Kỹ thuật ELISA và những điều cần biết

Kỹ thuật ELISA giúp chúng ta phát hiện được các kháng thể hoặc kháng nguyên trong mẫu thử bằng phản ứng sinh hóa miễn dịch đặc hiệu. Vậy kỹ thuật ELISA gồm các phương pháp nào, những điều cần biết khi sử dụng kỹ thuật này là gì hãy cùng theo dõi trong bài viết sau nhé.

Nguyên lý kỹ thuật ELISA

Kỹ thuật ELISA là một phương pháp sinh hóa, được sử dụng chủ yếu trong miễn dịch học nhằm phát hiện sự hiện diện của một kháng thể hoặc kháng nguyên trong mẫu.

Nguyên lý của kỹ thuật ELISA đó là dựa vào sự đặc hiệu kháng nguyên và kháng thể. Nó sẽ được thực hiện theo các bước sau:

• kháng nguyên (antigen) hoặc kháng thể (antibody) đã biết được gắn trên một giá thể rắn. Tiếp đó cho mẫu có chứa kháng thể hoặc kháng nguyên cần tìm vào giếng. Bổ sung thêm kháng thể có gắn với enzyme.
• Thêm cơ chất (substance) để enzyme sẽ làm biến đổi cơ chất này rồi tạo ra tín hiệu màu có thể xác định được với máy đo huỳnh quang.

Các phương pháp của kỹ thuật ELISA

ELISA trực tiếp

Đây là phương pháp được sử dụng nhiều trong ELISA định tính và ít sử dụng trong ELISA định lượng. Nó mang ưu điểm là chỉ cần một lần ủ, nhờ đó sẽ tiết kiệm được thời gian và hạn chế được việc kiểm soát trong các quá trình thực hiện.

Nhược điểm của phương pháp này là nhuộm màu nền cao bởi sự liên kết không đặc hiệu giữa kháng thể với bề mặt rắn và protein cố định trên bề mặt rắn. Đồng thời, việc đánh dấu từng loại kháng thể để dùng trong mỗi kháng nguyên cũng tốn kém, đặc biệt là trong trường hợp phải chuẩn đoán một số lượng lớn những loại kháng nguyên khác nhau.

Phương pháp ELISA gián tiếp

Với phương pháp này thì ưu điểm của nó là có độ nhạy cao, chỉ cần tạo một loại kháng thể mang enzyme để giúp nhận biết cho các kháng nguyên khác nhau.

Nhược điểm của phương pháp ELISA gián tiếp là phải thực hiện nhiều bước, khiến cho việc kiểm soát các điều kiện cũng bị tăng lên, kéo dài quá trình thực hiện xét nghiệm và thời gian chuẩn đoán.

Phương pháp ELISA Sandwich

Đối với phương pháp ELISA Sandwich thì có nhiều ưu điểm nổi trội, nhất là việc có độ nhạy cao, giảm được nhượm màu nền cũng như các phản ứng không đặc hiệu. Bởi đã được loại bỏ đa số các thành phần tạp chất giúp phản ứng được thực hiện đơn giản và dễ dàng hơn.

ELISA cạnh tranh

Phương pháp này được cho là rất hiệu quả, nó cho định lượng các yếu tố hiện diện trong mẫu với lượng rất thấp. Phương pháp này sử dụng một lượng kháng nguyên cùng loại với kháng nguyên mà chúng ta muốn định lượng trong mẫu (kháng nguyên cạnh tranh) cho phản ứng miễn dịch với cùng một loại kháng để đặc biệt cố định trên mặt rắn. Cuối cùng, đo lượng kháng nguyên này bằng hoạt tính enzyme được liên kết cùng với nó nếu kháng nguyên cạnh tranh càng hiện diện nhiều có nghĩa là loại kháng nguyên đó trong mẫu càng ít và ngược lại.

Cách ứng dụng của xét nghiệm ELISA trong y học

Sàng lọc ung thư, thử nghiệm thuốc và mang thai

Việc phát hiện sớm bệnh ung thư sẽ giúp bệnh nhân có phần trăm chữa trị và sống sót cao hơn. Do đó, xác định dấu hiệu ung thư sớm luôn được chú trọng trong y học.

Các kỹ thuật ELISA đa số đều có sẵn để sử dụng và ứng dụng rộng rãi trong việc thực hành lâm sàng để xét nghiệm ung thư giai đoạn đầu cho người bệnh, bao gồm có ung thư vú và ung thư buồng trứng.

Bên cạnh đó kỹ thuật ELISA còn được ứng dụng để giúp phát hiện nồng độ các chất bất hợp pháp trong mẫu nước tiểu như: Thuốc phiện, cannabinoids, amphetamine, cocaine, benzodiazepine, methadone.

Đồng thời ELISA cũng giúp theo dõi mức độ nồng độ dược chất đối với các bệnh nhân đang điều trị bệnh lý, điển hình như kháng thể chống nhiễm trùng trong viêm khớp dạng cấp và viêm ruột. Kỹ thuật ELISA cũng hay được sử dụng để giúp phát hiện và kiểm tra hormone gonadotrophin màng đệm ở người (hCG) trong nước tiểu, qua đó phát hiện một số bệnh lý hoặc phụ nữ đang mang thai.

Phương pháp xét nghiệm ELISA có thể dùng để chẩn đoán một số bệnh lý gồm có:

• Bệnh HIV;
• Bệnh thiếu máu ác tính;
• Bệnh Lyme;
• Bệnh sốt đốm Rocky Mountain;
• Bệnh giang mai;
• Ung thư biểu mô tế bào vảy;
• Bệnh toxoplasmosis;
• Tiêu chảy do rotavirus;
• Virus Zika;
• Virus varicella-zoster, gây ra bệnh thủy đậu và bệnh zona.

Phương pháp ELISA được sử dụng như một công cụ sàng lọc trước khi bác sĩ chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu hơn.

Phát hiện kháng thể tiểu cầu

ELISA giúp phát hiện các kháng thể tiểu cầu một cách đơn giản và ít tốn kém hơn một số phương pháp khác. Đồng thời nó cũng được thực hiện để cung cấp nhiều thông tin hơn cho những xét nghiệm như lymphocytotoxicity (LCT) và xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang tiểu cầu (PIIFT).

Phát hiện dị ứng thực phẩm

Phương pháp này cũng được ứng dụng phổ biến trong ngành công nghiệp thực phẩm, giúp phát hiện sự hiện diện của những chất gây dị ứng. Từ đó mà dán nhãn cảnh báo người sử dụng sản phẩm về các thành phần có khả năng gây dị ứng theo yêu cầu pháp luật.

Phát hiện virus bằng virus

Đây là một ứng dụng rất phổ biến ở các nước đang phát triển, nơi mà có tỷ lệ lây nhiễm cao. Phương pháp này giúp kiểm tra tại chỗ và đưa ra kết quả ngay lập tức từ đó giúp bác sĩ thực hiện các phương pháp điều trị kịp thời và hiệu quả.

Trên đây là những thông tin về kỹ thuật ELISA và ứng dụng của nó trong y học. Hy vọng đã cung cấp đến bạn những kiến thức bổ ích để hiểu hơn về phương pháp này.