IgA là gì? Vai trò của kháng thể IgA đối với sức khỏe

Trong cơ thể người, hệ miễn dịch hoạt động như một hệ thống phòng thủ tự nhiên, giúp ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn, virus và các tác nhân gây bệnh. Trong số các thành phần của hệ miễn dịch, IgA (Immunoglobulin A) nổi bật với vai trò bảo vệ chủ yếu tại các bề mặt niêm mạc. Kháng thể này không chỉ bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng của hệ vi sinh vật tại các cơ quan như đường ruột và hô hấp. Vậy IgA là gì? Hãy cùng khám phá chi tiết về kháng thể đặc biệt này qua bài viết dưới đây nhé.

IgA là gì?

Vậy thì IgA là gì? IgA, hay còn được gọi là Immunoglobulin A, là một dạng globulin miễn dịch chiếm tỷ lệ khoảng 10 - 15% tổng lượng kháng thể có trong máu người. Tuy nhiên, điểm đặc biệt của IgA không nằm ở sự hiện diện trong máu mà ở vai trò chủ đạo tại các dịch tiết và bề mặt niêm mạc của cơ thể. Kháng thể này được tìm thấy với nồng độ cao trong dịch nước bọt, nước mắt, sữa mẹ, dịch nhầy của hệ tiêu hóa, hệ hô hấp và đường sinh dục. Nhờ có cấu trúc phân tử đặc biệt, bao gồm hai đơn vị kháng thể liên kết với nhau qua một chuỗi nối, IgA có khả năng ngăn chặn hiệu quả sự xâm nhập của vi khuẩn và virus gây bệnh vào các lớp tế bào niêm mạc.

Xét về mặt sinh học, kháng thể IgA có hai dạng chính:

• IgA huyết thanh: Tồn tại trong máu và tham gia vào phản ứng miễn dịch toàn thân.
• IgA tiết (sIgA): dạng phổ biến hơn, tập trung tại các bề mặt niêm mạc. Dạng này được kết hợp với một thành phần đặc biệt gọi là “thành phần tiết” (secretory component), giúp kháng thể ổn định và hoạt động hiệu quả ngay cả trong môi trường có tính acid hoặc enzym tiêu hóa như ở đường ruột.

Hiểu rõ IgA là gì là bước đầu tiên để chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về hệ miễn dịch và cách mà cơ thể tự bảo vệ trước các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài.

Vai trò của IgA trong hệ miễn dịch

Sau khi đã được giải đáp thắc mắc “IgA là gì?”, bạn cũng cần hiểu rõ vai trò của kháng thể đặc biệt này trong hệ miễn dịch.

Bảo vệ niêm mạc

Tại các vùng niêm mạc, IgA hoạt động như một hàng rào sinh học ngăn chặn vi khuẩn, virus và các chất độc hại bám dính hoặc xâm nhập qua niêm mạc mũi, họng, phổi và ruột. Thay vì tiêu diệt trực tiếp mầm bệnh như các kháng thể khác ví dụ như IgG, IgA trung hòa chúng bằng cách ngăn không cho chúng tiếp xúc với tế bào biểu mô, từ đó giảm nguy cơ nhiễm trùng ngay từ giai đoạn đầu.

Hỗ trợ hệ tiêu hóa và hô hấp

Trong hệ tiêu hóa, IgA giúp duy trì sự cân bằng của hệ vi sinh đường ruột, hạn chế sự phát triển của vi khuẩn có hại và bảo vệ niêm mạc khỏi các tác nhân gây bệnh như Salmonella hay E. coli. Tương tự, tại hệ hô hấp, kháng thể này giúp ngăn ngừa virus gây cúm và vi khuẩn gây viêm phổi như Streptococcus pneumoniae. Nhờ đó, kháng thể IgA đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ mắc các bệnh lý phổ biến như viêm phổi, tiêu chảy hoặc viêm xoang.

Bảo vệ trẻ sơ sinh thông qua sữa mẹ

IgA, đặc biệt là trong sữa non, mang lại lợi ích liên quan đến miễn dịch rõ rệt cho trẻ sơ sinh. Nhờ khả năng phủ lên bề mặt niêm mạc ruột, IgA trong sữa mẹ sẽ giúp ngăn chặn mầm bệnh, hỗ trợ tiêu hóa và hình thành hệ vi sinh có lợi.. Đây là điều cực kỳ quan trọng trong giai đoạn hệ miễn dịch của trẻ còn yếu và cũng là một trong những lý do chính mà các chuyên gia khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ.

Định lượng IgA bao nhiêu là bình thường?

Nồng độ IgA trong máu có thể thay đổi tùy theo độ tuổi và thể trạng. Ở người trưởng thành, chỉ số bình thường nằm trong khoảng 70 - 400mg/dL. Còn đối với trẻ em, mức IgA sẽ thấp hơn và tăng dần theo năm tháng phát triển:

• Trẻ dưới 1 tuổi: 1 - 83mg/dL
• Từ 1 - 4 tuổi: 14 - 152mg/dL
• Từ 5 - 7 tuổi: 33 - 200mg/dL
• Từ 8 - 9 tuổi: 45 - 234mg/dL
• Từ 10 - 17 tuổi: 68 - 378mg/dL

Tuy nhiên, việc đo nồng độ IgA tại các dịch tiết như nước bọt hay niêm mạc thường không thực hiện đơn lẻ mà sẽ được đánh giá qua các xét nghiệm chức năng miễn dịch tổng quát. Bất kỳ sự dao động bất thường nào, dù tăng hay giảm, đều có thể là dấu hiệu cảnh báo những rối loạn liên quan đến miễn dịch hoặc bệnh lý nền.

Khi nào cần xét nghiệm định lượng IgA?

Xét nghiệm định lượng IgA thường được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Nghi ngờ hệ miễn dịch suy yếu: Trường hợp bệnh nhân thường xuyên mắc các bệnh nhiễm trùng tái đi tái lại, đặc biệt ở đường hô hấp hoặc tiêu hóa, bác sĩ có thể yêu cầu kiểm tra mức IgA để xác định liệu cơ thể có đang thiếu hụt kháng thể bảo vệ ở các niêm mạc hay không.
• Theo dõi và đánh giá bệnh tự miễn: Một số bệnh lý tự miễn như Celiac (bệnh không dung nạp gluten) hoặc viêm khớp dạng thấp có liên quan đến rối loạn IgA. Việc xét nghiệm có thể giúp phát hiện dấu hiệu bất thường và hỗ trợ xác lập chẩn đoán.
• Xác định nguyên nhân của các triệu chứng kéo dài: Các trường hợp viêm xoang mạn, tiêu chảy dai dẳng hoặc viêm phổi tái phát mà chưa rõ nguyên nhân có thể được chỉ định xét nghiệm IgA để xác minh vai trò của kháng thể này trong phản ứng miễn dịch của cơ thể.
• Xác định nguyên nhân phản vệ: Xét nghiệm IgA hữu ích trong việc xác định nguyên nhân gây ra tình trạng phản vệ liên quan đến truyền máu hoặc các chế phẩm máu, do sự hiện diện của kháng thể IgA trong chế phẩm có thể gây phản ứng ở những người có nồng độ IgA trong cơ thể rất thấp.
• Hữu ích cho bệnh nhân đa u tuỷ xương: Thực hiện xét nghiệm định lượng kháng thể IgA đóng vai trò trong việc hỗ trợ chẩn đoán bệnh đa u tủy xương cũng như hỗ trợ theo dõi hiệu quả trong việc điều trị theo thời gian.

Cách hỗ trợ tăng cường IgA và hệ miễn dịch

Để giữ cho hệ miễn dịch khỏe mạnh và duy trì mức IgA ổn định, bạn có thể áp dụng một số phương pháp sau:

• Ăn uống khoa học: Ưu tiên thực phẩm giàu vitamin A, C, D và các khoáng chất như kẽm nhằm thúc đẩy sản sinh IgA tại niêm mạc. Các chất này có nhiều trong rau xanh, trái cây họ cam quýt, hải sản.
• Ngủ đủ giấc và quản lý căng thẳng: Giấc ngủ chất lượng (tối thiểu 7 - 8 tiếng mỗi đêm) kết hợp với các hoạt động thư giãn như thiền, yoga hoặc đi bộ nhẹ nhàng sẽ giúp duy trì sự cân bằng của hệ miễn dịch.
• Vận động thể chất hợp lý: Tập luyện đều đặn với cường độ phù hợp như bơi, yoga hay đi bộ không chỉ cải thiện tuần hoàn mà còn kích thích cơ thể sản xuất kháng thể, bao gồm cả IgA.
• Sữa mẹ: Với trẻ sơ sinh, đặc biệt trong những tháng đầu đời, việc bú sữa mẹ mang lại lượng IgA thiết yếu giúp bảo vệ hệ tiêu hóa non nớt trước tác nhân gây hại.

Hy vọng bài viết trên đây đã giúp bạn nắm được IgA là gì và vai trò của kháng thể này đối với sức khoẻ. Hiểu rõ về IgA không chỉ giúp bạn đánh giá sức khỏe miễn dịch của bản thân mà còn hỗ trợ trong việc phòng ngừa và điều trị các bệnh lý liên quan. Nếu có biểu hiện nghi ngờ, đừng ngần ngại tham khảo ý kiến chuyên gia để được xét nghiệm và tư vấn kịp thời. Với sự chăm sóc đúng cách, bạn có thể tối ưu hóa vai trò của IgA để duy trì một cơ thể khỏe mạnh.