Lũ quét là gì? Dấu hiệu và những điều cần làm để bảo đảm an toàn

Lũ quét là một trong những dạng thiên tai nguy hiểm nhất tại Việt Nam, thường xuất hiện ở các khu vực đồi núi hoặc những nơi có địa hình dốc và mưa lớn. Đây là hiện tượng diễn ra nhanh, mạnh và khó dự đoán, khiến nhiều người không kịp trở tay. Do đó việc việc chuẩn bị trước, nhận biết sớm và ứng xử đúng cách có thể giúp giảm thiểu rủi ro đáng kể khi lũ quét xảy ra.

Lũ quét là gì?

Theo giải thích tại Điều 5 Quyết định 18/2021/QĐ-TTg, lũ quét là lũ xảy ra bất ngờ trên sườn dốc và trên các sông suối nhỏ miền núi, dòng chảy xiết, thường kèm theo bùn đá, lũ lên nhanh, xuống nhanh, có sức tàn phá lớn. Điều này thường xảy ra khi mưa lớn kéo dài, mưa dồn dập trong thời gian ngắn, sau bão hoặc khi băng tuyết trên núi tan nhanh đột ngột.

Không giống các loại lũ thông thường, lũ quét có tính chất bất ngờ, tốc độ nhanh, sức phá hủy mạnh. Dòng nước thường mang theo đất đá, bùn, cây gỗ, thậm chí cả các công trình xây dựng bị cuốn theo. Dù thời gian diễn ra không dài, chỉ từ vài phút đến vài giờ, nhưng mức độ tàn phá của lũ quét rất lớn.

Một số điểm đặc trưng của lũ quét:

• Nước dâng rất nhanh, chỉ trong vài phút có thể phá hủy cả khu dân cư.
• Mang theo nhiều vật cứng, khiến dòng chảy trở nên nguy hiểm hơn.
• Xảy ra bất ngờ, khiến người dân khó kịp di chuyển.
• Xuất hiện nhiều sau những trận mưa lớn hoặc bão, đặc biệt ở khu vực rừng đầu nguồn bị suy giảm.

Việc hiểu rõ bản chất của lũ quét giúp mỗi gia đình chủ động hơn trong công tác ứng phó và giảm thiểu thiệt hại.

Dấu hiệu nhận biết lũ quét

Lũ quét thường không có tín hiệu rõ ràng như các dạng thiên tai khác, nhưng vẫn có nhiều dấu hiệu giúp người dân nhận biết để tránh rủi ro. Trước khi đi vào từng dấu hiệu cụ thể, cần lưu ý rằng việc quan sát thường xuyên môi trường xung quanh, đặc biệt sau mưa dài ngày, là yếu tố vô cùng quan trọng. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến cảnh báo nguy cơ lũ quét:

• Mưa lớn kéo dài: Mưa liên tục nhiều giờ hoặc nhiều ngày, nhất là ở khu vực thượng nguồn nơi tập trung lượng nước lớn.
• Nước sông, suối chuyển màu đục: Nước trở nên đục ngầu, mang theo bùn đất hoặc cành lá, dấu hiệu dòng chảy mạnh ở phía thượng nguồn đang dồn về.
• Nghe tiếng động bất thường: Có thể nghe tiếng đất đá lăn ầm ầm, tiếng cây gãy hoặc tiếng nước chảy xiết bất thường.
• Mực nước suối đột ngột giảm: Dù trời vẫn mưa nhưng nước lại rút mạnh, ám chỉ đập tự nhiên ở thượng nguồn có thể đang tích nước và sắp vỡ, gây lũ đột ngột.
• Xuất hiện vết nứt trên đất hoặc công trình: Vết nứt trên tường, sàn, mặt đất cho thấy hiện tượng dịch chuyển đất nguy hiểm.
• Cây cối nghiêng ngả: Nhiều cây bị nghiêng hoặc gãy bất thường là dấu hiệu đất nền yếu và có khả năng sạt trượt.

Khi phát hiện một hoặc nhiều dấu hiệu trên, người dân cần lập tức rời khỏi khu vực nguy hiểm và tìm nơi an toàn hơn.

Những việc cần làm thường xuyên để đảm bảo an toàn trước khi lũ quét

Để giảm thiểu thiệt hại do lũ quét, sự chuẩn bị chủ động là yếu tố quan trọng nhất. Không chờ đến khi nước dâng mới ứng phó, mỗi gia đình nên duy trì các hoạt động phòng ngừa từ sớm để luôn sẵn sàng khi thiên tai xảy ra.

Việc phòng ngừa không chỉ bảo vệ tài sản mà còn đảm bảo an toàn tính mạng cho bạn và người thân. Những việc nên thực hiện thường xuyên:

• Theo dõi thông tin thời tiết: Cập nhật mưa lũ qua báo, đài, truyền hình, loa phát thanh, mạng xã hội hoặc các ứng dụng cảnh báo thiên tai.
• Tham gia họp thôn bản: Lắng nghe hướng dẫn, kế hoạch ứng phó từ địa phương để biết nơi trú ẩn, đường di chuyển an toàn.
• Xác định vị trí an toàn để sơ tán: Chuẩn bị sẵn địa điểm có thể trú ẩn khi có cảnh báo như trường học, trạm y tế, nhà văn hóa.
• Không xây nhà ở nơi dễ xảy ra lũ: Tránh các khu vực chân núi, ven suối, lòng khe cũ hoặc nơi dòng chảy mạnh.
• Chuẩn bị sẵn nhu yếu phẩm: Gồm nước, thức ăn khô, thuốc men, đồ sơ cứu y tế, đèn pin, cuốc, xẻng, dây thừng.
• Bảo vệ rừng và không khai thác rừng bừa bãi: Rừng đầu nguồn giúp giữ nước, hạn chế lũ và chống xói mòn đất.
• Nắm quy tắc sơ tán: Ưu tiên bảo vệ tính mạng trước tài sản, di dời người già, trẻ nhỏ, phụ nữ và người ốm trước.

Khi phải rời khỏi nhà, người dân nên di chuyển đến nơi như nhà văn hóa, trường học, bệnh viện hoặc các công trình kiên cố. Đồng thời, cần mang theo những đồ thiết yếu.

Những điều cần làm sau khi lũ quét

Sau khi lũ rút, việc trở về nhà cần được thực hiện cẩn trọng vì môi trường có thể nhiễm bẩn, kết cấu nhà cửa yếu và nhiều nguy cơ tiềm ẩn. Để đảm bảo an toàn, người dân nên tuân thủ các hướng dẫn sau.

Lắng nghe thông tin cập nhật từ chính quyền

Trước tiên, không vội quay về nhà ngay sau khi lũ quét. Nhiều nguy hiểm có thể vẫn tồn tại như dòng chảy ngầm, sạt lở đất, dây điện đứt hoặc nước ô nhiễm nghiêm trọng.

Chỉ quay về khi cơ quan chức năng xác nhận khu vực đã an toàn. Việc tự ý quay lại có thể dẫn đến nguy hiểm như sập nhà, chấn thương, trượt đất hoặc nhiễm bệnh từ nguồn nước bẩn.

Chăm sóc sức khỏe cho gia đình

Nguồn nước sau lũ rất dễ ô nhiễm, chứa vi khuẩn, hóa chất hoặc rác thải. Theo hướng dẫn từ ngành y tế:

• Nước chưa xử lý phải được đun sôi ít nhất 3 phút trước khi uống.
• Không sử dụng thực phẩm, đồ ăn đã bị ngâm nước lũ.
• Nếu ai có dấu hiệu bất thường như đau bụng, sốt, tiêu chảy, cần đưa đến cơ sở y tế ngay.

Điều này giúp phòng tránh các bệnh truyền nhiễm như tiêu chảy, tả hoặc các bệnh do vi khuẩn gây ra.

Đảm bảo an toàn khi dọn dẹp nhà cửa

Khi tiến hành vệ sinh, hãy bảo vệ bản thân để tránh bị thương hoặc nhiễm bệnh:

• Đeo ủng, găng tay và trang phục bảo hộ để tránh tiếp xúc với nước bẩn.
• Kiểm tra hệ thống điện trước khi sử dụng, không bật điện khi các ổ cắm còn ẩm hoặc có dấu hiệu chập cháy.
• Cẩn thận với các mảnh vỡ như gạch đá, kính vỡ hoặc đồ vật sắc nhọn có thể gây thương tích.

Lũ quét là hiện tượng thiên nhiên cực kỳ nguy hiểm, có thể xảy ra bất ngờ và gây thiệt hại nặng nề chỉ trong thời gian ngắn. Việc hiểu rõ lũ quét là gì, cũng như nắm được các dấu hiệu cảnh báo và chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi thiên tai xảy ra là cách tốt nhất để bảo vệ an toàn cho bản thân và gia đình.