Đau tức hạ sườn phải và sự cảnh báo về các bệnh lý nguy hiểm

Hạ sườn phải, hay còn gọi là mạn sườn phải, nằm ở vùng bụng bên phải ngay dưới khung xương sườn. Khu vực này chứa nhiều cơ quan quan trọng như gan, túi mật, một phần thận, phổi, đại tràng và hệ thống dây thần kinh. Khi xuất hiện tình trạng đau tức hạ sườn phải, nguyên nhân có thể xuất phát từ chấn thương cơ học như va đập, tai nạn hoặc do các bệnh lý tiềm ẩn nguy hiểm.

Trên thực tế, không ít người chủ quan khi thấy đau ở vùng này, nghĩ rằng chỉ là mỏi cơ hoặc rối loạn tiêu hóa nhẹ. Tuy nhiên, đây có thể là tín hiệu đầu tiên của nhiều vấn đề nghiêm trọng, từ viêm gan, sỏi mật đến ung thư gan hoặc bệnh phổi mạn tính.

Vị trí và vai trò của hạ sườn phải

Để hiểu rõ nguyên nhân gây đau tức hạ sườn phải, cần nắm vững vị trí và tầm quan trọng của vùng này. Hạ sườn phải là phần bụng nằm phía bên phải, ngay dưới xương sườn, đóng vai trò bảo vệ các cơ quan quan trọng và tham gia nhiều chức năng sống.

Gan nằm ngay dưới hạ sườn phải, là cơ quan lớn thứ hai trong cơ thể và đảm nhận vai trò chuyển hóa, giải độc, tổng hợp protein và dự trữ năng lượng. Túi mật nằm sát gan, tham gia vào quá trình tiêu hóa chất béo. Một phần thận phải cũng nằm trong khu vực này, chịu trách nhiệm lọc máu và đào thải chất thải qua nước tiểu. Ngoài ra, phần dưới của phổi phải và một đoạn đại tràng cũng tiếp giáp với vùng hạ sườn phải.

Khi bất kỳ cơ quan nào trong số này gặp tổn thương hoặc rối loạn, tín hiệu cảnh báo đầu tiên có thể là những cơn đau âm ỉ hoặc đau nhói ở vùng mạn sườn phải. Nếu không được chẩn đoán sớm, các bệnh lý này có thể tiến triển nặng, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tổng thể.

Nguyên nhân gây ra tình trạng đau tức hạ sườn phải

Đau tức hạ sườn phải có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó phổ biến nhất là:

Các bệnh về gan

Gan là cơ quan lớn nhất trong ổ bụng và chịu trách nhiệm thực hiện hàng trăm chức năng quan trọng, bao gồm giải độc, tổng hợp protein và dự trữ năng lượng. Khi gan bị tổn thương, các dây thần kinh và bao gan bị căng giãn, gây cảm giác đau tức hạ sườn phải.

Một số bệnh về gan thường gặp gồm:

Áp xe gan

Hình thành do vi khuẩn hoặc amip xâm nhập khiến mô gan bị phá hủy và tạo ổ mủ. Bệnh nhân thường sốt cao, rét run, gan to và đau khi ấn kẽ sườn.

Xơ gan

Gan bị xơ hóa và mất chức năng, thường kèm đau mạn sườn phải, bụng trướng, dễ chảy máu chân răng và mệt mỏi kéo dài.

Ung thư gan

Là bệnh lý nguy hiểm nhất ở gan, tiến triển âm thầm nhưng gây đau ngày càng dữ dội ở hạ sườn phải, kèm theo chán ăn, sụt cân nhanh và suy kiệt toàn thân.

Đặc biệt, ung thư gan giai đoạn cuối thường khiến người bệnh không thể ăn uống hay nghỉ ngơi vì cơn đau liên tục và dữ dội.

Các vấn đề về phổi

Vùng phổi phải nằm ngay phía trên mạn sườn phải, vì vậy các bệnh lý về phổi cũng có thể gây đau lan xuống khu vực này. Khác với bệnh gan, người bệnh thường không bị trướng bụng mà thay vào đó là ho kéo dài, ho ra đờm hoặc kèm máu.

Một số nguyên nhân liên quan đến phổi gồm:

Viêm màng phổi

Bệnh gây đau tăng khi hít sâu hoặc ho, thường kèm sốt và khó thở.

Viêm phổi

Ngoài triệu chứng hô hấp, bệnh có thể gây đau tức hạ sườn phải do phản xạ thần kinh.

Nếu không điều trị, các bệnh lý này có thể gây biến chứng áp xe phổi hoặc suy hô hấp.

Bệnh ở các cơ quan khác

Ngoài gan và phổi, nhiều cơ quan khác trong vùng hạ sườn phải cũng có thể gây đau khi bị tổn thương:

Thận phải

Nhiễm trùng thận, sỏi thận hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu có thể khiến cơn đau xuất phát từ hạ sườn phải rồi lan xuống lưng hoặc háng. Đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội từng cơn, đôi khi kèm tiểu buốt, tiểu máu và cảm giác mệt mỏi, sốt nhẹ kéo dài kèm ớn lạnh, toát mồ hôi hoặc phù nhẹ ở chân.

Túi mật

Viêm túi mật hoặc sỏi mật gây đau nhói sau bữa ăn nhiều dầu mỡ, có thể lan lên vai phải và kèm sốt.

Rối loạn tiêu hóa hoặc bệnh đại tràng

Tuy ít gặp hơn nhưng vẫn có thể gây đau âm ỉ kéo dài.

Đau dây thần kinh liên sườn

Thường do chấn thương hoặc nhiễm virus zona thần kinh, gây đau nhói khi cử động hoặc hít thở sâu.

Đặc biệt, ở một số người bị rối loạn lo âu hoặc trầm cảm, đau tức hạ sườn phải có thể là biểu hiện tâm thể do căng thẳng thần kinh.

Khi nào đau tức sườn phải cần gặp bác sĩ?

Không phải mọi trường hợp đau tức hạ sườn phải đều nguy hiểm nhưng nếu kèm theo các triệu chứng sau, người bệnh cần đến cơ sở y tế ngay:

• Sốt cao kéo dài;
• Buồn nôn hoặc nôn nhiều lần;
• Vàng da, vàng mắt;
• Rối loạn tiêu hóa nặng.

Những biểu hiện này có thể liên quan đến bệnh lý gan mật hoặc tổn thương cơ quan nội tạng nghiêm trọng, chẳng hạn như viêm gan, sỏi mật, viêm túi mật, áp-xe gan hoặc thậm chí ung thư gan. Việc thăm khám sớm giúp bác sĩ xác định chính xác nguyên nhân, chỉ định xét nghiệm cần thiết và áp dụng phương pháp điều trị kịp thời, hạn chế tối đa biến chứng nguy hiểm như suy gan, nhiễm trùng huyết hoặc vỡ túi mật.

Biện pháp xác định nguyên nhân gây đau hạ sườn phải

Bác sĩ sẽ tiến hành khai thác tiền sử bệnh, khám lâm sàng và sử dụng các kỹ thuật cận lâm sàng như:

Xét nghiệm

Xét nghiệm máu

Đo men gan, kiểm tra chỉ số gợi ý tắc mật hoặc viêm tụy, phát hiện nhiễm trùng.

Phân tích nước tiểu và xét nghiệm phân

Đánh giá tình trạng ứ bilirubin, phát hiện bệnh gan mật.

Nội soi tiêu hóa trên

Giúp quan sát tổn thương dạ dày, tá tràng hoặc đường mật, bao gồm:

• Nội soi thực quản - dạ dày - tá tràng;
• Nội soi mật tụy ngược dòng.

Siêu âm

Quan sát cấu trúc gan, túi mật, phát hiện sỏi hoặc áp xe gan. Đây là phương pháp phổ biến, không xâm lấn và chi phí hợp lý.

Chụp cắt lớp vi tính (CT)

Cung cấp hình ảnh chi tiết của gan mật và hệ tiêu hóa, hỗ trợ chẩn đoán bệnh lý mạn tính hoặc phát hiện khối u.

Cộng hưởng từ (MRI)

Cho hình ảnh độ phân giải cao, đặc biệt hữu ích trong chẩn đoán bệnh đường mật và phát hiện tổn thương sâu.

Cách giảm đau hạ sườn phải tại nhà

Trong khi chờ thăm khám, có thể áp dụng một số biện pháp giúp giảm cảm giác khó chịu:

• Chườm nóng vùng hạ sườn phải để giảm co cứng cơ, kích thích lưu thông máu và làm dịu cơn đau.
• Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh vận động mạnh hoặc mang vác nặng để không tạo thêm áp lực lên vùng tổn thương.
• Bổ sung nước ấm và duy trì chế độ ăn lành mạnh giàu chất xơ, rau xanh, trái cây tươi, đồng thời hạn chế tối đa đồ dầu mỡ, thức ăn nhanh, rượu bia và chất kích thích.
• Có thể tập hít thở sâu hoặc yoga nhẹ nhàng để thư giãn cơ hoành.

Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc giảm đau hoặc kháng sinh khi chưa được bác sĩ chỉ định, vì có thể che mờ triệu chứng, làm bệnh nặng hơn hoặc gây tác dụng phụ không mong muốn.

Đau tức hạ sườn phải là triệu chứng không nên xem nhẹ vì có thể liên quan đến nhiều bệnh lý nguy hiểm ở gan, phổi, thận hoặc các cơ quan khác. Nhận biết sớm, thăm khám kịp thời và tuân thủ điều trị sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng, bảo vệ sức khỏe lâu dài. Việc duy trì lối sống lành mạnh, khám sức khỏe định kỳ và chú ý những thay đổi bất thường của cơ thể là cách tốt nhất để phòng tránh các vấn đề nghiêm trọng tại vùng hạ sườn phải.