Rối loạn PANDAS là gì? Những điều bạn cần biết về rối loạn PANDAS

Hội chứng PANDAS có thể ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe tâm lý và khả năng tương tác xã hội của trẻ, gây ra nhiều khó khăn cho cả gia đình. Bài viết này sẽ giải thích rõ ràng về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hội chứng PANDAS để phụ huynh hiểu rõ và tìm kiếm sự hỗ trợ phù hợp.

Hội chứng PANDAS là gì?

Hội chứng PANDAS, tên đầy đủ là "Pediatric Autoimmune Neuropsychiatric Disorders Associated with Streptococcal Infections" (tạm dịch: Rối loạn Tâm thần Kinh liên quan đến Nhiễm trùng Liên cầu khuẩn ở trẻ em), là một hội chứng khá hiếm gặp nhưng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến trẻ em. Hội chứng này xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào các tế bào thần kinh của trẻ, sau khi nhiễm trùng do vi khuẩn liên cầu khuẩn (Streptococcus) gây ra. Điều này dẫn đến các triệu chứng rối loạn hành vi và tâm lý đột ngột, bao gồm rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) và các triệu chứng liên quan đến tic (chuyển động hoặc âm thanh không chủ ý).

Hội chứng PANDAS thường ảnh hưởng đến trẻ em từ độ tuổi 3 đến 12 tuổi và thường xuất hiện ngay sau khi trẻ bị viêm họng liên cầu khuẩn. Tuy rằng hiếm gặp, hội chứng PANDAS có thể khiến cả gia đình cảm thấy bối rối và lo lắng do những thay đổi hành vi đột ngột của trẻ mà khó có thể kiểm soát. Việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời có thể giúp giảm bớt các triệu chứng và giúp trẻ quay trở lại cuộc sống bình thường.

Nguyên nhân gây ra hội chứng PANDAS

Hội chứng PANDAS được cho là do phản ứng miễn dịch bất thường sau khi trẻ bị nhiễm liên cầu khuẩn nhóm A - loại vi khuẩn gây ra viêm họng liên cầu khuẩn, sốt tinh hồng nhiệt và một số bệnh nhiễm trùng khác. Thông thường, hệ thống miễn dịch sẽ tạo ra các kháng thể để chống lại vi khuẩn gây hại. Tuy nhiên, trong trường hợp của hội chứng PANDAS, các kháng thể này không chỉ tấn công vi khuẩn mà còn tấn công nhầm vào một số vùng của não, đặc biệt là vùng chịu trách nhiệm kiểm soát hành vi và cảm xúc.

Nguyên nhân chính của hội chứng PANDAS là do hiện tượng nhầm lẫn kháng thể. Các kháng thể do hệ miễn dịch tạo ra để chống lại vi khuẩn liên cầu lại nhận diện nhầm tế bào của não bộ là tác nhân gây bệnh. Vùng não bị ảnh hưởng nhiều nhất trong trường hợp này là vùng hạch nền - nơi chịu trách nhiệm điều chỉnh chuyển động và hành vi. Điều này dẫn đến các thay đổi bất thường trong hành vi, xuất hiện các triệu chứng liên quan đến OCD và tic.

Ngoài ra, các yếu tố di truyền và môi trường cũng có thể đóng vai trò trong quá trình phát triển hội chứng PANDAS. Những trẻ có tiền sử gia đình mắc các bệnh tự miễn dịch hoặc có các yếu tố miễn dịch yếu có thể có nguy cơ cao hơn phát triển hội chứng này.

Triệu chứng của hội chứng PANDAS

Triệu chứng của hội chứng PANDAS thường xuất hiện đột ngột và dữ dội, thường xảy ra sau khi trẻ mắc một đợt viêm họng do nhiễm liên cầu khuẩn. Các triệu chứng có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng và thường ảnh hưởng đến hành vi, tâm lý, và hoạt động thể chất của trẻ. Dưới đây là những triệu chứng thường gặp của hội chứng PANDAS:

• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD): Trẻ thường xuất hiện các suy nghĩ ám ảnh không mong muốn và có những hành động cưỡng chế để giảm bớt lo lắng. Ví dụ, trẻ có thể rửa tay liên tục vì lo sợ vi khuẩn hoặc thực hiện các hành động nhất định nhiều lần để cảm thấy yên tâm.
• Tic thần kinh: Trẻ có thể bị tic, tức là các cử động hoặc âm thanh đột ngột không kiểm soát được, như nháy mắt, giật vai, phát âm không rõ, hoặc la hét.
• Thay đổi tâm trạng đột ngột: Trẻ có thể trở nên cáu kỉnh, lo âu, hay buồn bã một cách bất thường mà không có lý do rõ ràng. Những thay đổi này có thể xảy ra rất nhanh chóng và ảnh hưởng lớn đến hành vi của trẻ.
• Hành vi thoái hóa: Trẻ có thể xuất hiện các hành vi thoái hóa như đột nhiên sợ hãi xa lạ, không muốn ngủ một mình, hoặc thậm chí có biểu hiện như trẻ nhỏ hơn so với độ tuổi của mình.
• Khó tập trung và suy giảm khả năng học tập: Trẻ bị hội chứng PANDAS có thể khó tập trung và gặp khó khăn trong học tập, đặc biệt là trong các hoạt động đòi hỏi sự chú ý và ghi nhớ.
• Tiểu dầm: Một số trẻ có thể gặp vấn đề về kiểm soát bàng quang, dẫn đến tiểu dầm vào ban đêm hoặc tiểu không tự chủ vào ban ngày.

Phương pháp chẩn đoán hội chứng PANDAS

Chẩn đoán hội chứng PANDAS không hề đơn giản vì các triệu chứng của nó có thể dễ nhầm lẫn với các rối loạn khác như rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) hoặc rối loạn tic khác. Để chẩn đoán hội chứng PANDAS, các bác sĩ thường sử dụng một số phương pháp sau:

• Đánh giá triệu chứng lâm sàng: Các bác sĩ sẽ hỏi về triệu chứng của trẻ, bao gồm sự xuất hiện đột ngột của các triệu chứng OCD hoặc tic sau khi nhiễm trùng liên cầu khuẩn. Việc xác định mối liên quan giữa các triệu chứng và thời điểm mắc bệnh viêm họng do liên cầu khuẩn rất quan trọng.
• Xét nghiệm liên cầu khuẩn: Để xác định xem trẻ có mắc nhiễm trùng liên cầu khuẩn hay không, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện xét nghiệm chẩn đoán vi khuẩn liên cầu, bao gồm xét nghiệm nhanh và nuôi cấy họng.
• Xét nghiệm máu: Một số xét nghiệm máu có thể được thực hiện để kiểm tra mức độ kháng thể liên cầu, giúp xác nhận mối liên hệ giữa nhiễm trùng và sự xuất hiện của triệu chứng.

Việc chẩn đoán chính xác hội chứng PANDAS cần phải có sự thăm khám kỹ lưỡng và phối hợp giữa các bác sĩ chuyên khoa nhi, chuyên khoa tâm thần và chuyên khoa miễn dịch.

Phương pháp điều trị hội chứng PANDAS

Điều trị hội chứng PANDAS đòi hỏi sự phối hợp của nhiều phương pháp khác nhau, từ việc điều trị nhiễm trùng liên cầu khuẩn cho đến kiểm soát các triệu chứng OCD và tic của trẻ. Các phương pháp điều trị chính bao gồm:

• Kháng sinh: Để điều trị nhiễm trùng liên cầu khuẩn, bác sĩ thường kê đơn kháng sinh như amoxicillin, penicillin hoặc azithromycin. Việc sử dụng kháng sinh kịp thời có thể giúp ngăn ngừa các phản ứng miễn dịch quá mức và giảm bớt các triệu chứng của hội chứng.
• Thuốc điều trị OCD và tic: Trong một số trường hợp, các loại thuốc như thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRIs) có thể được sử dụng để giúp kiểm soát các triệu chứng OCD. Đối với các triệu chứng tic, thuốc như antipsychotics hoặc các loại thuốc giãn cơ có thể được xem xét.
• Điều trị miễn dịch: Đối với những trường hợp nặng hoặc không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác, bác sĩ có thể đề xuất sử dụng globulin miễn dịch tiêm tĩnh mạch (IVIG) hoặc lọc huyết tương để giúp giảm bớt các triệu chứng. Các phương pháp này giúp giảm lượng kháng thể có thể tấn công vào tế bào thần kinh của trẻ.
• Tâm lý trị liệu: Trẻ bị hội chứng PANDAS thường cần được hỗ trợ tâm lý để đối phó với các triệu chứng OCD hoặc tic. Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) đã được chứng minh là hiệu quả trong việc giúp trẻ kiểm soát các suy nghĩ và hành vi ám ảnh cưỡng chế.

Phương pháp phòng ngừa hội chứng PANDAS

Việc phòng ngừa hội chứng PANDAS tập trung vào việc phòng ngừa nhiễm trùng liên cầu khuẩn, vì đây là nguyên nhân chính dẫn đến sự phát triển của hội chứng này. Dưới đây là một số phương pháp phòng ngừa:

• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên và giữ gìn vệ sinh cá nhân là cách hiệu quả để ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn liên cầu khuẩn, đặc biệt là trong môi trường học đường hoặc nơi có nhiều người.
• Điều trị kịp thời các trường hợp viêm họng: Nếu trẻ có dấu hiệu bị viêm họng, nên đưa trẻ đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Việc sử dụng kháng sinh theo đúng chỉ định sẽ giúp giảm nguy cơ phát triển hội chứng PANDAS.

Tóm lại, hội chứng PANDAS là một rối loạn tự miễn dịch phức tạp, có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến hành vi và sức khỏe tâm thần của trẻ em. Mặc dù hội chứng này có thể gây ra nhiều lo lắng cho phụ huynh, nhưng việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời có thể giúp giảm bớt các triệu chứng và giúp trẻ trở lại cuộc sống bình thường.