Người bị tiểu đường kiêng gì để kiểm soát đường huyết?

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quyết định trong việc kiểm soát đường huyết và ngăn ngừa biến chứng của bệnh tiểu đường. Vì vậy, người bệnh cần nắm rõ những nhóm thực phẩm nên hạn chế hoặc tránh xa để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Người bệnh tiểu đường kiêng gì?

Dưới đây là những thực phẩm được khuyến cáo hạn chế sử dụng, không chỉ đối với người mắc tiểu đường mà ngay cả người bình thường cũng nên hạn chế tiêu thụ quá mức.

Các thực phẩm không lành mạnh cần tránh

Những thực phẩm chứa nhiều đường đơn, chất béo không tốt hoặc nhiều năng lượng rỗng có thể làm tăng nhanh đường huyết và gây hại cho tim mạch. Người bệnh nên hạn chế tối đa:

• Nước ngọt, nước tăng lực, trà sữa.
• Thực phẩm chiên rán, đồ ăn nhanh.
• Thức ăn chế biến sẵn, đồ hộp.
• Bánh kẹo, chocolate, kẹo sử dụng chất tạo ngọt.
• Bia, rượu và các loại đồ uống có cồn.

Những thực phẩm này không chỉ ảnh hưởng xấu đến kiểm soát đường huyết mà còn làm tăng nguy cơ bệnh tim – biến chứng phổ biến ở bệnh nhân tiểu đường.

Thực phẩm nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa

Người bệnh tiểu đường có nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch và đột quỵ. Do đó, việc hạn chế chất béo xấu là rất cần thiết.

Thực phẩm giàu chất béo bão hòa cần hạn chế gồm:

• Sữa nguyên kem, bơ.
• Thịt bò nhiều mỡ, xúc xích, thịt xông khói.
• Dầu dừa, dầu cọ.

Chất béo chuyển hóa còn nguy hiểm hơn vì có thể làm tăng LDL cholesterol và giảm HDL cholesterol. Người bệnh nên tránh:

• Khoai tây chiên, snack.
• Bánh quy, bánh nướng công nghiệp.
• Bơ thực vật.

Thực phẩm chứa nhiều cholesterol

Một số thực phẩm chứa lượng cholesterol cao nếu ăn thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, đặc biệt ở người tiểu đường vốn đã nhạy cảm với các bệnh lý tim mạch. Cần hạn chế:

• Lòng đỏ trứng.
• Gan và nội tạng động vật.
• Mỡ động vật, sữa nguyên kem.
• 4. Thực phẩm mặn và chứa nhiều muối.

Thực phẩm nhiều muối

Muối có thể làm tăng huyết áp, yếu tố nguy cơ nguy hiểm đối với người tiểu đường. Các thực phẩm nên hạn chế gồm:

• Dưa muối, cà muối;
• Cá khô, mực khô tẩm muối;
• Mắm, đồ hộp.

Các thực phẩm dễ làm tăng đường huyết

Không cần kiêng hoàn toàn, nhưng người bệnh phải ăn có kiểm soát gạo trắng. Đây là thực phẩm quen thuộc nhưng có GI cao (64), dễ làm đường huyết tăng nhanh sau ăn. Người bệnh chỉ nên ăn một lượng nhỏ bằng 1 lòng bàn tay mỗi bữa và ưu tiên thay thế bằng tinh bột tốt như: Đậu, khoai lang, gạo lứt, yến mạch, ngũ cốc nguyên cám, mì ý, bún, phở, trái cây sấy khô.

Dù giàu dinh dưỡng, nhưng quá trình sấy làm nước bay hơi khiến hàm lượng đường cô đặc cao hơn nhiều so với trái cây tươi. Ví dụ, nho khô chứa lượng đường gấp 3 lần nho tươi. Người bệnh nên chọn trái cây tươi để kiểm soát đường huyết tốt hơn.

Bệnh nhân tiểu đường có thể dùng các loại thực phẩm nào?

Thay vì sử dụng các thực phẩm không lành mạnh, người bệnh tiểu đường nên ưu tiên lựa chọn những thực phẩm dưới đây để hỗ trợ kiểm soát đường huyết và tăng cường sức khỏe tổng thể:

Cá

Cá là thực phẩm vàng dành cho người tiểu đường. Các chuyên gia khuyến nghị người bệnh nên bổ sung khoảng 30g cá mỗi ngày hoặc 2 - 3 bữa cá mỗi tuần. Cá biển như cá hồi, cá thu, cá trích giàu omega-3, một loại acid béo có khả năng giảm viêm, ổn định huyết áp và giảm đến 50% nguy cơ bệnh tim mạch, biến chứng phổ biến ở bệnh nhân tiểu đường.

Đậu nành

Ở người mắc tiểu đường lâu năm, chức năng thận rất dễ bị tổn thương. Đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành (sữa đậu nành, đậu phụ…) chứa protein thực vật chất lượng cao và cholesterol tốt (HDL), có tác dụng cải thiện chức năng thận, giảm nguy cơ bệnh tim và góp phần ổn định đường huyết.

Thực phẩm giàu chất xơ

Chất xơ có mặt trong ngũ cốc nguyên hạt, bánh mì nguyên cám, rau xanh và trái cây ít ngọt. Khi vào cơ thể, chất xơ giúp làm chậm hấp thu glucose, hạn chế tăng đường huyết sau ăn và duy trì cảm giác no lâu. Đây là yếu tố quan trọng giúp người bệnh kiểm soát cân nặng và đường huyết hiệu quả.

Các loại hạt

Hạnh nhân, óc chó, hạt điều, hạt dẻ… là những loại hạt giàu chất béo không bão hòa, protein và vitamin E. Các dưỡng chất này giúp tăng độ nhạy insulin, giảm cholesterol xấu và cung cấp năng lượng bền vững. Ăn hạt mỗi ngày với lượng vừa phải giúp ổn định đường huyết và cải thiện sức khỏe tim mạch.

Cà phê

Nhiều nghiên cứu cho thấy các hoạt chất trong cà phê, đặc biệt là caffeine, có khả năng bảo vệ cơ thể khỏi stress oxy hóa, từ đó giảm nguy cơ tiến triển thành tiểu đường type 2 đến 60% ở những người uống đều đặn. Tuy nhiên, người đã bị tiểu đường cần uống cà phê không đường hoặc sữa ít béo.

Lạc

Trong lạc có nhiều magie và sắt, giúp cải thiện khả năng sử dụng insulin của cơ thể, qua đó ổn định đường huyết. Lạc cũng cung cấp chất béo tốt, hỗ trợ tim mạch và giúp kiểm soát cơn đói.

Trà

Trà xanh, trà đen và trà ô long chứa nhiều polyphenol, chất chống oxy hóa giúp tăng hiệu quả hoạt động của insulin và giảm viêm. Dùng trà không đường mỗi ngày sẽ mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh tiểu đường.

Quế

Bột quế có khả năng kích thích tế bào hấp thụ glucose tốt hơn, nhờ đó làm giảm đường huyết sau ăn. Người bệnh có thể thêm một ít bột quế vào cháo, sữa chua hoặc sinh tố.

Kiều mạch và ca cao

Kiều mạch (buckwheat) giúp giảm đường huyết và duy trì năng lượng ổn định. Ca cao chứa flavonoid giúp giảm kháng insulin, góp phần kiểm soát đường huyết hiệu quả.

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng đối với người bệnh tiểu đường, thậm chí được xem như một phần của phác đồ điều trị. Việc ăn gì, kiêng gì và ăn như thế nào cần dựa trên sự tư vấn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo đường huyết luôn duy trì ổn định.

Nguyên tắc trong ăn uống đối với người bệnh tiểu đường

Ngoài các hướng dẫn cụ thể, người bệnh cần nắm vững những nguyên tắc cốt lõi dưới đây để hạn chế đường huyết tăng cao đột ngột và giảm nguy cơ biến chứng lâu dài.

Chia nhỏ khẩu phần ăn trong ngày

Thay vì ăn 2 - 3 bữa lớn, người tiểu đường nên chia thành 4 - 6 bữa nhỏ, bao gồm 3 bữa chính và vài bữa phụ hợp lý.

Điều này giúp cơ thể xử lý lượng carbohydrate tốt hơn, tránh hiện tượng tăng đường huyết đột ngột sau ăn hoặc hạ đường huyết khi để bụng quá đói. Cách ăn này cũng hỗ trợ kiểm soát cân nặng và cải thiện độ nhạy insulin.

Ăn uống điều độ và đúng giờ

Duy trì thời gian ăn uống đều đặn mỗi ngày giúp tuyến tụy và quá trình chuyển hóa đường hoạt động ổn định hơn. Người bệnh không nên bỏ bữa, cũng không nên ăn quá no vì điều này có thể khiến đường huyết dao động mạnh. Sự ổn định trong giờ giấc ăn uống cũng giúp thuốc điều trị (nếu có) phát huy hiệu quả tối ưu.

Tránh thay đổi khẩu phần quá nhanh và đột ngột

Nếu muốn điều chỉnh lượng tinh bột, chất đạm hay chất béo trong bữa ăn, người bệnh nên thay đổi từ từ để cơ thể thích nghi. Việc thay đổi đột ngột – ví dụ giảm tinh bột quá nhiều hoặc tăng lượng đạm bất thường – có thể khiến đường huyết biến động và gây khó khăn cho việc kiểm soát bệnh.

Kết hợp vận động sau bữa ăn

Vận động nhẹ nhàng giúp cơ thể sử dụng glucose hiệu quả hơn và giảm tình trạng tăng đường huyết sau ăn. Người bệnh nên:

• Đi bộ 10 - 15 phút sau bữa ăn
• Hạn chế nằm hoặc ngồi một chỗ ngay sau khi ăn
• Duy trì tập thể dục đều đặn 30 phút mỗi ngày như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội hoặc yoga
• Hoạt động thể chất là “liều thuốc tự nhiên” giúp cải thiện độ nhạy insulin và tăng hiệu quả điều trị.

Hy vọng qua nội dung bài viết bạn đã có thêm thông tin về tiểu đường kiêng gì. Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát đường huyết và phòng ngừa biến chứng cho người bệnh tiểu đường. Khi hiểu rõ những thực phẩm cần kiêng, người bệnh sẽ dễ dàng xây dựng chế độ ăn an toàn, lành mạnh và hiệu quả hơn. Kết hợp dinh dưỡng hợp lý với luyện tập đều đặn và tái khám theo hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp quá trình điều trị đạt kết quả tốt, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống.