Chất sinh năng lượng là gì? Vai trò của chúng đối với sức khỏe

Năng lượng có vai trò rất quan trọng trong cơ thể sống, giúp chúng ta duy trì hoạt động và phát triển, tái tạo các mô, điều hòa nhiệt độ cơ thể và thực hiện nhiều chức năng khác. Thông qua nguồn thực phẩm, chúng ta thu được các chất sinh năng lượng đáp ứng nhu cầu sinh lý cơ bản và hoạt động hàng ngày. Để lựa chọn những thực phẩm giàu chất sinh năng lượng bạn cần hiểu được chất sinh năng lượng là gì?

Chất sinh năng lượng là gì?

Chất sinh năng lượng là những chất dinh dưỡng giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể để duy trì các chức năng cơ bản như hô hấp, trao đổi chất, vận động, tư duy và hoạt động của hệ thần kinh. Khi các chất sinh năng lượng được tiêu thụ, chúng sẽ được phân giải thành ATP (viết tắt của Adenosine triphosphate). ATP là một loại hợp chất chứa năng lượng và được coi là "đơn vị năng lượng" chính của cơ thể.

Các nhóm chất sinh năng lượng chính cho cơ thể bao gồm: Glucid (chất bột đường), lipid (chất béo), protein (chất đạm). Cả 3 chất sinh năng lượng đều đóng vai trò vô cùng quan trọng và có mối quan hệ mật thiết trong việc duy trì hoạt động sống cho cơ thể. Chẳng hạn như protein được sử dụng làm nguồn năng lượng dự phòng trong trường hợp các nguồn năng lượng sơ cấp như glucid và lipid không đủ.

Những chất sinh năng lượng cần thiết cho cơ thể

Dưới đây là một số chất sinh năng lượng cần thiết cho sức khỏe và những vai trò của nó đối với sức khỏe của chúng ta:

Protein (chất đạm)

Protein (chất đạm) là một trong 3 chất sinh năng lượng quan trọng, giàu dinh dưỡng có cấu trúc phức tạp nhất, là các hợp chất hữu cơ chứa nitơ. Các axit amin chính là các khối xây dựng tạo nên protein. Cơ thể không chỉ cần protein mà còn cần tỷ lệ chính xác các axit amin tạo nên những protein. Nếu bạn thiếu bất kỳ axit amin thiết yếu nào, cơ thể bạn sẽ không thể tổng hợp được protein, ngay cả khi bạn tiêu thụ đủ protein.

Vai trò của protein:

• Hình thành các chất cơ bản cho hoạt động sống đồng thời duy trì và phát triển các mô.
• Tham gia vào việc vận chuyển chất dinh dưỡng và kích thích sự thèm ăn.
• Giúp điều hòa và chuyển hóa nước và cân bằng axit-bazơ trong cơ thể.
• Hệ thống miễn dịch bảo vệ cơ thể khỏi bị nhiễm trùng.
• Cung cấp năng lượng: 1 gam protein cung cấp khoảng 4 Kcal cho cơ thể.
• Protein tham gia vào mọi hoạt động để điều hòa quá trình trao đổi chất và duy trì cân bằng dịch cơ thể.

Khi cơ thể bị thiếu hụt các chất sinh năng lượng khác thì protein sẽ được phân hủy để tạo ra năng lượng cần thiết.

Lipid (chất béo)

Lipid (chất béo) là hợp chất hữu cơ không chứa nitơ, thành phần chính là triglycerid, chiếm 90-95% tổng lượng chất béo trong khẩu phần ăn, còn lại là cholesterol và phospholipid.

Vai trò của lipid:

• Đây là nguồn dự trữ năng lượng chính của cơ thể dưới dạng mỡ.
• Dung môi hòa tan các vitamin tan trong chất béo như vitamin A, D, E và K.
• Cung cấp năng lượng cho cơ thể: 1 gam chất béo cung cấp 9 Kcal.
• Chế biến thực phẩm: Bảo quản, tạo trải nghiệm cảm giác vượt trội, cải thiện hương vị.
• Tham gia vào cấu trúc và hoạt động của tế bào.
• Điều chỉnh nhiệt độ cơ thể.
• Bảo vệ sức mạnh và độ đàn hồi của thành mạch máu.

Chất béo còn có thể giúp tạo cảm giác no lâu hơn so với glucid và protein, đóng vai trò quan trọng trong quá trình kiểm soát cân nặng bởi nó giúp giảm cảm giác đói và thèm ăn.

Glucid (chất đường bột)

Glucid là các hợp chất hữu cơ không chứa nitơ. Dựa trên số lượng phân tử đường, glucid được phân thành ba loại chính: Monosacarit, disacarit và polysacarit sau đó bị oxy hóa để tạo ra ATP.

Vai trò của glucid:

• Glucid là chất dinh dưỡng tạo ra nguồn năng lượng chính của cơ thể.
• Dự trữ năng lượng dưới dạng glycogen trong cơ và gan, cung cấp năng lượng lâu dài cho cơ thể.
• Hỗ trợ chức năng não.
• Xây dựng cấu trúc tế bào quan trọng như glycoprotein và glycolipids.
• Glucid cũng được sử dụng để tạo thành chất kết dính trong các mô, giúp liên kết các tế bào và mô lại với nhau.
• Cung cấp chất xơ giúp duy trì sức khỏe đường ruột và giảm nguy cơ mắc các bệnh về đường ruột như táo bón và ung thư ruột kết.

Ngoài ra, glucid còn là nguyên liệu thô để sản xuất các chất khác như: Axit béo, axit amin, vitamin, axit nucleic và các chất hữu cơ khác.

Nhu cầu về chất sinh năng lượng cần thiết cho cơ thể khỏe mạnh

Nhu cầu protein cần thiết cho cơ thể

Các nhà khoa học ước tính lượng protein cần thiết để duy trì hoạt động của cơ thể là 0,66 g/kg trọng lượng cơ thể/ngày. Nhu cầu về protein rất khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi, cân nặng, giới tính, tình trạng sinh lý như mang thai và cho con bú hoặc bệnh tật. Giá trị sinh học của protein trong khẩu phần càng thấp thì càng cần nhiều protein. Chế độ ăn giàu chất xơ khiến protein khó tiêu hóa và hấp thụ hơn một chút, làm tăng nhu cầu protein của bạn. Theo nhu cầu khuyến nghị của người Việt Nam, protein nên chiếm từ 12-14% năng lượng khẩu phần và protein từ nguồn động vật chiếm khoảng 30-50%. Tỷ lệ đạm động vật chiếm khoảng 40-70% tổng lượng đạm. Tỷ lệ này thay đổi tùy theo độ tuổi và tình trạng sức khỏe.

Nhu cầu lipid cần thiết cho cơ thể

Lipid là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng cho cơ thể được nạp từ chế độ ăn uống. Năng lượng do lipid cung cấp chiếm khoảng 20-50% tổng năng lượng khẩu phần (tùy theo độ tuổi và tình trạng sinh lý). Mức cholesterol trong chế độ ăn nên được kiểm soát dưới 300 mg/ngày. Lipid có nguồn gốc từ thực vật nên chiếm khoảng 30-50% tổng lượng chất béo trong tổng số khẩu phần ăn của bạn.

Nhu cầu glucid cần thiết cho cơ thể

Năng lượng do glucid cung cấp sẽ chiếm 50-75% tổng năng lượng khẩu phần. Tuy nhiên, tránh ăn quá nhiều glucid tinh chế như đường, kẹo, mạch nha, bột mì tinh chế vì điều này có thể dẫn đến tình trạng không dung nạp đường huyết và tiểu đường. Việc thiếu glucid trong chế độ ăn uống có thể dẫn đến tình trạng sụt cân, mệt mỏi, nặng hơn là bị suy dinh dưỡng dẫn đến hạ đường huyết và nhiễm toan hóa máu do thể ceton tăng cao trong máu. Nếu bạn ăn quá nhiều glucid, lượng đường sẽ dư thừa và sẽ chuyển hóa thành chất béo và tích trữ trong cơ thể, khiến bạn dễ bị thừa cân, béo phì.

Cảm ơn bạn đã dành thời gian tìm hiểu về chất sinh năng lượng là gì cũng như vai trò của chúng đối với sức khỏe. Nhà thuốc Long Châu hy vọng những thông tin trong bài viết trên sẽ giúp bạn có kế hoạch cân bằng dinh dưỡng phù hợp và tốt cho sức khỏe của mình.

Xem thêm:

• Dinh dưỡng là gì và các chất dinh dưỡng có vai trò như thế nào?
• Hoa trà có tác dụng gì? Tìm hiểu về đặc điểm và công dụng của hoa trà