Những điều cần biết sau khi tiêm chủng: Ghi nhớ để đảm bảo an toàn!

Sau khi tiêm chủng, việc nắm rõ những thông tin quan trọng là rất cần thiết để đảm bảo sức khỏe và hiệu quả của quá trình tiêm phòng. Những phản ứng có thể xảy ra, cách chăm sóc bản thân và các biện pháp theo dõi sức khỏe sau tiêm đều có vai trò quan trọng trong việc giúp cơ thể thích ứng và tạo kháng thể. Vì vậy, hãy cùng tìm hiểu những điều cần biết sau khi tiêm chủng nào cần ghi nhớ trong bài biết dưới đây.

Những điều cần biết sau khi tiêm chủng

Dưới đây là những thông tin giải đáp thắc mắc những điều cần biết sau khi tiêm chủng nào cần được ghi nhớ:

Cần theo dõi sau khi tiêm chủng

Tại địa điểm tiêm chủng

Hầu hết các phản ứng sau tiêm thường xảy ra trong khoảng thời gian 30 phút kể từ khi vắc xin được tiêm vào cơ thể. Để phát hiện kịp thời các phản ứng có thể xảy ra và đảm bảo an toàn cho người tiêm, cần ở lại tại cơ sở tiêm chủng khoảng 30 phút để nhân viên y tế theo dõi tình trạng sức khỏe. Sau khi hết thời gian chờ, nhân viên y tế sẽ thực hiện kiểm tra sức khỏe, bao gồm việc kiểm tra vị trí tiêm, đo nhiệt độ cơ thể, và cung cấp hướng dẫn cho người tiêm về cách theo dõi phản ứng tại nhà trước khi cho phép ra về.

Tại nhà

Lưu ý sau khi tiêm vắc xin mỗi người sẽ có phản ứng với vắc xin ở các mức độ khác nhau, và thường các phản ứng này xảy ra trong vòng 30 phút sau khi tiêm. Tuy nhiên, một số ít trường hợp có thể gặp phản ứng nghiêm trọng hơn, vì vậy cần tiếp tục theo dõi tại nhà trong khoảng 24 - 48 giờ sau khi tiêm. Cụ thể, cần giám sát thân nhiệt và nhịp thở; kiểm tra tình trạng da toàn thân, đặc biệt là khu vực tiêm, để xem có dấu hiệu sưng, đỏ, phát ban hoặc nổi mẩn không. Đối với trẻ em, cần chú ý đến sự tỉnh táo, ăn uống, giấc ngủ. 

Phụ huynh nên chăm sóc trẻ sau tiêm bằng cách:

• Cho trẻ mặc quần áo thoáng mát và dễ chịu.
• Duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh và khoa học; với trẻ nhỏ, cần cho bú mẹ và uống nhiều nước hơn.
• Khi bế trẻ, tránh chạm vào vị trí tiêm, và tuyệt đối không chườm nóng, thoa dầu, nặn chanh, đắp khoai tây hay áp dụng các phương pháp dân gian lên vết tiêm, điều này có thể dẫn đến nhiễm trùng.
• Không sử dụng Aspirin hay các loại thuốc ho và hạ sốt khác nếu chưa có sự chỉ định của bác sĩ, vì có thể làm tăng liều Paracetamol trong cơ thể trẻ.

Tác dụng phụ sau tiêm vắc xin

Sau tiêm vắc xin​, phản ứng tiêm chủng là hiện tượng mà cơ thể thể hiện đáp ứng miễn dịch đối với các vắc xin. Phần lớn các trường hợp phản ứng này thường nhẹ, thoáng qua và có khả năng tự hồi phục trong thời gian ngắn, bao gồm các triệu chứng tại chỗ như sưng, nóng, đỏ, và đau tại vị trí tiêm; cũng như các phản ứng toàn thân như sốt dưới 39 độ C cùng với các biểu hiện khác như mệt mỏi, khó chịu và chán ăn. Các phản ứng nặng như tím tái, khó thở, sốt cao hoặc co giật rất hiếm khi xảy ra.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nguyên nhân gây ra phản ứng sau tiêm chủng có thể được phân loại như sau:

• Phản ứng liên quan đến vắc xin: Là những phản ứng bắt nguồn từ thành phần có trong vắc xin, thường nhẹ và có thể tự hồi phục.
• Phản ứng liên quan đến sai sót trong quy trình tiêm chủng: Có thể xảy ra do quá trình vận chuyển và bảo quản không đúng cách, không đáp ứng đủ tiêu chuẩn bảo quản vắc xin an toàn; hoặc do việc chỉ định tiêm không phù hợp với từng đối tượng.
• Phản ứng do lo lắng khi tiêm chủng: Thường gặp ở trẻ em hay người lớn trong các đợt dịch, phản ứng này là sự lo lắng quá mức của cơ thể trước việc tiêm.

Cần theo dõi lịch tiêm vắc xin

Tiêm chủng có khả năng kích thích hệ miễn dịch của cơ thể sản sinh ra kháng thể chống lại các tác nhân gây bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể xảy ra trong tương lai. Vì vậy, người dân cần tuân thủ lịch tiêm chủng đã được khuyến cáo; cần hoàn thành đầy đủ số mũi và đúng thời gian để tạo ra kháng thể hiệu quả nhất chống lại mầm bệnh.

Nhiều loại vắc xin vẫn có thể tạo ra đáp ứng miễn dịch đầy đủ ngay cả khi tiêm muộn. Trong hầu hết các trường hợp, nếu không tiêm đủ số mũi hoặc tiêm nhắc quá trễ, đáp ứng miễn dịch từ những liều đầu tiên có thể chưa đạt yêu cầu, do đó cần tiêm nhắc sớm để kích thích cơ thể tạo kháng thể, hoàn tất phác đồ tiêm chủng nhằm đạt hiệu quả bảo vệ tốt nhất. 

Chẳng hạn, các vắc xin phòng ngừa viêm màng não do não mô cầu, bệnh do phế cầu, sùi mào gà, mụn cóc sinh dục và ung thư do HPV vẫn có khả năng đảm bảo hiệu quả phòng bệnh nếu tiêm trễ, mà không cần phải bắt đầu lại từ đầu. Tuy nhiên, đối với những loại vắc xin cần tiêm nhắc hàng năm, như vắc xin cúm, các chủng cúm có sự biến đổi kháng nguyên và kháng thể chỉ tồn tại trong một khoảng thời gian nhất định, nên người tiêm cần phải nhắc lại hàng năm theo khuyến cáo để đảm bảo tạo miễn dịch phòng bệnh kịp thời.

Nên xử trí như thế nào khi gặp dấu hiệu bất thường sau tiêm chủng?

Đối với các phản ứng nhẹ sau tiêm như đau tại vị trí tiêm hoặc sốt nhẹ, các triệu chứng này thường phản ứng tốt với thuốc hạ sốt và giảm đau thông thường. Cách xử lý trong trường hợp này như sau:

• Tiếp tục theo dõi tại nhà.
• Cho trẻ bú mẹ và uống thêm nước.
• Có thể cho trẻ dùng thuốc giảm đau hạ sốt Paracetamol, liều lượng là 10 - 15mg/kg/lần, có thể lặp lại sau 4 - 6 giờ nếu trẻ vẫn còn sốt hoặc còn cảm thấy đau.
• Theo dõi tình trạng sức khỏe của người tiêm, và nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, cần nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất để được khám và điều trị.

Đối với các phản ứng sau tiêm ở mức độ vừa như sốt cao, phản ứng không hiệu quả với thuốc hạ sốt, sốt kèm theo co giật, có biểu hiện dị ứng hoặc các dấu hiệu nguy hiểm ở những cơ quan khác, cùng với các phản ứng sau tiêm ở mức độ nặng như các triệu chứng của hội chứng sốc nhiễm độc hoặc phản ứng phản vệ, cần phải đưa trẻ đến cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được theo dõi và can thiệp kịp thời.

Cần ăn gì và kiêng gì sau tiêm chủng?

Cần ăn gì và kiêng gì là một trong những điều cần biết sau khi tiêm chủng cần được ghi nhớ.

Sau khi tiêm vắc xin, việc duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý và cân bằng là rất quan trọng. Đối với trẻ nhỏ, cần tiếp tục cho bú mẹ và tăng cường lượng nước uống. Hệ miễn dịch sẽ phản ứng với vắc xin để sản sinh ra kháng thể, vì vậy người tiêm chủng nên hạn chế những yếu tố có thể ảnh hưởng đến sức khỏe như:

• Tránh uống rượu bia: Rượu và bia có thể dẫn đến tình trạng mất nước, ức chế hệ miễn dịch và làm suy yếu khả năng chống lại nhiễm trùng. Điều này có thể khiến người tiêm dễ gặp phải phản ứng sau tiêm hơn. Ngoài ra, các phản ứng do uống rượu bia có thể dễ dàng nhầm lẫn với phản ứng sốc phản vệ sau tiêm, gây khó khăn trong việc theo dõi và xử lý.
• Ăn uống đầy đủ và uống nhiều nước: Cần cung cấp đủ dinh dưỡng cho cơ thể trước và sau khi tiêm vắc xin. Tiêm khi bụng đói là điều không nên, nhất là đối với những người có tâm lý lo sợ kim tiêm hoặc có tiền sử choáng váng, ngất xỉu khi tiêm. Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng sẽ giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn. Nên ưu tiên các thực phẩm như thịt nạc, cá, thịt gia cầm, ngũ cốc nguyên hạt và các loại thực phẩm từ thực vật như rau xanh và trái cây.

Bên cạnh đó, cần đảm bảo cung cấp đủ nước cho cơ thể. Đau đầu là một trong những phản ứng phổ biến sau tiêm, và tình trạng mất nước có thể làm tình trạng này trở nên nghiêm trọng hơn. Sau khi tiêm, nên uống nhiều nước, bao gồm nước lọc và nước ép trái cây nguyên chất, đồng thời tránh các đồ uống có cồn và các loại nước ngọt có đường.

Tóm lại, việc hiểu rõ những điều cần biết sau khi tiêm chủng là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe và an toàn cho cả trẻ em và người lớn. Theo dõi các phản ứng sau tiêm, duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, và nhận biết các dấu hiệu bất thường sẽ giúp người tiêm phòng cảm thấy yên tâm hơn. 

Hãy luôn trao đổi với bác sĩ về bất kỳ thắc mắc nào và tuân thủ các hướng dẫn chăm sóc sau tiêm để tối ưu hóa hiệu quả của vắc xin. Sự chú ý và trách nhiệm từ mỗi cá nhân sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của chương trình tiêm chủng và bảo vệ cộng đồng khỏi những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.