Tác dụng phụ lên nhận thức và não khi hoá trị

Một vài bệnh nhân ung thư có những thay đổi về mặt nhận thức trong suốt quá trình điều trị ung thư. Những bệnh nhân này thường sẽ thay đổi về suy nghĩ, sự tập trung hoặc thay đổi về trí nhớ. Bài viết này Nhà thuốc Long Châu sẽ bàn luận về vấn đề tác dụng phụ lên nhận thức và não hoá trị, mời bạn theo dõi nhé.

Thế nào là não hoá trị?

Bệnh nhân ung thư gặp sự thay đổi nhận thức trong điều trị ung thư

Một vài bệnh nhân trong quá trình điều trị ung thư phải một vài vấn đề về việc thay đổi nhận thức trong suốt quá trình điều trị. Bệnh nhân và gia đình sẽ có thể nhận thấy sự thay đổi trong suy nghĩ, sự tập trung cũng như trí nhớ. Những bệnh nhân ung thư thường sẽ gọi đây là “não hoá trị” hoặc “sương mù nào”. 

Tác dụng phụ lên nhận thức trong thùng thư vẫn chưa được hiểu đầy đủ và sẽ có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau bao gồm xạ trị, hóa trị, phẫu thuật hoặc não úng thủy. Một vài thay đổi nhận thức chỉ là tạm thời trong khi những sự thay đổi khác có thể sẽ kéo dài.

Tác dụng muộn lên nhận thức

Một vài phương pháp điều trị ung thư cho trẻ nhỏ, bao gồm xạ trị và hóa trị, làm tăng nguy cơ mắc những vấn đề lâu dài về mặt chức năng nhận thức. Những vấn đề này được gọi là tác dụng muộn lên nhận thức.

Những triệu chứng của não hóa trị và tác dụng phụ nhận thức ở thiếu niên và trẻ em

Triệu chứng não hoá trị 

Những dấu hiệu và triệu chứng thay đổi nhận thức của bệnh nhân ung thư thường sẽ phụ thuộc vào từng độ tuổi của bệnh nhân. Bệnh nhân có thể sẽ cảm thấy như là suy nghĩ của mình đang chậm lại hoặc tâm trí của họ rất mờ mịt. Những triệu chứng của vấn đề vẫn thức hoặc rối loạn về chức năng sẽ có thể bao gồm:

• Trí nhớ kém. 
• Mất tập trung hoặc dễ bị phân tâm. 
• Khoảng chú ý rất ngắn. 
• Nói chậm. Hoang mang. 
• Rắc rối khi tìm từ đúng. 
• Vấn đề tổ chức ý tưởng. 
• Mất nhiều thời gian hơn để hoàn thành những nhiệm vụ. 
• Lo âu hoặc thất vọng về trường học. 
• Mất hứng thú trong việc đọc, trò chơi hoặc những hoạt động khác đòi hỏi về sự tập trung tinh thần. 
• Thay đổi ở trường học hoặc thay đổi về hiệu suất làm việc.

Nguyên nhân nào dẫn đến não hóa trị và tác dụng phụ nhận thức?

Nguyên nhân của não hoá trị đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau

Tác dụng phụ lên nhận thức do hóa trị và xạ trị có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Những phương pháp điều trị ung thư cũng có thể tác động trực tiếp đến não bộ thông qua những tác động lên sự phát triển của các tế bào, viêm và cung cấp máu.

Những yếu tố khác cũng có thể gây ảnh hưởng đến suy nghĩ, sự chú ý cũng như trí nhớ của bệnh nhân ung thư bao gồm:

• Những loại thuốc chống buồn nôn, thuốc giảm đau và corticosteroid.
• Phẫu thuật và gây mê.
• Thay đổi nội tiết tố.
• Nhiễm trùng.
• Tế bào máu lắm.
• Căng thẳng, lo lắng hoặc trầm cảm.
• Khó ngủ và mệt mỏi.
• Thay đổi thói quen cũng như môi trường xung quanh.
• Dinh dưỡng kém.
• Vấn đề về thị giác hoặc thính giác.

Điều quan trọng mà gia đình của bệnh nhân cần phải lưu ý đó là sự phát sinh của những vấn đề về mặt nhận thức có thể không liên quan đến việc điều trị ung thư. Thay vào đó, những triệu chứng có thể phản ánh được nguy cơ mang tính gia đình hoặc những vấn đề khác không liên quan đến việc điều trị như là chứng khó đọc hoặc ADHD. Đánh giá về mặt tâm thần kinh sẽ có thể giúp phát hiện ra được những vấn đề cụ thể, xác định những nguyên nhân có thể và cho phép những biện pháp can thiệp tốt nhất cho bệnh nhân.

Làm thế nào để điều trị tác dụng phụ lên não và nhận thức?

Đối phó với não hoá trị

Đối với đa phần bệnh nhân, chức năng nhận thức sẽ được cải thiện dần theo thời gian. Tuy nhiên, có một vài cách thực tế để giúp đối phó với những vấn đề về não hoá trị và nhận thức. Bệnh nhân và gia đình có thể làm việc cùng nhau để có thể phát triển được chiến lược phù hợp nhất với tình hình của từng người.

• Sử dụng những công cụ hỗ trợ cho bộ nhớ vấn đề về trí nhớ là vấn đề rất phổ biến đối với rối loạn chức năng não bộ cũng như tác dụng phụ lên nhận thức. 
• Lịch, danh sách làm việc, ghi chú và lời nhắc nhỏ có thể sẽ giúp cho bệnh nhân sắp xếp và hoàn thành được nhiệm vụ. 
• Tạo ra một danh sách về những việc cần làm với những nhiệm vụ có thể được kiểm tra. 
• Đặt báo thức như là một lời nhắc nhở để làm nhiệm vụ hoặc uống thuốc. 
• Lên một kế hoạch chi tiết. 
• Nó cũng có thể giúp cho gia đình sinh hoạt cùng nhau. 
• Làm việc với giáo viên để có thể có được tất cả những ghi chú cho bài học và bài tập về nhà. 
• Sử dụng lời nhất bằng văn bản để cập nhật lịch Trình và những thông tin quan trọng.

Giữ một thói quen. Nhiều gia đình thấy rằng sự nhất quán chính là chìa khóa để giúp tập trung và ghi nhớ. Một thói quen ngủ mình cũng sẽ giúp giảm sự căng thẳng, stress và lo lắng vì trẻ em sẽ biết được những điều sắp xảy ra. 

• Thức dậy và đi ngủ vào cùng một thời điểm mỗi ngày. 
• Thời gian cụ thể cho giờ chơi, bữa ăn, bài tập và giờ ngủ. 
• Uống thuốc và thực hiện những nhiệm vụ chăm sóc y tế vào cùng một thời điểm hằng ngày. 
• Giữ những vật dụng ở cùng một vị trí như áo khoác, sách giáo khoa, chìa khóa…

Tập trung vào một điều ở một thời điểm. Nhiều việc cùng một lúc có thể sẽ gây khó khăn cho những bệnh nhân não hóa trị tác dụng phụ lên nhận thức. Để giúp bệnh nhân chia nhỏ được những nhiệm vụ thành nhiều bước đơn giản và thực hiện chúng theo từng bước.

• Thiết lập một nơi thật yên tĩnh để làm bài tập về nhà, nghiên cứu hoặc đọc sách. 
• Tắt tivi và nhạc khi chuẩn bị đi ngủ hoặc đi học. 
• Viết hướng dẫn cho những nhiệm vụ phức tạp. 
• Làm việc với những giáo viên như ngồi ở ghế đầu, thêm thời gian những bài kiểm tra riêng tư.

Rèn luyện kỹ năng tinh thần. Tác dụng phụ lên não bộ nhận thức sẽ có thể gây ảnh hưởng đến mọi người theo nhiều cách khác nhau. Một vài bệnh nhân có thể gặp rất nhiều rắc rối với trí nhớ trong khi một số khác lại có thể vật lộn với sự tập trung. Tìm những cách thú vị để có thể rèn luyện những kỹ năng và rèn luyện trí óc thông qua những trò chơi, câu đố vào hoạt động. Đảm bảo lựa chọn những hoạt động phù hợp với từng lứa tuổi. 

• Hãy thử những trò chơi khác nhau sử dụng chiến lược, trí nhớ hoặc logic. 
• Làm những hoạt động thể chất sử dụng tinh thần và thể chất. 
• Bao gồm những trò chơi từ để tìm từ vựng. 
• Hãy chắc chắn rằng những hoạt động không căng thẳng. 
• Theo dõi sự mệt mỏi và lo lắng.

Bài viết trên của Long Châu đã đề cập đến vấn đề tác dụng phụ lên nhận thức và não hoá trị. Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp cho bạn tìm được những cách để cải thiện được trí nhớ và sự tập trung của mình nhé.

 Minh Thuý

Nguồn tham khảo: Y học cộng đồng