Tương quan giữa thiếu vitamin A và bệnh khô mắt ở trẻ em

Theo ghi nhận của một số nghiên cứu, bệnh khô mắt ở trẻ em do thiếu vitamin A là căn bệnh phổ biến tại các nước đang phát triển trên thế giới và xuất hiện phần lớn ở trẻ dưới 5 tuổi.

Tương quan giữa thiếu vitamin A và bệnh khô mắt ở trẻ

Hiện tượng khô mắt ở trẻ em thường do thiếu hụt vitamin A gây ra, đó là biểu hiện sớm và đặc hiệu của bệnh lý toàn thân khác, được cảnh báo qua mắt. Mức độ thiếu hụt vitamin A khác nhau có thể dẫn đến các biểu hiện khô mắt phức tạp ở trẻ em, bao gồm tổn thương khô kết mạc ở giai đoạn nhẹ, khô giác mạc hay khô võng mạc trong giai đoạn nặng hơn.

Vitamin A tham gia vào quá trình biệt hoá các tổ chức biểu mô ở nhiều cơ quan trên cơ thể, chẳng hạn như da, khí quản và ruột non. Khi cơ thể thiếu vitamin A, việc sản xuất các niêm dịch bị giảm, gây ra niêm mạc khô và sừng hoá. Ở mắt, các biểu mô kết mạc, giác mạc và tuyến lệ cũng có thể bị sừng hoá dẫn đến bệnh khô mắt.

Thiếu vitamin A và khô mắt ở trẻ em có liên quan mật thiết với nhau

Diễn biến khô mắt ở trẻ do thiếu vitamin A

Theo đó, tình trạng bệnh khô mắt ở trẻ em do thiếu vitamin A có diễn biến phức tạp phụ thuộc vào mức độ thiếu hụt của vitamin. Cụ thể:

• Thiếu hụt vitamin A cấp độ nhẹ sẽ gây ra khô kết mạc ở mắt trẻ.
• Thiếu vitamin A cấp độ nặng sẽ gây khô giác mạc. 
• Thiếu vitamin A trầm trọng, mắt trẻ sẽ bị khô và nhuyễn giác mạc, gây mù lòa vĩnh viễn và tiêu giác mạc. 

Bên cạnh đó, các bệnh lý toàn thân khác như bệnh hô hấp, tiêu chảy và sởi cũng thường đi kèm với tình trạng khô mắt do thiếu vitamin A ở trẻ em.

Theo thống kê, trên toàn cầu có khoảng 40 triệu trẻ em bị thiếu hụt vitamin A ở mức vừa và nhẹ, trong đó có tới 500.000 trẻ em bị mù hàng năm. Tại Việt Nam, có đến 0,7% trẻ em mắc bệnh khô mắt do thiếu vitamin A, tương đương với 70 nghìn trẻ em có các biểu hiện đặc trưng. Số trẻ em bị mù do nguyên nhân này đã lên tới con số 4400.

Tại VIệt Nam số lượng trẻ khô mắt do thiếu Vitamin A còn khá nhiều

Dấu hiệu nhận biết trẻ khô mắt do thiếu vitamin A

Khi thiếu vitamin A, sẽ nhanh chóng xuất hiện những dấu hiệu đặc trưng của bệnh khô mắt ở trẻ em, bạn có thể dễ dàng nhận biết qua những điểm sau:

• Quáng gà: Là dấu hiệu sớm nhất của thiếu vitamin A ở mắt. Khi thiếu vitamin này, các tế bào hình que của võng mạc bị suy giảm cung cấp, làm giảm khả năng thích nghi với ánh sáng yếu. Trong điều kiện thiếu sáng, tầm nhìn của trẻ bị suy giảm nghiêm trọng, dẫn đến nguy cơ vấp ngã và khó phân biệt đường đi.
• Khô kết mạc: Khi màng mỏng, trong suốt, phủ kín toàn bộ bề mặt của nhãn cầu bị khô, nó không còn ở trạng thái ẩm ướt và bóng như bình thường. Nếu quan sát kỹ, ta có thể thấy kết mạc dày lên, xuất hiện các nếp nhăn và thường sẽ có màu xám nhạt, vàng nhạt hoặc màu nâu sẫm.
• Vệt Bitot: Đây là một dấu hiệu thường xuất hiện trên kết mạc với những vệt trắng bóng, có hình tam giác nhỏ. Biểu mô kết mạc dày lên dẫn đến hiện tượng này và theo thời gian, các vết trắng sẽ bong ra ở cả hai bên mắt. Hiện tượng này thường phổ biến hơn ở phía thái dương.
• Khô giác mạc: Khi mắt trẻ bị khô giác mạc, nó sẽ mất đi sự bóng sáng và trở nên mờ đục như bị màn sương che phủ. Thông thường, hiện tượng này bắt đầu từ phía dưới của giác mạc.

Chú ý nhận biết các dấu hiện khô mắt ở trẻ do thiếu vitamin A để điều trị sớm

Nếu phát hiện các dấu hiệu khác thường trên mắt của trẻ, bạn nên đưa con đi khám mắt ngay để được chẩn đoán và can thiệp chữa bệnh khô mắt ở trẻ em càng sớm càng tốt. Nếu không phát hiện và khắc phục thiếu hụt vitamin A kịp thời, khô mắt có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như loét giác mạc, sẹo giác mạc, khô đáy mắt và có thể dẫn đến phòi mống mắt ra ngoài, teo nhãn cầu và gây mù lòa vĩnh viễn.

Điều trị thiếu vitamin A, hạn chế khô mắt ở trẻ

Để điều trị khô mắt ở trẻ em, bổ sung vitamin A là cần thiết, các phương pháp điều trị bao gồm:

• Đường uống: Sau khi trẻ được chẩn đoán thiếu hụt vitamin A, bác sĩ sẽ chỉ định cho trẻ uống vitamin A với liều 200.000 đơn vị mỗi viên. Với trẻ dưới 1 tuổi, liều sử dụng sẽ giảm một nửa. Trẻ cần uống đúng liều lượng và thời gian mà bác sĩ chỉ định.
• Đường tiêm bắp sâu: Được chỉ định cho những trẻ bị nôn, trớ, hoặc mắc các bệnh lý toàn thân như gan, mật, tiêu chảy kéo dài... Liều tiêm bắp này sẽ bằng 1/2 liều uống.
• Nhỏ thuốc trực tiếp vào mắt: Đối với trẻ bị khô mắt do thiếu vitamin A, bác sĩ thường chỉ định nhỏ dung dịch chloramphenicol 0,4% hoặc nhỏ trực tiếp vitamin A tan trong nước từ 2-3 lần/ngày.

Bổ sung vitamin A đúng liều lượng cho trẻ theo khuyến cáo để phòng ngừa bệnh khô mắt

Phòng tránh thiếu vitamin A ở trẻ 

Thiếu vitamin A có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe ngoài bệnh khô mắt ở trẻ em còn có nhiều bệnh nguy hiểm khác. Để phòng tránh thiếu vitamin A ở trẻ, có thể áp dụng một số biện pháp sau:

• Bổ sung vitamin A qua thực phẩm: Đảm bảo cung cấp đủ vitamin A cho trẻ bằng cách cho trẻ ăn các loại thực phẩm giàu vitamin A như: Cà rốt, bí đỏ, trứng, thịt gan, cá hồi...
• Tiêm phòng vitamin A: Đây là biện pháp phòng ngừa thiếu vitamin A rất hiệu quả, đặc biệt ở những nơi vùng trẻ có nguy cơ thiếu vitamin A cao.
• Bổ sung vitamin A định kỳ theo tuổi của trẻ: Trẻ nhỏ dưới 1 tuổi cần bổ sung 100.000 đơn vị quốc tế UI 2 lần/năm. Với trẻ lớn hơn, từ 1 - 3 tuổi cần được bổ sung 200.000 đơn vị quốc tế UI 2 lần/năm.

Vitamin A là dưỡng chất rất cần thiết cho sự phát triển của trẻ. Việc bổ sung vitamin A đầy đủ sẽ hạn chế việc mắc bệnh khô mắt ở trẻ em. Do đó, các bậc cha mẹ nên chú ý để bổ sung cho trẻ ngay trong giai đoạn phát triển đầu đời, để trẻ có một đôi mắt sáng và cơ thể khỏe mạnh.

Xem thêm: Tất tần tật về bệnh khô mắt của dân văn phòng