Những nguyên nhân của lối sống ích kỷ và giải pháp thay đổi

Theo nghiên cứu của Twenge và Campbell trong cuốn The Narcissism Epidemic, xã hội hiện đại ngày càng chứng kiến sự gia tăng của tính vị kỷ, với thế hệ trẻ thường đặt lợi ích cá nhân lên hàng đầu hơn lợi ích cộng đồng. Có thể nhiều người trong số chúng ta cũng nhận ra điều đó. Lối sống ích kỷ không chỉ ảnh hưởng đến bản thân mỗi người mà còn gây ra những tác động tiêu cực đến cộng đồng. Vậy đâu là những nguyên nhân của lối sống ích kỷ? Làm cách nào để thay đổi lối sống tiêu cực này?

Nguyên nhân của lối sống ích kỷ là gì?

Lối sống ích kỷ là một thái độ sống mà cá nhân chỉ quan tâm đến lợi ích riêng của mình, đặt nhu cầu cá nhân lên trên hết. Thái độ, mong muốn, cảm xúc, nhu cầu của người khác không được họ quan tâm.

Biểu hiện của lối sống ích kỷ

Biểu hiện có lối sống ích kỷ thường là:

• Người có lối sống ích kỷ thường thờ ơ với cảm xúc, vô cảm trước khó khăn của người khác.
• Họ luôn muốn được chú ý, khen ngợi và luôn đặt bản thân vào vị trí cao hơn người khác.
• Người ích kỷ luôn muốn giữ mọi thứ cho riêng mình, không muốn chia sẻ với bất kỳ ai.
• Trong mọi mối quan hệ, người ích kỷ luôn tính toán thiệt hơn, chỉ làm những việc có lợi cho mình.
• Họ khó cảm nhận được nỗi đau của người khác và không có ý định giúp đỡ những người gặp khó khăn.

Nguyên nhân của lối sống ích kỷ

Trong xã hội hiện đại, lối sống ích kỷ ngày càng trở nên phổ biến. Nguyên nhân của lối sống ích kỷ thường bao gồm:

• Đầu tiên, áp lực cuộc sống đô thị với nhịp sống nhanh, cạnh tranh cao khiến con người dễ dàng rơi vào lối sống cá nhân hóa. Để tồn tại và thành công, họ buộc phải tập trung vào lợi ích cá nhân, đôi khi dẫn đến việc bỏ qua các mối quan hệ xã hội.
• Thêm vào đó, sự vật chất hóa cũng góp phần không nhỏ vào việc gia tăng lối sống ích kỷ. Khi con người quá chú trọng vào việc tích lũy vật chất, họ dễ trở nên tham lam, ích kỷ và thờ ơ với cộng đồng.
• Báo cáo của American Psychological Association (2022) cho thấy việc sử dụng mạng xã hội làm tăng tính cạnh tranh xã hội và xu hướng so sánh bản thân, dẫn đến việc tập trung hơn vào cá nhân. Một nghiên cứu tại Đại học Michigan (2013) kết luận rằng việc sử dụng mạng xã hội trong thời gian dài có thể làm giảm sự đồng cảm.
• Môi trường sống cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến lối sống của mỗi người. Cách dạy con sai lầm như: Nuông chiều quá mức, thiếu giáo dục về tình yêu thương và chia sẻ, dễ khiến những đứa trẻ hình thành tính ích kỷ. Môi trường xã hội cũng tác động không nhỏ đến lối sống ích kỷ. Khi xung quanh ta là những người chỉ biết đến lợi ích cá nhân, chúng ta dễ dàng bị ảnh hưởng và bắt chước.

Hậu quả của lối sống ích kỷ

Lối sống ích kỷ, dù xuất phát từ những nguyên nhân nào, đều mang lại những hậu quả tiêu cực không chỉ cho bản thân người đó mà còn cho cả xã hội.

Đối với cá nhân

Người ích kỷ thường cảm thấy cô đơn, trống rỗng và thiếu hạnh phúc thực sự. Họ khó khăn trong việc xây dựng và duy trì mối quan hệ lành mạnh, bền vững. Lý do là vì họ chỉ biết đến lợi ích của bản thân, không biết chia sẻ và quan tâm đến người khác. Điều này dẫn đến việc họ bị cô lập, xa lánh và mất đi những người yêu thương.

Những hành động ích kỷ của họ còn gây ra tổn thương sâu sắc cho người khác. Khi một người chỉ biết nghĩ đến bản thân, họ có thể vô tình hoặc cố ý làm tổn thương người khác về mặt cảm xúc. Điều này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như mất niềm tin, tổn thương tâm lý và thậm chí là trầm cảm.

Một nghiên cứu của Đại học Stanford cho thấy, những người có xu hướng ích kỷ thường có mức độ hài lòng với cuộc sống thấp hơn và dễ mắc các bệnh lý về tâm lý. Điều này chứng tỏ, lối sống ích kỷ tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần của cá nhân.

Đối với xã hội

Với xã hội, lối sống ích kỷ gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Khi mỗi người chỉ quan tâm đến lợi ích cá nhân, xã hội sẽ mất đi sự đoàn kết, sự chia sẻ và sự hợp tác. Điều này dẫn đến tình trạng bất ổn, xung đột và bạo lực. Khi mọi người chỉ biết đến bản thân, họ sẽ không quan tâm đến cộng đồng, không muốn đóng góp cho xã hội, dẫn đến sự suy giảm chất lượng cuộc sống chung.

Cách thay đổi lối sống ích kỷ

Khi hiểu được nguyên nhân của lối sống ích kỷ, chúng ta sẽ biết cách thay đổi lối sống này một cách phù hợp. Tuy nhiên, việc thay đổi này đòi hỏi sự nỗ lực từ chính bản thân mỗi người. Dưới đây là một số cách chúng ta có thể áp dụng để thay đổi lối sống ích kỷ:

Đặt mình vào vị trí của người khác

Khi thường xuyên đặt mình vào vị trí của người khác, chúng ta sẽ dễ dàng thấu cảm với khó khăn của họ, từ đó có những hành động chia sẻ và giúp đỡ. Tham gia các hoạt động tình nguyện cũng là một cách hiệu quả để rèn luyện lòng trắc ẩn và hạn chế tính ích kỷ của cá nhân.

Thay đổi suy nghĩ về thành công và hạnh phúc

Thay đổi suy nghĩ là một yếu tố cốt lõi trong quá trình thay đổi lối sống ích kỷ. Khi nhận thức được tầm quan trọng của việc chia sẻ và giúp đỡ người khác, chúng ta sẽ có động lực để thay đổi hành vi của mình. Thay đổi quan niệm về thành công và hạnh phúc cũng rất quan trọng. Thay vì chỉ theo đuổi những mục tiêu vật chất, chúng ta nên tập trung vào việc phát triển bản thân, hỗ trợ những người xung quanh và đóng góp cho cộng đồng.

Đề cao giáo dục lối sống trong gia đình, nhà trường, xã hội

Vai trò của gia đình, nhà trường và xã hội cũng rất quan trọng trong việc hình thành nhân cách của mỗi người. Gia đình có trách nhiệm giáo dục con cái về tình yêu thương, chia sẻ, lòng nhân ái và dạy trẻ cách đồng cảm. Nhà trường cần tổ chức các hoạt động ngoại khóa, khuyến khích tinh thần đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau. Xã hội cần xây dựng một môi trường sống lành mạnh, khuyến khích các hành vi tích cực và lên án các hành vi ích kỷ.

Nguyên nhân của lối sống ích kỷ rất đa dạng và cần sự nghiêm túc nhìn nhận từ mỗi cá nhân mới có thể phát hiện toàn diện. Việc thay đổi lối sống ích kỷ đòi hỏi sự nỗ lực và quyết tâm của mỗi người. Bằng việc nuôi dưỡng lòng trắc ẩn, thay đổi suy nghĩ, biết quan tâm đến người khác, tham gia các hoạt động vì cộng đồng, chúng ta có thể dần thay đổi lối sống ích kỷ, chung tay xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.