bệnh gan ứ mật là những bước thiết yếu để ngăn ngừa bệnh tiến triển. Khi nhận thấy các dấu hiệu bất thường như đã nêu trong bài, bạn nên đi khám sớm để được bác sĩ kiểm tra, chỉ định làm xét nghiệm gan ứ mật (nếu cần thiết) giúp chẩn đoán tình trạng bệnh cụ thể, từ đó có biện pháp điều trị kịp thời. Bạn cần biết rằng, tình trạng gan ứ mật nếu được phát hiện sớm khi mật trong gan chưa bị ứ đọng nhiều thì cơ hội điều trị sẽ cao, thậm chí khỏi hẳn nếu phát hiện càng sớm hơn.