Kháng thể RSV: Giải pháp phòng ngừa bệnh hô hấp hiệu quả

Virus RSV là nguyên nhân hàng đầu gây nhiễm trùng đường hô hấp dưới ở trẻ nhỏ và là một trong những tác nhân quan trọng ở người cao tuổi và người có hệ miễn dịch suy yếu. Việc sử dụng kháng thể RSV giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh nặng, đồng thời giảm gánh nặng cho hệ thống y tế trong mùa dịch.

Kháng thể RSV là gì?

Kháng thể RSV là kháng thể đơn dòng được thiết kế để nhận diện và trung hòa virus hợp bào hô hấp (RSV), tác nhân thường gây bệnh hô hấp nặng ở trẻ nhỏ, đặc biệt trẻ sơ sinh và trẻ có nguy cơ cao. Đây là phương pháp miễn dịch thụ động, tức là kháng thể được cung cấp trực tiếp vào cơ thể nhằm mang lại tác dụng bảo vệ ngay lập tức, không cần thời gian chờ cơ thể tự sinh miễn dịch như khi tiêm vắc xin.

Trong miễn dịch chủ động như vắc xin, cơ thể phải trải qua quá trình “học” cách nhận diện virus và tạo kháng thể, điều này cần thời gian và không phù hợp với trẻ sơ sinh - nhóm có hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh. Ngược lại, miễn dịch thụ động từ kháng thể RSV cung cấp sẵn những kháng thể đã được tối ưu hóa, giúp ngăn chặn RSV xâm nhập vào tế bào niêm mạc đường hô hấp, giảm khả năng virus nhân lên và hạn chế nguy cơ viêm tiểu phế quản cũng như viêm phổi do RSV. Nhờ cơ chế này, kháng thể RSV mang lại sự bảo vệ hiệu quả tức thì, đặc biệt trong mùa RSV - giai đoạn virus lưu hành mạnh và dễ gây bệnh cho trẻ nhỏ.

Các loại kháng thể RSV đơn dòng hiện nay

Hiện nay có hai loại kháng thể đơn dòng RSV được sử dụng phổ biến là Palivizumab (Synagis) và Nirsevimab (Beyfortus). Đây là những sinh phẩm y tế đặc hiệu, được thiết kế để phòng ngừa các bệnh hô hấp nặng do virus hợp bào hô hấp (RSV) gây ra.

Palivizumab (Synagis)

Palivizumab là kháng thể đơn dòng đầu tiên được sử dụng để giảm nguy cơ nhập viện và biến chứng nặng do RSV ở trẻ có nguy cơ cao, chẳng hạn như trẻ sinh non, mắc bệnh phổi mạn tính hoặc bệnh tim bẩm sinh.

Palivizumab có thời gian tồn tại trong cơ thể ngắn, nên cần phải tiêm mỗi tháng một lần trong suốt mùa RSV, thường khoảng 5 mũi. Cơ chế hoạt động của Palivizumab cũng là bám vào protein F của RSV để ngăn virus xâm nhập tế bào, giúp giảm tỷ lệ nhập viện ở nhóm trẻ nguy cơ. Dù phải tiêm nhiều lần và chi phí cao hơn, Palivizumab vẫn là lựa chọn quan trọng để bảo vệ những trẻ dễ bị bệnh nặng khi nhiễm RSV.

Nirsevimab (Beyfortus)

Nirsevimab là loại kháng thể đơn dòng mới, được tạo ra để phòng ngừa bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới do virus RSV ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Điểm đặc biệt của Nirsevimab là có cấu trúc được tối ưu hóa, giúp kháng thể tồn tại lâu trong cơ thể. Vì vậy, chỉ cần một mũi tiêm duy nhất nhưng vẫn có thể bảo vệ trẻ suốt cả mùa dịch RSV.

Kháng thể này hoạt động bằng cách bám vào protein F của virus RSV, ngăn không cho virus xâm nhập vào tế bào hô hấp, từ đó giảm nguy cơ bệnh trở nặng. Nhờ hiệu quả cao và sự tiện lợi, Nirsevimab được xem là bước tiến lớn, mở rộng khả năng bảo vệ không chỉ cho trẻ có nguy cơ cao mà còn cho tất cả trẻ sơ sinh trong mùa RSV.

Ai cần được bảo vệ bằng kháng thể RSV?

Theo khuyến cáo từ nhiều hiệp hội nhi khoa và các cơ quan y tế quốc tế, có một số nhóm trẻ em và đối tượng đặc biệt dễ bị ảnh hưởng nặng khi nhiễm virus RSV. Những nhóm này bao gồm:

• Trẻ sinh non dưới 35 tuần tuổi do hệ miễn dịch và phổi chưa phát triển hoàn chỉnh.
• Trẻ mắc bệnh tim bẩm sinh dễ gặp biến chứng nghiêm trọng khi nhiễm RSV.
• Trẻ có bệnh phổi mạn tính có khả năng chống lại virus kém hơn so với trẻ khỏe mạnh.
• Trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi trong mùa RSV, đây là giai đoạn nhạy cảm, nguy cơ mắc bệnh cao.
• Trẻ bị rối loạn miễn dịch hoặc mắc các bệnh lý nặng khác có hệ miễn dịch suy yếu khiến việc chống lại RSV khó khăn hơn.

Việc sử dụng kháng thể RSV cần được thực hiện theo đánh giá và chỉ định của bác sĩ hoặc nhân viên y tế, nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả cho từng đối tượng cụ thể.

Ứng dụng của kháng thể RSV trong phòng ngừa bệnh hô hấp do RSV

Kháng thể RSV đơn dòng hiện là một trong những biện pháp quan trọng giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp dưới ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, đặc biệt trong mùa lưu hành RSV. Hai kháng thể được sử dụng phổ biến nhất là Nirsevimab và Palivizumab.

Các khuyến cáo hiện hành từ nhiều tổ chức y tế quốc tế nhấn mạnh rằng kháng thể RSV chỉ được chỉ định cho nhóm trẻ nhỏ, vì đây là nhóm dễ diễn tiến nặng khi nhiễm RSV và chưa có miễn dịch đủ mạnh. Ở người lớn và người cao tuổi, biện pháp phòng RSV chủ yếu là tiêm vắc xin, trong khi kháng thể đơn dòng hiện chỉ được chỉ định cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có nguy cơ cao.

Việc tiêm kháng thể thường được thực hiện trước hoặc ngay đầu mùa RSV, thời điểm virus bắt đầu lưu hành mạnh ( từ tháng 9 đến tháng 3 ở nhiều khu vực). Điều này giúp đảm bảo trẻ có đủ mức kháng thể bảo vệ trong suốt mùa dịch, giảm nguy cơ nhập viện và biến chứng.

Ưu điểm vượt trội của kháng thể RSV

Kháng thể RSV mang lại nhiều lợi ích nổi bật so với các biện pháp phòng ngừa khác:

• Tác dụng bảo vệ tức thời: Kháng thể bắt đầu trung hòa virus ngay sau khi đưa vào cơ thể, không cần thời gian chờ đáp ứng miễn dịch như khi tiêm vắc xin.
• Tính đặc hiệu cao: Kháng thể đơn dòng được thiết kế để gắn đúng vị trí quan trọng trên protein F của RSV, giúp ngăn virus xâm nhập tế bào mà không ảnh hưởng đến các vi sinh vật có lợi khác.
• Nghiên cứu cho thấy kháng thể đơn dòng RSV giúp giảm đáng kể nguy cơ viêm tiểu phế quản, viêm phổi và nhập viện ở trẻ sơ sinh trong mùa RSV, đặc biệt là nhóm nguy cơ cao.
• Tính an toàn tốt: Các thử nghiệm lớn ghi nhận tác dụng phụ thường nhẹ và thoáng qua, hầu như không có biến cố nghiêm trọng. Điều này góp phần làm kháng thể RSV trở thành công cụ phòng ngừa đáng tin cậy trong mùa dịch.
• Tiện lợi hơn ở thế hệ mới: Nirsevimab có thời gian bán thải kéo dài, chỉ cần một liều duy nhất mỗi mùa, giúp tăng khả năng tuân thủ và mở rộng phạm vi bảo vệ cho toàn bộ trẻ sơ sinh.

Kháng thể RSV tại Việt Nam

Trong những năm gần đây, mối quan tâm về RSV tại Việt Nam ngày càng tăng, đặc biệt là với trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người cao tuổi. Nhiều nghiên cứu cho thấy RSV là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tiểu phế quản và viêm phổi nặng, dẫn đến tỷ lệ nhập viện cao vào mùa đông - xuân.

Để bảo vệ những nhóm đối tượng dễ bị tổn thương, kháng thể RSV đã được đưa vào sử dụng như một giải pháp phòng ngừa hiệu quả. Synagis (Palivizumab) hiện đã có mặt tại Long Châu, giúp bảo vệ nhóm trẻ nguy cơ cao khỏi biến chứng nặng do RSV. Song song đó, vắc xin RSV dành cho người lớn tuổi và phụ nữ mang thai đang mở rộng phạm vi phòng ngừa, tạo nên bức tranh toàn diện hơn trong việc chống lại virus RSV.

Kháng thể RSV là biện pháp quan trọng giúp phòng ngừa các bệnh hô hấp dưới nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người cao tuổi và các đối tượng nguy cơ cao. Với hiệu quả bảo vệ rõ rệt và độ an toàn cao, đây là giải pháp được WHO, CDC và nhiều quốc gia khuyến cáo giúp giảm gánh nặng bệnh tật do RSV.

Bên cạnh kháng thể đơn dòng được chỉ định tiêm trực tiếp cho trẻ sơ sinh để tạo miễn dịch thụ động, vắc xin Abrysvo hiện là giải pháp dự phòng RSV dành cho phụ nữ mang thai từ tuần thai 24 đến 36. Khi tiêm trong thai kỳ, vắc xin giúp cơ thể mẹ tạo ra kháng thể chống RSV và truyền sang thai nhi qua nhau thai. Nhờ đó, trẻ có sẵn lượng kháng thể bảo vệ ngay khi chào đời, giúp giảm đáng kể nguy cơ nhiễm RSV nặng trong những tháng đầu đời.

Tiêm vắc xin RSV cho mẹ bầu giúp tạo hàng rào bảo vệ kép, nâng cao hiệu quả phòng bệnh RSV một cách toàn diện, đặc biệt trong mùa virus lưu hành mạnh. Phụ huynh nên trao đổi với bác sĩ Sản khoa để được tư vấn lựa chọn phù hợp với từng trường hợp cụ thể.