Những điều cần biết về dậy thì sớm ở bé gái

Tuổi dậy thì là giai đoạn tăng trưởng và phát triển quan trọng được đặc trưng bởi một quá trình phức tạp được điều chỉnh bởi hệ thống thần kinh nội tiết. Một khi dậy thì sớm xảy ra thì có rất nhiều yếu tố liên quan và việc điều trị cũng phụ thuộc rất nhiều vào các yếu tố này cũng như ý kiến gia đình. Hãy cùng Long Châu tìm hiểu rõ về vấn đề dậy thì sớm ở bé gái qua bài viết dưới đây.

Thế nào là dậy thì sớm?

Tuổi dậy thì là giai đoạn then chốt trong cuộc đời mỗi người. Trong giai đoạn này, con người trải qua quá trình chuyển đổi từ trẻ em sang người lớn, đạt được cả sự tăng trưởng về thể chất và sự trưởng thành về sinh sản.

• Đối với bé trai, sự phát triển của bộ phận sinh dục, phát triển lông mu và mất giọng được coi là những cột mốc quan trọng của tuổi dậy thì.
• Đối với bé gái, sự phát triển của vú, lông mu và kinh nguyệt là những đặc điểm sinh dục phụ chính ở tuổi dậy thì.

Dậy thì sớm bắt đầu khi các dấu hiệu về thể chất và nội tiết tố của sự phát triển tuổi dậy thì ở độ tuổi sớm hơn mức bình thường. Hiện nay, tỷ lệ dậy thì sớm xảy ra khi chưa đủ 8 tuổi đang gia tăng trên toàn thế giới, đặc biệt là ở các bé gái. Trong khi, độ tuổi dậy thì trung bình của bé gái là từ 9 - 13 tuổi.

Nguyên nhân gây dậy thì sớm ở bé gái

Thời điểm dậy thì được xác định bởi nhiều yếu tố nguy cơ với sự tương tác phức tạp, bao gồm:

Di truyền

Sự hiện diện của các thành viên khác trong gia đình có tiền sử dậy thì sớm gợi ý nguyên nhân di truyền. Hoặc đột biến gen trong cơ thể có thể là nguyên nhân dẫn đến dậy thì sớm.

Béo phì

Béo phì cũng đóng một vai trò quan trọng gây dậy thì sớm ở bé gái. Nghiên cứu chỉ ra rằng những bé gái có chỉ số BMI cao hơn có nguy cơ có kinh sớm và phát triển ngực cao hơn.

Chế độ ăn uống

Lượng protein trong chế độ ăn uống thời kỳ mẫu giáo rất quan trọng đối với thời điểm dậy thì. Chế độ ăn dư thừa protein động vật đã được chứng minh là có tác dụng kích thích trục dưới đồi-tuyến yên-tuyến sinh dục thông qua việc tiết IGF-1.

Chế độ ăn nhiều chất béo gây ra tình trạng viêm vùng dưới đồi ở mức độ thấp và sau đó kích hoạt GnRH sớm, thúc đẩy quá trình hành kinh sớm. Không những thế, ăn nhiều chất béo còn là nguyên nhân gây ra béo phì, xơ vữa động mạch,...

Hormone

Gonadotropin là loại hormone chịu trách nhiệm cho tuổi dậy thì. Dậy thì sớm ở bé gái có thể là kết quả của việc kích hoạt sớm trục dưới đồi - tuyến yên - tuyến sinh dục trước 8 tuổi ở bé gái. Nguyên nhân dẫn đến kích hoạt sớm này có thể do khối u não, u thần kinh đệm, chấn thương não,...

Dấu hiệu nhận biết dậy thì sớm ở bé gái

Dưới đây là những triệu chứng phổ biến nhất của tuổi dậy thì, tuy nhiên, mỗi đứa trẻ có thể gặp những triệu chứng khác nhau. Giống như dậy thì bình thường, các triệu chứng của dậy thì sớm ở bé gái bao gồm sự xuất hiện các đặc điểm sinh dục thứ cấp trước 8 tuổi:

• Nhũ hoa phát triển;
• Xương mu và lông nách phát triển;
• Mụn nội tiết;
• Có kinh nguyệt;
• Rụng trứng.

Tác hại của việc dậy thì sớm ở bé gái

Ảnh hưởng đến chiều cao

Do phát triển giới tính sớm, dưới tác động của hormone giới tính, chiều cao tăng lên nhanh chóng, nhưng đồng thời thúc đẩy quá trình hợp nhất đầu xương sớm, một khi đường đầu xương bị đóng lại thì không gian để phát triển chiều cao về cơ bản sẽ biến mất. Vì vậy, chu kỳ tăng trưởng của trẻ dậy thì sớm sẽ bị rút ngắn đáng kể và cuối cùng sẽ ngắn hơn so với người bình thường khi trưởng thành.

Ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần

Dậy thì sớm ở bé gái có thể khiến trẻ lo lắng về kích thước bộ ngực của mình khác với các bạn đồng trang lứa khác. Cảm giác khác biệt này, kết hợp với sự thay đổi tâm trạng do thay đổi nội tiết tố, có thể khiến con bạn cảm thấy tự ti, trầm cảm.

Nguy cơ quan hệ tình dục sớm

Sự phát triển tâm lý của trẻ dậy thì sớm không tương xứng với sự phát triển thể chất, cùng với độ tuổi sinh học còn non nớt, kinh nghiệm xã hội hạn chế, khả năng tự chủ kém nên nguy cơ yêu sớm, mang thai sớm, kết hôn sớm cũng tăng cao và cũng không loại trừ nguy cơ bị tấn công tình dục.

Chẩn đoán dậy thì sớm như thế nào?

Chẩn đoán dậy thì sớm có thể bao gồm:

• Điều tra bệnh sử: Các đặc điểm giới tính thứ cấp xuất hiện khi nào, có các triệu chứng khác hay không, hồ sơ chiều cao và cân nặng qua các năm của trẻ, chiều cao và tuổi phát triển của cha mẹ, liệu họ có sử dụng các loại thuốc khác, thực phẩm tốt cho sức khỏe và thói quen ăn uống hay không.
• Khám thực thể: Đánh giá chiều cao, cân nặng, tốc độ tăng trưởng và phát triển các đặc điểm sinh dục thứ cấp.
• Kiểm tra tuổi xương: Sử dụng chụp X-quang bàn tay trái để xác định tuổi xương của trẻ.
• Xét nghiệm máu: Đo nồng độ hormone gonadotropin (LH và FSH), estradiol, testosterone và/hoặc hormone tuyến giáp.
• Kiểm tra hình ảnh: Siêu âm vùng chậu được sử dụng để xác nhận tình trạng của tử cung và buồng trứng. Ngoài ra, đối với một số trẻ được chẩn đoán dậy thì sớm trung ương, chụp MRI não có thể được chỉ định để loại trừ các khối u não.

Dậy thì sớm có điều trị được không?

Khi trẻ được chẩn đoán dậy thì sớm không có nghĩa là chắc chắn phải điều trị nhưng cần phải theo dõi thường xuyên. Trẻ dậy thì sớm có được điều trị hay không chủ yếu phụ thuộc vào nguyên nhân dậy thì sớm, tốc độ tiến triển và mong muốn của trẻ và gia đình.

• Nếu dậy thì sớm do các bệnh khác gây ra thì thường phải điều trị tích cực, khi bệnh gây dậy thì sớm được thuyên giảm hoặc kiểm soát thì dậy thì sớm thường sẽ thuyên giảm.
• Nếu dậy thì sớm không do các bệnh lý khác gây ra thì phải theo dõi thường xuyên quá trình phát triển và tuổi xương. Trường hợp bệnh tiến triển quá nhanh ảnh hưởng đến chiều cao hoặc bé gái bắt đầu hành kinh quá sớm ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý thì quyết định có tiếp tục điều trị hay không có thể được đưa ra sau khi thảo luận và thống nhất giữa bác sĩ, trẻ và gia đình.

Phương pháp điều trị được quốc tế chấp nhận hiện nay là tiêm chất tương tự hormone giải phóng gonadotropin, từ 28 - 30 ngày một lần, với mục đích ức chế sự bài tiết hormone giới tính, trì hoãn quá trình phát triển tuổi dậy thì và cuối cùng là cải thiện chiều cao của người trưởng thành. Thông thường, việc điều trị này mất ít nhất vài năm. Bất kể có cần điều trị hay không, miễn là chẩn đoán dậy thì sớm thì nên kiểm tra định kỳ 3 tháng một lần.

Cách phòng ngừa dậy thì sớm

Nếu không muốn con mình dậy thì sớm, bạn có thể thực hiện theo những nguyên tắc sau:

• Ăn một chế độ ăn uống cân bằng, hạn chế ăn đồ ngọt và đồ chiên rán, tập thể dục nhiều hơn, kiểm soát cân nặng và tránh béo phì ở trẻ em có thể ngăn ngừa dậy thì sớm.
• Không ăn thực phẩm đột biến gene hoặc thực phẩm có hàm lượng hormone cao. Ngoài ra, khoai lang, da gà và các thực phẩm khác cũng rất giàu estrogen, dùng quá nhiều trong thời gian dài cũng làm tăng nguy cơ dậy thì sớm.
• Tránh tiếp xúc với các hormone trong môi trường.

Tóm lại, dậy thì sớm ở bé gái là sự phát triển các đặc điểm sinh dục thứ cấp trước 8 tuổi và có thể ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc đời sau này của trẻ. Các bậc làm cha mẹ nên quan tâm và hướng dẫn con mình cách đối phó với những thay đổi không mong muốn này và luôn đồng hành, trò chuyện với con để trẻ không cảm thấy tự ti về cơ thể của mình.

Xem thêm:

• Khi nào cần tầm soát dậy thì sớm ở trẻ?
• Nên cho trẻ khám dậy thì sớm ở đâu uy tín?