Triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật và cách chẩn đoán

Hệ thần kinh thực vật bao gồm hệ thần kinh giao cảm và hệ thần kinh phó giao cảm. Tình trạng rối loạn thần kinh thực vật xảy ra khi hai hệ thống này bị mất cân bằng. Các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật thường rất khó nhận biết bởi khá giống với biểu hiện của các bệnh lý khác. Hãy cùng tìm hiểu triệu chứng và cách chẩn đoán tình trạng này trong bài viết dưới đây nhé!

Rối loạn thần kinh thực vật là gì?

Hệ thần kinh thực vật hay hệ thần kinh tự chủ đảm nhận nhiệm vụ kiểm soát các hoạt động tự nhiên và không ý thức của cơ thể như điều hòa huyết áp, nhịp tim, hô hấp, tiêu hóa, chức năng sinh dục và bài tiết.

Rối loạn thần kinh thực vật xảy ra khi các chức năng này bị mất cân bằng, dẫn đến nhiều triệu chứng khó chịu như đổ mồ hôi nhiều, tim đập nhanh bất thường, rối loạn cương dương hoặc khó nuốt.

Trong một số trường hợp, nguyên nhân gây rối loạn không thể xác định rõ hoặc điều trị dứt điểm. Khi đó, mục tiêu điều trị chủ yếu là kiểm soát các triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng liên quan đến tim mạch, hô hấp và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật

Triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật có thể xuất hiện ở một hoặc nhiều cơ quan khác nhau và các biểu hiện này sẽ thay đổi tùy theo chuyên khoa mà người bệnh thăm khám. Các triệu chứng thường gặp trên từng hệ cơ quan bao gồm:

Nhịp tim và huyết áp

Bệnh lý này cũng tác động trực tiếp đến việc điều hòa nhịp tim và huyết áp, khiến cơ thể phản ứng chậm hơn so với bình thường, dẫn đến tình trạng huyết áp và nhịp tim biến đổi thất thường. Những dấu hiệu cụ thể bao gồm:

• Huyết áp tăng cao bất thường;
• Nhịp tim thay đổi đột ngột, tim đập nhanh;
• Khó thở khi vận động hay tập thể dục;
• Không xuất hiện cơn đau thắt ngực ngay cả khi tim bị thiếu máu cục bộ hoặc nhồi máu cơ tim;
• Chóng mặt, thậm chí ngất xỉu khi thay đổi tư thế đột ngột do huyết áp giảm.

Hệ tiêu hóa

Rối loạn thần kinh thực vật có thể ảnh hưởng đến khả năng co bóp của dạ dày và ruột, dẫn đến một loạt triệu chứng như:

• Cảm giác khó nuốt, chán ăn;
• Táo bón hoặc tiêu chảy;
• Đầy hơi, chướng bụng;
• Đại tiện không tự chủ;
• Ợ nóng, nôn ra thức ăn;
• Cảm giác no nhanh dù mới chỉ ăn ít;
• Khó kiểm soát nhu động ruột.

Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể làm giảm chức năng co bóp của dạ dày, thậm chí dẫn đến liệt hoàn toàn, khiến thức ăn bị ứ đọng mà không di chuyển xuống ruột non. Điều này sẽ gây ảnh hưởng đến quá trình sử dụng insulin và hấp thụ glucose bị ảnh hưởng, gây khó khăn trong việc kiểm soát đường huyết. Đặc biệt, người mắc bệnh tiểu đường cần thận trọng vì tình trạng hạ đường huyết có thể xảy ra mà không có dấu hiệu nhận biết rõ ràng.

Hệ tiết niệu

Tổn thương hệ thần kinh tự chủ cũng gây ảnh hưởng đến chức năng bàng quang với các biểu hiện như:

• Tiểu khó, phải rặn nhiều khi đi tiểu;
• Không kiểm soát được bàng quang, dễ rò rỉ nước tiểu;
• Nhiễm trùng đường tiết niệu thường xuyên;
• Tiểu không tự chủ;
• Không cảm nhận được cảm giác căng đầy bàng quang;
• Không thể tự chủ hoàn toàn trong việc làm trống bàng quang.

Hệ thần kinh

Các biểu hiện trên hệ thần kinh đôi khi dễ bị nhầm lẫn với rối loạn vận mạch hoặc tuần hoàn máu não, bao gồm:

• Đau đầu, đau nửa đầu, cảm giác nặng đầu hoặc tê rần, châm chích vùng đầu;
• Choáng váng, mất thăng bằng khi đứng hoặc đi lại;
• Giảm trí nhớ, hay quên.

Các cơ quan khác

Ngoài những hệ cơ quan chính, bệnh còn có thể biểu hiện qua:

• Ảnh hưởng đến chức năng tình dục: Nam giới có thể gặp tình trạng rối loạn cương dương, khó xuất tinh, trong khi nữ giới dễ gặp khô âm đạo, giảm ham muốn.
• Rối loạn bài tiết mồ hôi: Cơ thể mất khả năng kiểm soát thân nhiệt, dễ đổ mồ hôi bất thường hoặc hoàn toàn không đổ mồ hôi.
• Phản ứng chậm với ánh sáng: Tổn thương dây thần kinh đồng tử khiến mắt khó thích nghi với sự thay đổi độ sáng, gây choáng khi tiếp xúc ánh sáng mạnh hoặc gặp khó khăn khi lái xe ban đêm.

Các phương pháp chẩn đoán rối loạn thần kinh thực vật

Để chẩn đoán rối loạn thần kinh thực vật, bác sĩ thường chỉ định thực hiện các kiểm tra toàn diện trên cơ thể, bao gồm:

• Đánh giá chức năng thần kinh tự chủ: Người bệnh sẽ thực hiện các bài kiểm tra như thay đổi tư thế và kiểm soát nhịp thở nhằm theo dõi nhịp tim, huyết áp cùng các phản ứng của các cơ quan chịu sự chi phối của hệ thần kinh tự chủ.
• Kiểm tra bàn nghiêng: Bệnh nhân sẽ được đặt trên bàn nghiêng để quan sát sự biến đổi của huyết áp, nhịp tim, hô hấp và tình trạng tiết mồ hôi. Phương pháp này giúp đánh giá mức độ điều hòa thần kinh của cơ thể.
• Xét nghiệm nước tiểu và đánh giá chức năng bàng quang: Tiến hành đo lượng nước tiểu còn tồn đọng trong bàng quang sau khi đi tiểu để kiểm tra nguy cơ rối loạn chức năng thần kinh tự chủ.
• Đeo Holter huyết áp: Thiết bị sẽ theo dõi liên tục sự biến động của huyết áp trong một ngày để có cái nhìn toàn diện và chính xác hơn về chỉ số huyết áp.
• Kiểm tra hô hấp sâu: Người bệnh được yêu cầu thực hiện các nhịp thở sâu nhằm đánh giá ảnh hưởng của dây thần kinh phế vị đối với hoạt động của tim trong quá trình hít vào và thở ra.

Điều trị rối loạn thần kinh thực vật

Bên cạnh việc tìm hiểu nguyên nhân và các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật, phương pháp điều trị cũng là yếu tố quan trọng cần được quan tâm.

Việc điều trị thường bao gồm kiểm soát triệu chứng và xử lý nguyên nhân gây bệnh. Trong những trường hợp không thể xác định chính xác nguyên nhân, bác sĩ sẽ tập trung vào việc làm giảm các triệu chứng để cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Các loại thuốc an thần và vitamin nhóm B thường được kê đơn để hỗ trợ giảm bớt mức độ nghiêm trọng của các biểu hiện bệnh lý.

Phác đồ điều trị còn phụ thuộc vào cơ quan bị ảnh hưởng bởi tổn thương thần kinh thực vật. Chẳng hạn như nếu hệ tiêu hóa gặp vấn đề, các thuốc điều chỉnh nhu động ruột sẽ được chỉ định để giúp cải thiện chức năng tiêu hóa.

Ngoài việc dùng thuốc, người bệnh có thể được kết hợp các biện pháp phục hồi chức năng như vật lý trị liệu, tập luyện thể thao phù hợp để tăng cường sức khỏe tổng thể. Đồng thời, các phương pháp y học cổ truyền như châm cứu, bấm huyệt, xoa bóp cũng có thể được áp dụng nhằm đẩy nhanh quá trình hồi phục. Việc điều trị tâm lý và tham gia các hoạt động xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tinh thần, hỗ trợ quá trình hồi phục toàn diện.

Rối loạn thần kinh thực vật là tình trạng ảnh hưởng đến nhiều chức năng quan trọng của cơ thể, gây ra ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Dù đôi khi không thể điều trị triệt để nguyên nhân, việc kiểm soát triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật cũng sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng và giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh. Do đó, cần phải thăm khám sớm và tuân thủ các hướng dẫn điều trị từ bác sĩ để đảm bảo sức khỏe ổn định và cải thiện cuộc sống hàng ngày.