Liều Corticoid và lưu ý khi chuyển đổi liều Corticoid không phải ai cũng biết

Có lẽ vì Corticoid mang lại hiệu quả trong một thời gian ngắn mà có không ít độc giả đã lạm dụng loại thuốc này. Hậu quả là họ phải đối diện với không ít các phản ứng phụ nghiêm trọng. Để hạn chế tối đa các phản ứng phụ này, người bệnh cần chú ý đến liều Corticoid. Trước khi tìm hiểu về cách chuyển đổi liều Corticoid, hãy cùng Nhà thuốc Long Châu điểm qua một vài thông tin cơ bản về loại thuốc này bạn nhé.

Thuốc Corticoid là thuốc gì?

Corticoid có tên đầy đủ là glucocorticoid. Đây là một loại thuốc kháng viêm được chỉ định trong điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Hiện nay, trên thị trường, thuốc Corticoid được bào chế dưới nhiều dạng khác nhau, chẳng hạn như: Dạng viên uống, dạng tiêm trực tiếp, dạng hít qua miệng, dạng xịt mũi, dạng dung dịch sử dụng cùng máy khí dung và dạng gel, kem hoặc dạng thuốc mỡ dùng tại chỗ.

Corticoid có nhiều các tác dụng khác nhau, trong đó không thể không kể đến một số tác dụng như kháng viêm, giảm viêm, ức chế miễn dịch, cân bằng nội tiết tố, tăng hưng cảm, chống stress…

Chỉ định và chống chỉ định của thuốc Corticoid

Với các tác dụng nêu trên, Corticoid thường được chỉ định sử dụng trong điều trị một số bệnh lý như:

• Bệnh tự miễn: Lupus ban đỏ, thấp tim, viêm khớp dạng thấp…
• Dị ứng: Hen phế quản, viêm mũi dị ứng, mề đay…
• Bệnh lý ngoài da: Vảy nến, kích ứng nhẹ do côn trùng đốt, eczema, phát ban…
• Điều trị thay thế hormone tuyến thượng thận trong những trường hợp cơ thể không có đủ khả năng tự sản xuất ra các loại hormone này.
• Được sử dụng trong phẫu thuật cấy ghép cơ quan. Có thể hiểu đơn giản là thuốc Corticoid sẽ kết hợp cùng với một số loại thuốc khác để dự phòng thải ghép đối với những cơ quan vừa được cấy ghép vào cơ thể, chẳng hạn như gan, thận…
• Hiệu quả trong tác dụng điều trị phối hợp bệnh lý nhiễm trùng hoặc ung thư.

Cũng giống với các loại thuốc khác, Corticoid cũng sẽ chống chỉ định trong một số các trường hợp, cụ thể như:

• Quá mẫn với bất cứ thành phần nào của thuốc;
• Sử dụng song song với vắc xin sống hoặc vắc xin giảm độc lực khi sử dụng liều ức chế miễn dịch;
• Nhiễm nấm toàn thân;
• Loãng xương;
• Tăng đường huyết không kiểm soát gặp trong đái tháo đường;
• Tăng nhãn áp;
• Nhiễm trùng khớp;
• Tăng huyết áp không kiểm soát;
• Ngoài ra, Corticoid chống chỉ định tương đối trong các trường hợp bệnh loét dạ dày tá tràng, nhiễm trùng do virus hoặc vi khuẩn không đáp ứng với thuốc kháng sinh, suy tim sung huyết.

Liều dùng và nguyên tắc sử dụng Corticoid

Từ lâu, Corticoid đã trở thành một trong những phương pháp điều trị được sử dụng rộng rãi và hiệu quả đối với các chứng rối loạn viêm và tự miễn khác nhau. Bên cạnh các tác dụng có lợi thì việc sử dụng Corticoid đường tiêm hoặc đường uống kéo dài có thể khiến người dùng gặp phải nhiều tác dụng không mong muốn.

Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả cũng như tác dụng phụ của Corticoid bao gồm hiệu lực của thuốc, dược động học, liều dùng, thời điểm dùng thuốc, thời gian dùng thuốc và chuyển hóa steroid của từng cá thể. Chính vì thế, khi sử dụng Corticoid, bạn cần đặc biệt lưu ý đến liều dùng để có thể hạn chế các tác dụng phụ của thuốc.

Về liều dùng của Corticoid:

• Liều sinh lý: Prednisolon 5mg.
• Liều sinh lý trung bình: 0,5mg/kg/24 giờ.
• Liều sinh lý cao dao động trong khoảng 1 - 3mg/kg/24 giờ.
• Liều sinh lý rất cao dao động ở ngưỡng 15 - 30mg/kg/24 giờ.

Về nguyên tắc sử dụng Corticoid là dùng liều thấp nhất có hiệu quả trong thời gian ngắn nhất.

Lưu ý khi chuyển đổi liều Corticoid

Khi chuyển đổi liều Corticoid trên lâm sàng, cần lưu ý chuyển đổi liều tương đương giữa các Corticoid khác nhau và giữa các dạng muối, base khác nhau của cùng một Corticoid. Cụ thể:

Chuyển đổi giữa các Corticoid khác nhau

Các Corticoid khác nhau về hiệu lực chống viêm, thời gian tác dụng và tác dụng giữ muối nước. Các yếu tố này quyết định đến việc lựa chọn liều Corticoid để điều trị cho bệnh nhân cũng như hiệu quả của điều trị.

Các loại Corticoid được dùng phổ biến trong lâm sàng có thể kể đến như:

• Prednisone: Đây là loại Corticoid được sử dụng phổ biến nhất trong tổng số các loại Corticoid sử dụng toàn thân. Hoạt tính chống viêm của Prednisone cao hơn so với hoạt tính giữ muối nước và loại Corticoid này thường được sử dụng như một chất chống viêm và ức chế miễn dịch.
• Methylprednisolone: Mặc dù cũng tương như như Prednisone và Prednisolone song Methylprednisolone có hoạt tính giữ muối nước thấp hơn do đó mà thường được ưu tiên hơn khi tác dụng giữ muối nước là đặc biệt không mong muốn.
• Dexamethasone có hoạt tính giữ muối nước rất thấp, hoạt tính chống viêm mạnh, thời gian tác dụng lâu hơn so với Prednisone và Prednisolone nên loại Corticoid này rất hữu hiệu trong các liệu pháp đòi hỏi dùng Corticoid liều cao. Tuy nhiên, do hiệu lực cao nên việc sử dụng Dexamethasone trong thời gian dài có thể liên quan đến khả năng ức chế trục hạ đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận nghiêm trọng. Ngoài ra, thời gian tác dụng của thuốc kéo dài do vậy mà loại thuốc này không phù hợp với liệu pháp thay thế trong ngày.
• Cortisone và Hydrocortisone là những Corticoid kém hiệu quả, có thời gian tác dụng ngắn, hiệu lực thấp, liều dùng cao, thương được ưu tiên cho bệnh nhân mắc chứng suy tuyến thượng thận.
• Fludrocortisone có hiệu lực giữ muối nước cao hơn so với hiệu lực chống viêm. Chính vì thế, loại thuốc này thường được sử dụng để thay thế Aldosteron trong bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát và bệnh tăng sản tuyến thượng thận.

Nói về cách chuyển đổi liều Corticoid giữa các Corticoid khác nhau, các chuyên gia chỉ ra rằng liều tương đương kháng viêm của corticosteroid toàn thân cụ thể như sau:

20mg Hydrocortisone sẽ tương đương với:

• 25mg Cortisone;
• 5mg Prednisone;
• 5mg Prednisolone;
• 4mg Methylprednisolone;
• 0,75mg Dexamethason.

Chuyển đổi liều Corticoid giữa dạng muối và dạng base

Chuyển đổi liều Corticoid giữa dạng muối và dạng base của cùng một Corticoid cũng cần được đặc biệt chú ý.

Ví dụ về trường hợp của thuốc Dexamethasone:

• Hàm lượng và liều lượng của Dexamethasone natri phosphat được tính theo Dexamethason phosphat. Theo đó, 4mg Dexamethasone phosphate sẽ tương đương với 3,33mg dexamethasone base hoặc 4,37mg Dexamethasone sodium phosphate.
• Hàm lượng và liều lượng của Dexamethasone axetat được tính dựa theo Dexamethasone base. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, 1,1mg Dexamethasone acetat sẽ tương ứng với 1mg Dexamethasone base.

Theo đó, nếu dùng 6mg Dexamethasone base sẽ tương đương với hàm lượng 7,21mg Dexamethasone phosphat.

Trên đây là toàn bộ những thông tin cơ bản về thuốc Corticoid, chỉ định, chống chỉ định của thuốc Corticoid, liều và nguyên tắc dùng Corticoid cùng các lưu ý khi chuyển đổi liều Corticoid mà Nhà thuốc Long Châu đã tổng hợp để chia sẻ đến quý độc giả. Hy vọng, qua bài viết hôm nay, bạn đọc sẽ có thêm thật nhiều kiến thức sức khỏe bổ ích. Cảm ơn bạn đã luôn dõi theo và đồng hành cùng Nhà thuốc Long Châu trong suốt thời gian vừa qua.