Say nitơ: Nguyên nhân, triệu chứng và biến chứng cần biết

Say nitơ là một tình trạng khá phổ biến và tạm thời, nhưng nó có thể gây ra những ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe. Một số thợ lặn bị mất phương hướng do say nitơ, khiến họ khó di chuyển đúng cách lên bề mặt. Trong những trường hợp nghiêm trọng, thợ lặn có thể rơi vào trạng thái hôn mê khi vẫn còn ở dưới nước.

Say nitơ là gì?

Được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như narks, rapture of the deep, hiệu ứng martini và mê khí trơ, say nitơ được xem là mối nguy hiểm nghề nghiệp đối với những người thợ lặn.

Thợ lặn dựa vào bình oxy chứa hỗn hợp oxy, nitơ và các loại khí khác để thở dưới nước. Khi họ lặn xuống độ sâu hơn 30,5m, áp suất tăng sẽ làm thay đổi các loại khí này. Hít phải các loại khí đã thay đổi có thể gây ra các triệu chứng tương tự như ngộ độc, khiến thợ lặn cảm thấy say. Mặc dù say nitơ thường chỉ kéo dài trong thời gian ngắn nhưng nó có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe lâu dài.

Việc hiểu và nhận biết tình trạng say nitơ là rất quan trọng đối với thợ lặn để đảm bảo an toàn và sức khỏe của họ trong quá trình thám hiểm biển sâu.

Những dấu hiệu và triệu chứng say nitơ

Hầu hết thợ lặn mô tả tình trạng say nitơ là cảm thấy buồn nôn và chóng mặt, giống như say rượu. Các triệu chứng phổ biến bao gồm phán đoán kém, mất trí nhớ tạm thời, khó tập trung, cảm giác hưng phấn, mất phương hướng, suy giảm chức năng thần kinh và cơ, tập trung quá mức vào một khu vực cụ thể và ảo giác. Trong những trường hợp nghiêm trọng, tình trạng say nitơ có thể khiến một người hôn mê hoặc thậm chí tử vong.

Các triệu chứng say nitơ thường bắt đầu khi thợ lặn xuống độ sâu khoảng 100 feet (30,5m) và trở nên rõ rệt hơn khi lặn sâu hơn, đặc biệt là khoảng 300 feet (91m). Khi thợ lặn trở lại mặt nước, các triệu chứng thường biến mất trong vòng vài phút. Tuy nhiên, tình trạng mất phương hướng và phán đoán kém do say nitơ có thể khiến thợ lặn lặn sâu hơn, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.

Nguyên nhân say nitơ là gì?

Các nhà nghiên cứu vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ra tình trạng say nitơ. Khi thợ lặn hít khí nén từ bình oxy áp suất dưới nước, áp suất oxy và nitơ trong máu sẽ tăng lên, ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương. Tuy nhiên, cơ chế cụ thể đằng sau hiện tượng này vẫn chưa được biết.

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ say nitơ, bao gồm nhiệt độ lạnh (hạ thân nhiệt), xuống nước nhanh, lo lắng, sử dụng rượu và thuốc an thần, mệt mỏi và nồng độ carbon dioxide (CO₂) quá cao. Việc hiểu các yếu tố nguy cơ này là điều cần thiết để thợ lặn có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa thích hợp và giảm khả năng bị say nitơ trong quá trình lặn.

Chẩn đoán và điều trị

Lưu ý là những thông tin được đề cập đến sau đây không thay thế cho lời khuyên y tế chuyên nghiệp. Bạn luôn tham khảo ý kiến ​​bác sĩ để được tư vấn cụ thể.

Những kỹ thuật y tế nào giúp chẩn đoán tình trạng say nitơ?

Tình trạng say nitơ thường xảy ra trong quá trình lặn sâu và hiếm khi được bác sĩ chẩn đoán. Thay vào đó, thợ lặn hoặc những người đi cùng thường nhận thấy các triệu chứng bất thường được đề cập ở trên. Nếu các triệu chứng vẫn tiếp diễn sau khi trở lên bề mặt hoặc trở lại thuyền, hãy tìm cách điều trị tình trạng say nitơ khẩn cấp ngay lập tức.

Phương pháp điều trị tình trạng say nitơ

Phương pháp điều trị chính cho tình trạng say nitơ là đưa người bị ảnh hưởng lên bề mặt. Nếu các triệu chứng nhẹ, người bị say nitơ nên di chuyển đến vùng nước cao hơn những thợ lặn khác và chờ đến khi các triệu chứng biến mất.

Khi các triệu chứng giảm bớt, thợ lặn có thể tiếp tục lặn chậm nhưng nên tránh xuống độ sâu nơi các triệu chứng xuất hiện lần đầu. Nếu các triệu chứng không giảm sau khi di chuyển lên bề mặt, hãy ngừng lặn và quay trở lại thuyền hoặc đất liền.

Đối với những lần lặn sau, việc sử dụng bình chứa hỗn hợp oxy và các loại khí khác, chẳng hạn như hydro hoặc heli, thay vì nitơ, có thể giúp ngăn ngừa tình trạng say nitơ. Tuy nhiên, thợ lặn vẫn có nguy cơ mắc các tình trạng khác, chẳng hạn như bệnh giảm áp. Hãy tham khảo ý kiến ​​bác sĩ hoặc chuyên gia lặn có kinh nghiệm để biết thêm thông tin và lời khuyên về cách tránh say nitơ trong những lần lặn sau.

Say nitơ có thể gây ra những biến chứng nào?

Khi bị say nitơ, việc cố gắng di chuyển quá nhanh lên bề mặt có thể gây ra các biến chứng như bệnh giảm áp, liên quan đến việc áp suất giảm nhanh. Bệnh giảm áp có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng, bao gồm cục máu đông và tổn thương mô. Tìm kiếm sự trợ giúp y tế khẩn cấp nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào sau đây khi nổi lên mặt nước:

• Mệt mỏi;
• Mất cảm giác thèm ăn;
• Đau đầu;
• Khó chịu;
• Đau gân, khớp hoặc cơ;
• Sưng;
• Chóng mặt;
• Đau ngực;
• Khó thở;
• Tầm nhìn đôi;
• Khó nói;
• Yếu cơ, chủ yếu ở một bên cơ thể.

Bạn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh giảm áp bằng cách:

• Lên từ từ;
• Ngủ ngon một đêm trước khi lặn;
• Uống nhiều nước trước khi lặn;
• Tránh bay ngay sau khi lặn;
• Nghỉ ít nhất một ngày giữa các lần lặn;
• Không ở độ sâu có áp suất cao quá lâu;
• Mặc đồ lặn khi ở nước lạnh.

Lưu ý là bạn phải càng cẩn thận hơn khi lặn nếu bạn bị bệnh tim, thừa cân hoặc lớn tuổi.

Tóm lại, say nitơ là tình trạng khá phổ biến, thường xảy ra đối với những thợ lặn khi xuống nước ở độ cao càng sâu. Để tránh tình trạng say nitơ, bạn hãy đảm bảo rằng mình biết cách lặn đúng cách cũng như nhận biết các dấu hiệu của tình trạng say nitơ để đảm bảo an toàn dưới nước.

Xem thêm: Khí nitơ có độc không? Cách phòng tránh khi sử dụng khí nitơ