Hội chứng Catatonia: Dấu hiệu, nguyên nhân, chẩn đoán và can thiệp

Hội chứng Catatonia hầu như chỉ xuất hiện ở người trưởng thành, phát sinh do nhiều nguyên nhân và có tới 3 thể với biểu hiện hoàn toàn khác nhau. Khi can thiệp, bác sĩ thường hướng đến việc điều trị triệu chứng thông qua 2 phương pháp cơ bản là dùng thuốc và sử dụng sốc nhiệt.

Hội chứng Catatonia là gì?

Catatonia là một dạng rối loạn tâm thần ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng vận động của người bệnh. Vấn đề sức khỏe này còn được biết đến với tên gọi thứ hai là hội chứng căng trương lực. Bệnh xuất hiện theo cơn hoặc từng đợt. Nghiên cứu cho thấy thời gian kéo dài của mỗi đợt có thể từ vài giờ đến cả chục ngày.

Như đã nhắc đến ở trên, dựa vào trạng thái biểu hiện mà hội chứng được chia làm 3 thể cơ bản:

• Thể chậm: Đây là dạng phổ biến nhất, người bệnh phản ứng rất chậm trước các kích thích, có thể nhìn trân trân một chỗ trong thời gian dài và thường không nói chuyện, tương tác với người khác khi phát bệnh.
• Thể ác tính: Người bệnh xuất hiện hàng loạt các dấu hiệu cấp tính như: Sốt cao, rối loạn nhịp tim, cao huyết áp, mê sảng,...
• Thể phấn khích: Vận động không ngừng, tâm lý luôn ở trạng thái kích động và rất hung hăng khi nói chuyện với người khác.

Theo phân tích của các chuyên gia thì hội chứng tâm thần trên có mối liên hệ mật thiết với một số yếu tố nguy cơ như:

• Giới tính (tỷ lệ mắc bệnh ở nữ giới cao hơn nam giới);
• Độ tuổi (bệnh thường gặp ở người lớn tuổi);
• Bệnh lý (tâm thần phân liệt, trầm cảm sau sinh);
• Chỉ số natri trong máu (người bệnh thường có chỉ số natri thấp hơn bình thường);
• Sử dụng cocain (cocain làm tăng nguy cơ mắc hội chứng);
• Dùng thuốc (người sử dụng thuốc Ciprofloxacin có nguy cơ mắc Catatonia cao hơn người bình thường).

Dấu hiệu điển hình

Đây là một trong những hội chứng tâm thần có biểu hiện bệnh rất rõ nét. Và bạn có thể nhận diện ra chúng thông qua các dấu hiệu điển hình sau:

• Người bệnh rơi vào trạng thái sững sờ như bất động, không thể di chuyển hay phản ứng lại với các kích thích bên ngoài;
• Không nói chuyện hoặc cực kiệm lời;
• Giữ nguyên tư thế kể từ thời điểm phát bệnh trong thời gian dài;
• Lặp lại hành vi vô nghĩa, không có chủ đích;
• Luôn phản kháng lại những yêu cầu, mệnh lệnh của người khác (thể phấn khích);
• Bị kích động mạnh trước những tình huống bình thường, có dấu hiệu nhại lời, nhại hành vi;
• Có những hành động không phù hợp với hoàn cảnh hoặc biểu hiện thái quá;
• Khẩu vị thay đổi, rối loạn giấc ngủ và thường xuyên có cảm giác bồn chồn, lo lắng, bất an;
• Buồn bã, mất hứng thú trong mọi hoàn cảnh, phát sinh những ý nghĩ tiêu cực, thậm chí còn có ý định tự sát.

Nguyên nhân

Khảo sát cho thấy có 3 nguyên nhân phổ biến dẫn đến hội chứng này, đó là rối loạn căng thẳng sau chấn thương, rối loạn tâm thần và bệnh Parkinson.

Bên cạnh đó, hội chứng cũng có thể là tác dụng phụ hiếm gặp của một số loại thuốc được dùng trong điều trị các bệnh lý tâm thần (Clozapine). Nếu làm rõ căn nguyên này, bệnh nhân cần được đưa đi cấp cứu, ngưng sử dụng thuốc ngay lập tức.

Trong một diễn biến khác, các chuyên gia về tâm thần học cũng nhận ra mối tương quan mật thiết của hội chứng trên với những bất thường ở não bộ, đặc biệt là khu vực đồi thị và thùy trán.

Ngoài ra, một số nghiên cứu đã chứng minh rằng khi quá trình sản xuất chất dẫn truyền thần kinh gặp trục trặc thì con đường truyền thông tin, đáp ứng lại các kích thích bên ngoài cũng bị cản trở. Và điều này cũng là một trong những căn nguyên làm phát sinh hội chứng đang xét.

Đặc biệt Catatonia cũng có thể khởi phát nếu có sự bất thường trong cấu trúc và hoạt động của hệ thống dẫn truyền thần kinh glutamate, axit gamma-aminobutyric (GABA) và dopamine. Trong trường hợp này hội chứng không xuất hiện đơn lẻ mà thường đi kèm một bệnh lý thể chất hoặc tâm thần nào đó.

Chẩn đoán và điều trị

Chẩn đoán

Hiện nay vẫn chưa có xét nghiệm đích để chẩn đoán chính xác hội chứng căng trương lực. Vậy nên bác sĩ cần căn cứ vào nhiều xét nghiệm lâm sàng kết hợp thăm khám, kiểm tra thể chất để loại trừ dần dần trước khi đưa ra kết luận về hội chứng.

Cụ thể, dưới đây là một số phương pháp chẩn đoán được áp dụng rộng rãi tại Việt Nam:

• Dùng thang đánh giá Catatonia

Hầu hết các bệnh viện lớn tại Việt Nam và trên thế giới đều sử dụng thang đánh giá Catatonia của Bush-Francis để chẩn đoán hội chứng tâm thần nói trên. Cụ thể, thang đo Catatonia hiển thị tất thảy 23 mục và mỗi mục đều được ghi điểm trong khoảng từ 0 đến 3. Trong đó cái mũ, 0 là chưa/không có triệu chứng còn 3 là đã có triệu chứng bệnh rõ rệt.

Khảo sát cho thấy nếu người bệnh xếp thứ hạng cao trên thang đánh giá thì họ thường đáp ứng điều trị tốt với thuốc Benzodiazepine.

• Xét nghiệm máu

Kết quả xét nghiệm máu có thể giúp bạn nhận diện nhanh và chính xác hội chứng này. Chỉ số quan trọng được đo đạc là fibrin D-dimer. Nếu kết quả xét nghiệm ở mức 500mg/ml thì chứng tỏ người được xét nghiệm có khả năng cao mắc phải hội chứng căng trương lực.

• Chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp CT

Thường được bác sĩ áp dụng trong trường hợp nghi ngờ liên quan đến các tổn thương não.

Điều trị

Như đã nhắc đến ở phần trên của bài viết, hội chứng này thường điều trị triệu chứng là chủ yếu và các phương pháp được áp dụng bao gồm:

• Sử dụng thuốc giảm đau

Mục đích chính là an thần, tăng cường hiệu quả hoạt động của chất dẫn truyền thần kinh (GABA). Chúng sẽ giúp làm giảm nhanh các triệu chứng của Catatonia nhưng lại có thể gây nghiện nên chỉ dùng trong từng đợt điều trị ngắn.

• Chống co giật (ECT) hay liệu pháp sốc điện

Là phương pháp điều trị trầm cảm Catatonia được giới chuyên gia đánh giá rất cao. Bác sĩ sẽ gắn các điện cực lên vùng đầu bệnh nhân để truyền xung điện đến não và làm phát sinh những cơn động kinh nhẹ giúp phục hồi chức năng thần kinh của người bệnh. Khi nhìn từ bên ngoài, cách làm này có thể khiến nhiều người kỳ thị mặc dù chúng được kết luận là an toàn với mỗi bệnh nhân. Cũng chính vì thế mà ở thời điểm hiện tại, người bệnh có xu hướng dùng các loại thuốc Benzodiazepine nhiều hơn là phương pháp đang xét.

Trên đây là những thông tin chi tiết nhất về hội chứng Catatonia vừa được Nhà thuốc Long Châu tổng hợp từ nhiều y văn uy tín. Sau cùng xin chân thành cảm ơn vì bạn đọc đã dõi theo những dòng chia sẻ của chúng tôi! Trân trọng!

Xem thêm:

• Hội chứng bỏng rát miệng: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách can thiệp
• Hội chứng Chédiak-Higashi: Dấu hiệu, nguyên nhân và điều trị