Khí dung là gì? Dùng nhiều khí dung có tốt không?

Nhiều bệnh nhân thường thắc mắc khí dung là gì và vì sao hay dùng khí dung để điều trị các bệnh lý đường hô hấp bao gồm viêm mũi họng, viêm thanh quản, viêm xoang, viêm phế quản phổi, hen phế quản... 

Khí dung là gì?

"Khí dung là gì?" là câu hỏi thường gặp của người bị viêm họng, viêm xoang

Khí dung là phương pháp sử dụng máy khuếch tán thuốc theo dạng sương mù, tác động trực tiếp vào hệ thống niêm mạc đường hô hấp trên hoặc dưới. Đây là phương pháp điều trị tại chỗ cho người bị các bệnh lý thuộc niêm mạc đường hô hấp như viêm mũi họng, viêm thanh quản, viêm khí – phế quản, viêm mũi xoang... Khi xông mũi họng, máy tạo ra thuốc dưới dạng hạt sương sẽ được đẩy bám dính vào lớp lông chuyển trên niêm mạc đường hô hấp, từ đó tác động trực tiếp lên những vị trí bị viêm nhiễm.

Hiện có hai loại máy xông mũi họng hay gọi là máy xông khí dung:

• Máy khí dung tai mũi họng có ưu điểm là hạt khí dung to nên đọng lại được ở niêm mạc đường hô hấp trên.
• Máy khí dung cho hệ thống hô hấp dưới có tác dụng tạo ra các hạt thuốc dưới dạng nhỏ hơn để chúng rơi xuống đường hô hấp dưới.

Máy có khả năng hấp thu thuốc khí dung đạt khoảng 2%. Thời gian tác động của thuốc khí dung khoảng 3 – 4 tiếng. Vì vậy, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng khí dung 2 – 4 lần/ngày tùy mức độ nặng nhẹ của bệnh. Bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng loại thuốc pha để thực hiện phương pháp khí dung cho phù hợp tùy theo bệnh đường hô hấp trên hay dưới, tùy loại bệnh cụ thể.

Máy khí dung cho hệ thống hô hấp được sử dụng khá phổ biến cho các trường hợp: Cơn hen cấp tính, thở rít thanh quản, suy hô hấp, cần làm loãng đờm trước khi thực hiện điều trị, các loại thuốc cần dùng chưa có bình xịt định liều, không có khả năng sử dụng bình xịt định liều, cần dùng kháng sinh dạng hít liều cao để kiểm soát hoặc điều trị tình trạng nhiễm trùng kéo dài.

Các loại thuốc xông khí dung

Không chỉ quan tâm đến khí dung là gì, bệnh nhân cũng nên tìm hiểu các loại thuốc khí dùng. Bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng thuốc khí dung khác nhau cho bệnh nhân ứng với mỗi loại bệnh và mức độ nặng hay nhẹ. Cụ thể là:

Bệnh nhân viêm mũi – xoang – họng dị ứng có biểu hiện hắt hơi, sổ mũi, nghẹt mũi... thường được dùng thuốc xông dạng corticoid, chống sung huyết, phù nề. Người bệnh có thể phải sử dụng phối hợp thêm kháng sinh nếu có nhiễm khuẩn, bội nhiễm.

Các trường hợp bị co thắt khí quản, phế quản do viêm phế quản cấp, bệnh hen suyễn, viêm phổi tắc nghẽn mạn tính... cần dùng phương pháp khí dung với loại thuốc phù hợp có tác dụng làm giãn phế quản, giúp bệnh nhân dễ thở.

Phương pháp khí dung có tác dụng làm giãn phế quản, giúp bệnh nhân dễ thở

Người mắc bệnh phổi dùng khí dung và thuốc phù hợp để làm loãng đờm.

Trẻ bị viêm tiểu phế quản do tắc đờm nhớt cần xông khí dung bằng nước muối bằng nước muối để làm loãng đờm, giúp trẻ dễ ho và tống đờm nhớt ra ngoài.

Dùng tinh dầu từ lá bạc hà, khuynh diệp, sả, lá chanh, lá tía tô... với máy khí dung để sát trùng, làm thông mũi – họng, giảm nghẹt, giảm triệu chứng cảm cúm, giúp người bệnh dễ chịu hơn.

Vì sao không nên lạm dụng khí dung?

Ngoài biết khí dung là gì, người bệnh nên hiểu cách dùng của phương pháp này. Một số người bệnh nghĩ rằng sử dụng phương pháp khí dung càng nhiều sẽ mau khỏi bệnh. Tuy nhiên, lạm dụng khí dung quá nhiều sẽ làm phụ thuộc thuốc, gây tổn hại lâu dài cho phổi vì phần lớn thuốc khí dung là corticoid, khi dùng quá liều có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm cho sức khỏe.

Bạn lưu ý rằng không được dùng các loại tinh dầu hay ống hít làm thông mũi được bán sẵn cho trẻ sơ sinh hay trẻ nhỏ (dưới 18 tháng tuổi) vì có thể gây ức chế hô hấp. Không được dùng các loại thuốc dạng dung dịch để khí dung có nhóm aminoglycosid cho những trẻ chưa biết nói vì có thể gây ngộ độc ốc tai, làm điếc. Người lớn cũng không được sử dụng bừa bãi khí dung vì sẽ gây nghiện và giảm khứu giác.

Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia cũng không khuyến khích khí dung ở nhà cho người bị hen. Lý do vì khi khí dung nhiều, người thân của bệnh nhân sẽ không nhận ra dấu hiệu khi bệnh nặng lên, lúc phát hiện thì đã nguy kịch. Ngoài ra, bệnh nhân còn có thể gặp một biến chứng của việc xông mũi họng là gây phản xạ co thắt phế quản ngay lúc xông. Đặc biệt, phương pháp khí dung có quy định chặt chẽ về chống nhiễm trùng: Mỗi một lần khí dung bạn phải thay bộ dây. Tuy nhiên, nhiều gia đình chỉ dùng một bộ dây đã được dùng nhiều lần và đôi khi gây hại cho sức khỏe người bệnh.

Khi dùng phương pháp khí dung cho trẻ nhỏ cần thận trọng vì có thể gây ngộ độc

Lưu ý khi xông khí dung cho trẻ

Khi chọn phương pháp khí dung, người bệnh đọc kỹ tên thuốc, chỉ sử dụng đúng liều lượng và thực hiện khí dung theo đúng chỉ định của bác sĩ, không tự ý dùng thuốc. Ví dụ người bệnh tự ý dùng thuốc giãn phế quản salbutamol có thể gặp một số tác dụng phụ như run tay, hồi hộp, lo lắng, tăng huyết áp, đau ngực, viêm phế quản co thắt...

Mỗi máy phun khí dung đều có kèm theo ống ngậm hoặc mặt nạ. Dùng ống ngậm tốt hơn vì sẽ đưa lượng thuốc đến phổi nhiều hơn dùng mặt nạ. Tuy nhiên, việc sử dụng ống ngậm phức tạp hơn đòi hỏi phải có sự hợp tác tốt từ người bệnh nên không dùng ống ngậm cho trẻ dưới 5 tuổi. Nếu sử dụng mặt nạ cần áp sát vào mặt để tránh thoát ra ngoài hoặc thuốc đọng lại trên mặt.

Khi khí dung cần tránh thời điểm ngay trước hoặc ngay sau bữa ăn, có nhiều hoạt động trong gia đình.

Việc thực hiện thở khí dung đúng cách thường kéo dài 10 – 20 phút. Do người bệnh cần tập trung hít thở sâu để thuốc đi vào phổi nên cần khí dụng ở một môi trường yên tĩnh, người bệnh giữ bình tĩnh không lo lắng, bất an.

Sử dụng máy phun khí dung có thể gây ra một số tác dụng phụ tại chỗ bao gồm khàn giọng, ho, kích thích niêm mạc hầu họng, nhiễm nấm vùng hầu họng. Khi dùng mặt nạ sẽ bị kích thích da mặt. Tuy nhiên, bạn có thể tránh được hầu hết các tác dụng phụ này bằng cách súc miệng và rửa mặt bằng xà bông sau khi phun khí dung.

Quỳnh Trang

Nguồn tham khảo: Tổng hợp