Dây rốn có chức năng gì? Cách chăm sóc dây rốn cho trẻ sơ sinh

Vì được bảo vệ trong môi trường kín với xung quanh là nước ối, thai nhi có cách riêng để trao đổi oxy và chất dinh dưỡng với môi trường ngoài thông qua dây rốn. Nếu sự liên kết này bị tắc nghẽn hoặc dây rốn có cấu tạo bất thường, thai nhi có nguy cơ thiếu oxy và chất dinh dưỡng, dẫn đến chậm tăng trưởng, dị tật bẩm sinh, sảy thai và thai chết lưu. Hãy cùng bài viết tìm hiểu thêm về cấu tạo và chức năng của dây rốn cũng như các bệnh lý về dây rốn thường gặp.

Dây rốn là gì?

Dây rốn là một ống nối giữa người mẹ với em bé trong quá trình mang thai, bắt đầu hình thành vào khoảng tuần thứ 4 của thai kỳ và thường dài khoảng 55 cm. Chức năng chính của dây rốn là chứa các mạch máu lưu thông giữa phôi và nhau thai bao gồm hai động mạch và một tĩnh mạch rốn. Nếu không có sự kết nối này với nhau thai, thai nhi sẽ không có cách nào nhận được oxy và các chất dinh dưỡng hay lọc ra CO₂, urê và các chất thải khác. Với sự mở rộng của khoang ối và sự kéo dài của dây rốn, thai nhi có nhiều không gian để di chuyển và phát triển. Trong thời gian thai trong tử cung, thạch Wharton bảo vệ các mạch rốn để thai nhi có thể di chuyển và xoay mà không gây chèn ép nguồn cung cấp máu.

Sau khi sinh, động mạch rốn bắt đầu đóng lại do sự co bóp của cơ trơn vòng trong thành mạch. Sự đóng sinh lý của tĩnh mạch rốn xảy ra sau các động mạch rốn, cho phép cấp máu kéo dài và có thể truyền máu nhau thai còn lại cho trẻ sơ sinh. Phần còn lại của động mạch rốn ở trẻ sơ sinh sẽ trở thành dây chằng rốn giữa, được tìm thấy trên thành bụng trước chạy từ rốn xuống dưới đến xương chậu. Phần còn lại của tĩnh mạch rốn trở thành dây chằng tròn gan, kéo dài lên trên từ rốn để nối với dây chằng liềm của gan.

Công cụ khảo sát hữu ích nhất trong tử cung là siêu âm, giúp đánh giá giải phẫu thai nhi, đo mức nước ối, theo dõi chuyển động của thai nhi và hình dung lưu lượng máu của thai nhi. Siêu âm Doppler liên tục có thể hình dung được dòng máu chảy qua động mạch rốn, thông qua đó cho biết mức độ sức cản mạch máu trong nhau thai. Sức cản mạch máu nhau thai cao có liên quan đến việc hạn chế tăng trưởng trong tử cung và sự hiện diện của dòng chảy ngược bất thường qua động mạch rốn có thể giúp xác định khả năng sinh non. Khi đánh giá các thai kỳ có nguy cơ cao, việc đo tốc độ Doppler động mạch rốn được sử dụng để giảm tỷ lệ tử vong chu sinh. Ngoài ra, trong quá trình sinh nở có nguy cơ cao và trong trường hợp ngạt ở trẻ sơ sinh, cần thu thập khí máu động mạch dây rốn.

Các bệnh lý liên quan đến dây rốn

Các bệnh lý liên quan đến dây rốn bao gồm dây rốn quá dài hoặc quá ngắn, không kết nối tốt với nhau thai hoặc bị chèn ép. Những tình trạng này có thể gây ra vấn đề trong quá trình mang thai, chuyển dạ và sinh nở.

Sa dây rốn

Sa dây rốn là hiện tượng dây rốn trượt vào âm đạo (ống sinh) phía trước em bé trong quá trình chuyển dạ và sinh nở. Dây rốn có thể bị chèn ép khiến em bé có thể không nhận đủ oxy dẫn đến thai nhi bị ngạt hoặc chết lưu. Nguyên nhân gây ra sa dây rốn có thể là do dây rốn quá dài, thai ngôi mông, sinh non, trẻ nhẹ cân, đa ối hoặc đa thai. 

Động mạch rốn đơn

Động mạch rốn đơn là khi thiếu một động mạch ở dây rốn (thông thường có 2 động mạch rốn), trẻ có nguy cơ gặp các vấn đề về sức khỏe bao gồm các vấn đề về tim, thận hoặc tiêu hóa và các tình trạng di truyền. Ngoài ra, một động mạch rốn có liên quan đến tình trạng sinh non và chậm phát triển trong tử cung.

Dây rốn bám màng

Dây rốn bám màng là một loại dây rốn bám bất thường xảy ra ở 1 đến 2% số ca mang thai, trong đó các mạch máu rốn bắt đầu lan rộng ra trước khi đến vị trí bám bình thường ở trung tâm nhau thai. Trong trường hợp bất thường này, các mạch máu di chuyển riêng biệt giữa màng ối và màng đệm trước khi đến được nhau thai. Khu vực này thiếu sự bảo vệ thông thường của thạch Wharton, khiến nó dễ bị nén và vỡ, làm tăng nguy cơ xảy ra các kết quả bất lợi trong giai đoạn chu sinh do mạch máu tiền đạo và nhau bong non.

Dây rốn quấn cổ

Nếu dây rốn quá dài trong tử cung, nguy cơ dây rốn có thể bị quấn quanh thai nhi hoặc thậm chí bị thắt lại do chuyển động của thai nhi sẽ tăng lên. Khi thai nhi di chuyển xuống trong quá trình chuyển dạ, lực xoắn tăng lên trên dây rốn có thể làm giảm lưu lượng máu qua mạch rốn và dẫn đến các dấu hiệu suy thai và nhiễm toan. Khi được phát hiện, việc gỡ dây rốn một cách hợp lý là rất quan trọng để trả lại lưu lượng máu thích hợp cho thai nhi và tránh tình trạng ngạt thở kéo dài.

Cách chăm sóc dây rốn cho trẻ sau sinh

Sau khi sinh, dây rốn không còn cần thiết nữa, vì vậy các bác sĩ sẽ kẹp và cắt nó ngay sau khi em bé chào đời để lại cuống rốn.Cuống rốn của trẻ cần phải khô trước khi rụng và thông thường sẽ rụng từ 1 đến 3 tuần sau khi sinh. Trong khi chờ đợi, hãy chăm sóc cuống rốn đúng cách như sau:

• Giữ cuống rốn khô ráo: Giữ mặt trước tã của bé được thấp xuống để nó không che phần cuống rốn.
• Không lau cuống rốn bằng cồn: Không tự ý sử dụng cồn hay các dung dịch khác để vệ sinh cuống rốn trừ khi bác sĩ yêu cầu bạn làm như vậy.
• Làm sạch mọi chất lỏng xung quanh cuống rốn: Chất lỏng trong hoặc có máu có thể thấm ra xung quanh cuống, hãy làm sạch chúng bằng tăm bông ướt.
• Hãy để cuống rốn tự rơi ra: Đừng tự mình cố gắng bứt cuống rốn vì có thể gây chảy máu, nhiễm trùng không mong muốn.

Hi vọng bài viết trên đã giúp cho các bà mẹ hiểu về tầm quan trọng của dây rốn, các bệnh lý liên quan cũng như cách chăm sóc dây rốn đúng cách cho trẻ sơ sinh. Vì dây rốn là cầu nối quan trọng giữa người mẹ và thai nhi, các bệnh lý liên quan đến dây rốn có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Thai phụ nên đi khám thai và siêu âm thai định kỳ để các bác sĩ có thể theo dõi sức khỏe thai nhi sát sao, đồng thời phát hiện các bất thường về dây rốn và xử trí kịp thời.

Xem thêm: Dây rốn bám lệch tâm có ảnh hưởng đến sức khỏe thai nhi không?