Prolactin là gì? Chức năng của prolactin đối với cơ thể

Cơ thể con người được điều hòa bởi nhiều loại hormone khác nhau, mỗi hormone đảm nhận một vai trò riêng biệt trong việc duy trì hoạt động sống. Trong số đó, prolactin là một hormone đặc biệt quan trọng, gắn liền với khả năng sinh sản, tiết sữa và sức khỏe nội tiết của cả nam lẫn nữ.

Prolactin là gì?

Prolactin (còn gọi là lactotropin hoặc PRL) là một hormone tham gia vào quá trình tiết sữa và phát triển mô vú, đồng thời góp phần điều hòa hàng trăm chức năng khác như trao đổi chất, miễn dịch, sinh sản và cảm xúc.

Nồng độ hormone prolactin trong cơ thể tăng cao tự nhiên ở phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú. Khi đó, hormone này phối hợp cùng estrogen và progesterone giúp kích thích tuyến vú phát triển, chuẩn bị cho quá trình sản xuất và tiết sữa sau sinh.

Ở người không mang thai, mức prolactin thường duy trì ổn định. Tuy nhiên, nếu hormone này tăng hoặc giảm bất thường, nó có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt, khả năng sinh sản, ham muốn tình dục và cả sức khỏe tinh thần.

Chức năng của prolactin là gì?

Prolactin tham gia vào nhiều hoạt động sinh lý của cơ thể. Dù có hàng trăm vai trò khác nhau, nhưng hai chức năng chính và dễ nhận thấy nhất là phát triển tuyến vú và hỗ trợ tiết sữa sau sinh.

Kích thích sự phát triển của tuyến vú

Trong thời kỳ mang thai, prolactin phối hợp cùng estrogen và progesterone để kích thích mô tuyến vú phát triển. Các hormone này thúc đẩy sự hình thành và phát triển của các nang tuyến, những túi nhỏ trong mô vú có nhiệm vụ sản xuất và lưu trữ sữa mẹ.

Sự gia tăng prolactin giúp các mô tuyến vú mở rộng, sẵn sàng hoạt động khi em bé chào đời.

Hỗ trợ tiết sữa và quá trình cho con bú

Sau khi sinh con, lượng prolactin trong cơ thể người mẹ tăng cao đột ngột. Các tế bào phế nang trong tuyến vú bắt đầu sản xuất sữa. Khi trẻ bú, sự kích thích núm vú sẽ gửi tín hiệu lên não, kích thích tuyến yên tiết thêm prolactin, từ đó duy trì việc sản xuất sữa liên tục.

Đây là một ví dụ điển hình của vòng phản hồi tích cực trong nội tiết học, việc kích thích bú sữa khiến cơ thể tiết nhiều prolactin hơn, và prolactin lại tiếp tục thúc đẩy tiết sữa.

Nếu người mẹ ngừng cho bú, nồng độ prolactin sẽ giảm dần, dẫn đến lượng sữa giảm và ngừng tiết sữa hoàn toàn sau một thời gian.

Vai trò của prolactin ở nam giới

Dù thường được nhắc đến trong mối liên hệ với phụ nữ, prolactin cũng có chức năng ở nam giới. Ở mức độ bình thường, nó giúp duy trì khả năng sinh lý, cân bằng nội tiết tố và chức năng sinh sản. Tuy nhiên, nồng độ prolactin quá cao (tăng prolactin máu) có thể dẫn đến giảm ham muốn, rối loạn cương hoặc vô sinh tạm thời.

Mức prolactin bình thường là bao nhiêu?

Theo WebMD, giá trị bình thường của nồng độ prolactin trong máu có thể thay đổi đôi chút giữa các phòng xét nghiệm, nhưng nhìn chung nằm trong khoảng sau:

• Nam giới: Dưới 20 nanogram trên mililít (ng/mL);
• Nữ giới không mang thai: Dưới 25 ng/mL;
• Phụ nữ mang thai: Từ 80 đến 400 ng/mL.

Lưu ý rằng, mỗi phòng xét nghiệm có thể sử dụng phương pháp đo khác nhau, nên giới hạn tham chiếu “bình thường” có thể hơi khác. Bác sĩ sẽ là người đọc và giải thích kết quả chính xác nhất, dựa trên giới tính, tình trạng sinh lý và tiền sử sức khỏe của bạn.

Khi nào nên xét nghiệm prolactin?

Vậy chỉ định xét nghiệm prolactin khi nào? Xét nghiệm prolactin thường được chỉ định khi bác sĩ nghi ngờ rối loạn nội tiết hoặc khi người bệnh có các dấu hiệu bất thường liên quan đến hormone này. Dưới đây là những trường hợp phổ biến cần kiểm tra prolactin:

Ở nữ giới:

• Kinh nguyệt không đều hoặc mất kinh;
• Khó mang thai, nghi ngờ vô sinh do nguyên nhân nội tiết;
• Tiết sữa bất thường dù không mang thai hoặc cho con bú;
• Giảm ham muốn tình dục hoặc khô âm đạo.

Ở nam giới:

• Giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương;
• Vô sinh nam không rõ nguyên nhân;
• Ngực to bất thường (nữ hóa tuyến vú);
• Mệt mỏi, giảm khối cơ, giảm râu tóc.

Các trường hợp khác:

• Nghi ngờ có u tuyến yên (prolactinoma), một khối u lành tính khiến cơ thể tiết quá nhiều prolactin.
• Theo dõi điều trị rối loạn nội tiết hoặc khối u tuyến yên.

Nguyên nhân khiến prolactin thay đổi

Nồng độ prolactin trong cơ thể không cố định mà có thể tăng hoặc giảm tùy theo tình trạng sức khỏe, cảm xúc, lối sống hoặc bệnh lý. Hiểu rõ nguyên nhân giúp bạn chủ động hơn trong việc theo dõi và kiểm soát hormone này.

Nguyên nhân sinh lý

Một số yếu tố tự nhiên có thể làm tăng prolactin tạm thời:

• Mang thai hoặc cho con bú;
• Căng thẳng, mất ngủ, tập thể dục quá mức;
• Quan hệ tình dục hoặc kích thích núm vú;
• Sau bữa ăn hoặc buổi sáng sớm.

Những biến đổi này thường ngắn hạn và sẽ ổn định khi cơ thể nghỉ ngơi.

Nguyên nhân bệnh lý

Một số rối loạn hoặc bệnh lý có thể làm prolactin tăng cao kéo dài hoặc giảm bất thường:

• U tuyến yên (prolactinoma): Khối u lành tính làm tăng tiết prolactin.
• Suy giáp: Kích thích tuyến yên sản xuất prolactin nhiều hơn.
• Bệnh gan, thận mạn: Giảm khả năng đào thải hormone.
• Tổn thương vùng hạ đồi hoặc tuyến yên: Ảnh hưởng đến điều hòa nội tiết.

Nguyên nhân do thuốc

Nhiều loại thuốc có thể tác động lên hệ thần kinh trung ương và làm thay đổi mức prolactin. Tác động của các thuốc này thường tạm thời và sẽ hết khi ngưng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.

Nguyên nhân do lối sống

Ngoài bệnh lý và thuốc, thói quen sinh hoạt cũng ảnh hưởng đến prolactin:

• Thiếu ngủ, căng thẳng kéo dài;
• Làm việc ban đêm, rối loạn nhịp sinh học;
• Chế độ ăn thiếu dinh dưỡng hoặc giảm cân quá nhanh.

Việc duy trì giấc ngủ đủ, kiểm soát stress và ăn uống lành mạnh có thể giúp ổn định prolactin một cách tự nhiên.

Hiểu rõ prolactin là gì giúp bạn nhận thức tốt hơn về vai trò của hormone này trong sức khỏe sinh sản và nội tiết. Prolactin không chỉ điều hòa việc tiết sữa ở phụ nữ mà còn ảnh hưởng đến sinh lý, cảm xúc và khả năng sinh sản của cả hai giới. Việc kiểm tra định kỳ, phát hiện và điều trị sớm rối loạn prolactin sẽ giúp bảo vệ sức khỏe toàn diện, đặc biệt trong giai đoạn sinh sản và sau sinh.