Phân biệt viêm màng não do mô cầu và viêm màng não khác

Viêm màng não là một trong những bệnh lý thần kinh nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Trong đó, viêm màng não do mô cầu là thể bệnh đặc biệt nghiêm trọng, thường diễn tiến nhanh và nguy cơ tử vong cao. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn phân biệt viêm màng não do mô cầu và viêm màng não khác. Đồng thời, bài viết cũng sẽ cung cấp những khuyến nghị phòng bệnh hiệu quả.

Tác nhân gây viêm màng não do mô cầu và viêm màng não khác

Tác nhân gây bệnh viêm màng não mô cầu là vi khuẩn Neisseria meningitidis (não mô cầu). Vi khuẩn này có hình dạng song cầu, thường xuất hiện thành từng đôi giống hai hạt cà phê, gram âm, nằm trong bào tương của bạch cầu đa nhân. Dựa vào kháng nguyên polysaccharide trên vỏ, Neisseria meningitidis được chia thành nhiều nhóm huyết thanh, trong đó các nhóm A, B, C, W, Y là nguyên nhân chủ yếu gây bệnh ở người. 

Đặc biệt, nhóm B phổ biến ở các nước phát triển, nhóm C thường gây dịch ở thanh thiếu niên, còn nhóm W và Y đang ngày càng được quan tâm do khả năng gây bệnh không điển hình. Vi khuẩn này có sức đề kháng yếu ngoài môi trường, nhưng khi xâm nhập vào cơ thể sẽ sản sinh độc tố mạnh, gây tổn thương các mạch máu, mô não và các cơ quan khác.

Bên cạnh đó, còn nhiều tác nhân khác có thể gây viêm màng não do vi khuẩn khác. Trong đó, các vi khuẩn thường gặp gồm Streptococcus pneumoniae (phế cầu), Haemophilus influenzae type B (Hib), Listeria monocytogenes... Đây là những vi khuẩn có khả năng xâm nhập hàng rào máu não, gây viêm màng não cấp tính, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người cao tuổi hoặc người suy giảm miễn dịch.

Ngoài ra, viêm màng não do virus (như Enterovirus, herpes, quai bị...), thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên, với diễn tiến nhẹ hơn so với viêm màng não do vi khuẩn. Một số trường hợp hiếm gặp, viêm màng não có thể do nấm hoặc ký sinh trùng.

Triệu chứng viêm màng não do mô cầu và viêm màng não khác

Viêm màng não do mô cầu và viêm màng não khác có tác nhân gây bệnh không giống nhau nên triệu chứng bệnh cũng có nhiều điểm khác nhau.

Triệu chứng viêm màng não do mô cầu

Viêm màng não do mô cầu thường khởi phát đột ngột, diễn tiến nhanh. Người bệnh có thể tử vong sau 24 - 48 giờ nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời. Một trong những triệu chứng đặc trưng nhất của bệnh là sốt cao, đau đầu dữ dội, cứng gáy, buồn nôn hoặc nôn, sợ ánh sáng. Trên da bệnh nhân xuất hiện các nốt tử ban (ban xuất huyết dạng sao). Chúng không mất đi khi ấn, xuất hiện sớm và lan nhanh. Đây là một triệu chứng bệnh viêm màng não mô cầu đặc trưng.

Triệu chứng viêm màng não do vi khuẩn

Các vi khuẩn khác (phế cầu, Hib...) cũng gây bệnh viêm màng não với các triệu chứng tương tự. Tuy nhiên, các triệu chứng tiến triển chậm hơn và trên da người bệnh ít có tử ban xuất huyết hơn. Triệu chứng sốt, đau đầu, buồn nôn, cứng gáy cũng khá thường gặp. Người bệnh cũng có thể gặp các triệu chứng bệnh kèm theo khác. Ví dụ, viêm màng não do Hib thường gặp ở trẻ nhỏ, kèm viêm họng, viêm tai giữa.

Triệu chứng viêm màng não do virus

Viêm màng não do mô cầu và viêm màng não do virus khác nhau ở chỗ, viêm màng não do virus thường có triệu chứng nhẹ hơn. Hầu hết người bệnh đều bị sốt, đau đầu, cứng gáy nhưng không có tử ban. Bệnh thường tự khỏi sau 7 - 10 ngày.

Biến chứng viêm màng não do mô cầu và viêm màng não khác

Viêm màng não do mô cầu có thể gây biến chứng nhiễm trùng huyết, sốc nhiễm độc, suy thượng thận cấp (hội chứng Waterhouse-Friderichsen). Một số người bệnh không được điều trị kịp thời có thể bị tổn thương thần kinh, hoại tử chi.

Trong khi đó, viêm màng não do phế cầu/Hib có thể gây biến chứng điếc, động kinh, tổn thương não. Viêm màng não do virus ít biến chứng hơn và trong hầu hết trường hợp bệnh nhân có thể phục hồi hoàn toàn.

Điều trị viêm màng não do mô cầu và viêm màng não khác

Viêm màng não do mô cầu và viêm màng não khác có phương pháp điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh.

Điều trị viêm màng não do mô cầu

Viêm màng não do mô cầu là thể đặc biệt nghiêm trọng, cần can thiệp y tế khẩn cấp. Viêm màng não do mô cầu yêu cầu sử dụng kháng sinh phổ rộng ngay lập tức. Phác đồ thường dùng Ceftriaxone hoặc Penicillin liều cao tiêm tĩnh mạch để kiểm soát nhanh sự lây lan của vi khuẩn. Bên cạnh đó, người bệnh có thể cần được điều trị hỗ trợ tích cực bao gồm: Kiểm soát sốc nhiễm khuẩn, hỗ trợ hô hấp, duy trì huyết áp ổn định, và cân bằng điện giải nhằm ngăn ngừa suy đa cơ quan.

Điều trị viêm màng não do vi khuẩn khác

Đối với viêm màng não do các loại vi khuẩn khác như phế cầu, Hemophilus influenzae type B (Hib), điều trị cũng dựa trên kháng sinh đặc hiệu. Ví dụ, trong trường hợp viêm màng não do phế cầu, phác đồ thường dùng là Vancomycin kết hợp với Ceftriaxone để đảm bảo hiệu quả bao phủ kháng khuẩn, nhất là khi có nguy cơ vi khuẩn kháng thuốc.

Điều trị viêm màng não do virus

Trong khi đó, viêm màng não do virus thường không cần dùng đến kháng sinh. Điều trị chủ yếu là giảm triệu chứng như hạ sốt, giảm đau, đảm bảo nghỉ ngơi và bù nước. Tuy nhiên, việc theo dõi sát triệu chứng là rất quan trọng để phát hiện sớm các dấu hiệu nặng, đảm bảo xử trí kịp thời nếu bệnh chuyển biến xấu.

Phòng ngừa viêm màng não và viêm màng não do mô cầu cần kết hợp đồng bộ nhiều biện pháp. Trong đó, tiêm vắc xin viêm màng não là giải pháp hiệu quả nhất được các chuyên gia y tế khuyến cáo. Hiện nay, tại Việt Nam đã có các loại vắc xin phòng viêm màng não do mô cầu các nhóm huyết thanh A, B, C, W, Y và Hib. Ngoài ra, tiêm phòng sởi, quai bị, rubella và thủy đậu cũng giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh có thể dẫn đến viêm màng não.

Viêm màng não do mô cầu và viêm màng não do các tác nhân khác đều là những bệnh lý nguy hiểm, có thể ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe người bệnh. Chủ động phòng ngừa bằng tiêm vắc xin, giữ vệ sinh cá nhân, hạn chế tiếp xúc nguồn lây và nâng cao ý thức cộng đồng là biện pháp chính giúp giảm nguy cơ mắc bệnh. Khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ, cần đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc phát hiện sớm và tuân thủ phác đồ điều trị giúp giảm tỷ lệ tử vong, hạn chế di chứng lâu dài cho người bệnh. Để được tư vấn lịch tiêm chủng phù hợp, đặc biệt đối với các nhóm nguy cơ cao, người dân nên đến Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hoặc các cơ sở y tế chuyên khoa để được hướng dẫn cụ thể và đầy đủ.