Thông tin chi tiết về kỹ thuật chụp X-quang sỏi thận

Sỏi thận là bệnh lý khá phổ biến, ẩn chứa nhiều nguy cơ tiềm tàng cho người bệnh nếu không được chữa trị kịp thời. Một trong những cách thức chẩn đoán sỏi thận phổ biến nhất hiện nay là chụp X-quang hệ tiết niệu. Vậy chụp X-quang sỏi thận là gì và có những phương pháp chụp nào cho kết quả với độ chính xác cao?

Thông tin cơ bản về chụp X-quang sỏi thận

Chụp X-quang là kỹ thuật y tế tận dụng các bức xạ năng lượng cao để đánh giá tình trạng bệnh lý, giúp bác sĩ dễ dàng phát hiện sỏi thận sớm. Máy chụp X-quang phát ra các chùm tia X với tần số bức xạ cao. Các tia X này dễ dàng chiếu xuyên qua các mô mềm và dịch thể của người bệnh. Từ đó, nó cho ra hình ảnh rõ nét về các vật thể có liên kết bền hơn như sỏi, cặn chất thải, vật thể lạ.

Thông qua kỹ thuật này, bác sĩ có thể nhìn thấy rõ hình ảnh sỏi xuyên qua cơ thể, từ đó biết được kích thước, số lượng, mật độ và vị trí các viên sỏi. Từ đây, bác sĩ sẽ đưa ra phương án điều trị cụ thể dựa trên kết quả chụp và tình hình sức khỏe của bệnh nhân.

Chụp X-quang sỏi thận được bác sĩ chỉ định khi nghi ngờ một người mắc các bệnh về thận như sỏi thận, dị dạng bóng đái, dị dạng đường tiết niệu, chấn thương, u lao thận hay giãn/hẹp động mạch thận… Phương pháp này cũng giúp theo dõi tiến trình phát triển của sỏi thận trong khi điều trị hoặc theo dõi kết quả nhằm tránh tái phát bệnh sau ca phẫu thuật lấy sỏi.

Những cách chụp X-quang sỏi thận phổ biến

Có 2 cách chụp X-quang để chẩn đoán sỏi thận, gồm: Chụp X-quang không dùng thuốc cản quang và chụp X-quang có cản quang.

Chụp X-quang thận không sử dụng thuốc cản quang

Chụp X-quang thận không sử dụng thuốc cản quang nghĩa là kết quả chụp thận (hay còn gọi là phim chụp) không dùng đến thuốc cản quang. Cách này được các bác sĩ gọi là chụp không chuẩn bị.

Trước khi tiến chụp hành X-quang sỏi thận, bệnh nhân cần làm sạch đường ruột. Người bệnh được chỉ định thụt tháo ruột thật sạch để hơi và chất thải không che lấp các chi tiết quan trọng của bệnh cần được phát hiện. Trong trường hợp không muốn rửa ruột, bệnh nhân sẽ sử dụng thuốc xổ liều mạnh để đào thải toàn bộ chất thải ra khỏi ruột.

Chụp X-quang không dùng thuốc cản quang thường được tiến hành để phát hiện sỏi cản quang đường tiết niệu tại các vị trí: Đài thận, bể thận, bàng quang, niệu đạo, niệu quản. Xác định bóng thận hoặc phân biệt bệnh đau lưng, thắt lưng và vùng xương cụt với đau do sỏi thận, sỏi tiết niệu cũng áp dụng phương pháp này.

Kết quả phim X-quang sỏi thận không cản quang được phân chia tương ứng với các loại sỏi thận như sau:

• Sỏi canxi photphat: Kết quả cho thấy một khối trắng với hình dạng tròn đều. Đôi khi, trên phim chụp có thể xuất hiện những vòng tròn đồng tâm do quá trình tích tụ và kết tinh nhiều lần.
• Sỏi magie amoni photphat: Loại này thường có hình dạng viên sỏi nhiều nhánh, tương tự một củ gừng hoặc san hô. Do đó, nó thường được gọi là sỏi thận san hô. Loại sỏi này có khả năng cản quang mạnh, do đó hình ảnh trên phim cho thấy nhánh sỏi có màu trắng đục. Nếu sỏi kết hợp với canxi photphat hoặc oxalat, hình ảnh phim chụp có thể xuất hiện các vòng đồng tâm.

• Sỏi canxi oxalat: Đây thường là các viên sỏi nhỏ với hình dạng tròn. Quan sát phim X-quang, ta sẽ thấy có nhiều mắt nhọn hoặc gai hướng tâm.
• Sỏi cystin: Đây là loại sỏi kém cản quang nên trên phim X-quang có thể xuất hiện những “nốt” trắng lờ mờ. Đặc điểm của các nốt này là bề mặt trơn láng và tròn đều.
• Sỏi urat: Loại sỏi này rất kém cản quang nên chụp X-quang sỏi thận không dùng thuốc cản quang gần như không thể phát hiện ra loại sỏi này.

Chụp X-quang sỏi thận có sử dụng cản quang

Phương pháp chụp X-quang chẩn đoán sỏi thận có dùng cản quang là sử dụng một liều thuốc cản quang chứa iod tan trong nước để tiêm vào tĩnh mạch của người được chụp. Lượng thuốc cản quang nhiều hay ít phụ thuộc vào tình trạng thận và cân nặng của người bệnh. Thuốc cản quang chứa iod tan trong nước sẽ theo dòng máu tới thận, qua quá trình lọc máu từ thận, sau đó truyền tới toàn bộ nước tiểu trong bể thận. Kết quả phim X-quang sỏi thận lúc này sẽ cho ra hình ảnh của tất cả các vị trí chứa nước tiểu, trong đó có thận, niệu quản và bóng đái.

Kỹ thuật này thường được chỉ định để phát hiện các loại sỏi không nhìn thấy được hoặc khó xác định nếu chụp không có thuốc cản quang (hay còn gọi là sỏi không cản quang). Đây có thể là sỏi cystin hay sỏi urat. Với cách chụp này, hình ảnh viên sỏi sẽ xuất hiện trong vùng nước tiểu. Phim chụp hiển thị một vùng tối màu không có thuốc xuất hiện trùng với vị trí và hình dạng của viên sỏi.

Ngoài ra, kết quả chụp X-quang có thuốc cản quang cũng thể hiện tình trạng ứ nước trong thận do sỏi gây ra. Nó cũng giúp phát hiện các bệnh lý dị dạng, chấn thương thận, u thận hoặc lao thận. Kỹ thuật này cũng cho thấy tình hình chức năng thận của người bệnh còn hoạt động tốt không. Thông qua đó, bác sĩ sẽ đưa ra quyết định xem người bệnh cần mổ chưa.

Cần lưu ý gì trước và trong khi chụp X-quang sỏi thận?

Chụp X-quang sỏi thận là kỹ thuật không gây đau cho người bệnh. Tuy nhiên, để cho kết quả chính xác nhất, phương pháp này đòi hỏi người bệnh phải nghiêm túc thực hiện các bước chuẩn bị trước và trong khi chụp. Người bệnh cần lưu ý những chi tiết sau:

• Đặt lịch chụp X-quang trước với bác sĩ để được hướng dẫn chuẩn bị.
• Trong trường hợp chụp X-quang không sử dụng thuốc cản quang, người bệnh bắt buộc phải thụt tháo 2 lần trước khi chụp. Thao tác này giúp loại trừ hình ảnh các vật thể, thức ăn hay chất cặn có thể gây nhầm lẫn khi chẩn đoán. Bạn cần lưu ý không uống các loại thuốc có tính chất cản quang 3 ngày trước khi chụp như: Thuốc Bismuth, các thuốc cản quang chụp đại tràng, dạ dày, thực quản…
• Trong trường hợp thực hiện X-quang sỏi thận có thuốc cản quang, bệnh nhân cần xét nghiệm ure, creatinin huyết thanh và thử phản ứng với iod trước khi chụp. Bác sĩ sẽ tiêm thử dưới da người bệnh 0,5 - 1 ml thuốc cản quang có iod và xem xét các phản ứng dị ứng nếu có.
• Trước ngày đi khám và chụp X-quang, bạn nên nhịn ăn hoặc ăn thức ăn dạng lỏng như cháo, súp...
• Người chụp nên mặc trang phục mỏng nhẹ hoặc áo choàng của Bệnh viện. Tất cả các vật dụng trên người có thể ảnh hưởng đến kết quả phim chụp cần tháo bỏ gồm: Kẹp tóc, đồ trang sức, điện thoại, vật dụng kim loại...
• Thực hiện theo đúng chỉ dẫn của chuyên viên trong phòng chụp và cần báo cho nhân viên y tế nếu bạn sử dụng các loại dụng cụ cấy ghép điện tử như máy tạo nhịp tim hay máy cấy trợ thính…
• Không chụp X-quang nếu người bệnh đang có bầu hoặc nghi ngờ có bầu. Các bà mẹ đang cho con bú nên dừng cho con ăn trong ít nhất 24 giờ sau khi tiêm thuốc cản quang. Sau 24 giờ, mẹ có thể cho em bé ăn lại bình thường.
• Với những người dùng kết quả X-quang sỏi thận để theo dõi tiến trình phát triển của sỏi thì cần mang theo kết quả phim chụp lần trước để bác sĩ dễ xác định.

Trên đây là những thông tin cơ bản về phương pháp chụp X-quang sỏi thận. Đây là một trong những kỹ thuật giúp phát hiện sỏi thận chính xác nhất, được nhiều bác sĩ và chuyên gia chỉ định. Để đảm bảo kết quả chụp, người bệnh nên thực hiện kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh này tại những cơ sở y tế uy tín.

Xem thêm:

• Chụp X quang tràn dịch màng phổi có ý nghĩa gì?
• Chụp X quang trước khi mang thai có sao không?