Vitamin A và D: Vai trò, tác hại khi dùng quá liều

Vitamin A và D đều là những loại vitamin tan trong dầu, nằm trong nhóm những vitamin thiết yếu nhất với cơ thể. Chính vì vậy mà cả hai loại đều được sản xuất ở dạng thuốc, viên uống bổ sung vitamin đơn lẻ hoặc có mặt trong hầu hết các loại viên uống vitamin tổng hợp.

Tầm quan trọng của vitamin A và D

Vitamin A&D thường được chỉ định trong điều trị thiếu hụt vitamin A và vitamin D có thể dẫn đến các bệnh cời xương, nhuyễn xương, khô mắt, quáng gà, giảm thị lực… Mỗi loại vitamin A và D sẽ đóng góp những lợi ích khác nhau, cụ thể:

Vitamin A

Đây là vitamin quan trọng với sức khỏe của đôi mắt, ngoài ra còn ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của xương, cấu trúc da, bảo vệ màng nhầy và quá trình sinh sản,… Vitamin cũng như một chất chống oxy hóa giúp bảo vệ cơ thể khỏi các tác động từ gốc tự do. Vì vậy nó cũng giúp thể thể hạn chế hình thành các tế bào ung thư.

Vitamin A ảnh hưởng đến cấu trúc da, bảo vệ màng nhầy và quá trình sinh sản.

Thiếu vitamin A có thể dẫn đến các vấn đề về mắt, điển hình như làm cứng giác mạc (xerophthalmia); rối loạn về da và làm tổn thương màng nhầy trong cơ thể, nhất là màng nhầy ở hệ tiêu hóa.

Việc thiếu hụt vitamin A mặc dù rất hiếm ở các nước phát triển nhưng lại là tình trạng phổ biến ở các quốc gia đang phát triển. Trong đó, phụ nữ có thai và trẻ sơ sinh chính là đối tượng dễ thiếu loại vitamin này nhất nên luôn cần bổ sung.

Vitamin D

Vitamin D là chất rất quan trọng giúp cơ thể dễ dàng hấp thu và sử dụng calcium, phosphorus. Chúng cần thiết trong việc hình thành và duy trì sự chắc khỏe của xương, răng, sụn,…

Vitamin D gồm 2 dạng: Vitamin D2 - được tìm thấy trong các loại thực phẩm và vitamin D3 - được tổng hợp trong cơ thể khi chúng ta tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Cơ thể chúng ta vẫn sẽ có đủ vitamin D nếu vẫn còn được tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp cơ thể không tạo được vitamin D hoặc lượng vitamin D sản xuất quá ít. Nhóm này bao gồm người cao tuổi, người bệnh nằm liệt giường, những người bận rộn với công việc nội trợ và những người thường xuyên mặc trang phục kín, phụ nữ có thai và cho con bú,…

Sự thiếu hụt vitamin D kéo dài có thể gây yếu xương, mềm xương. Ở trẻ em sẽ bị còi xương với các triệu chứng như đau xương, răng và xương biến dạng, chậm tăng trưởng thể chất,… Ở người lớn thiếu vitamin D gây loãng xương với những cơn đau xương, yếu cơ dẫn đến dễ bị gãy xương.

Bạn có thể hấp thu vitamin D thông qua ánh nắng mặt trời.

Liều dùng vitamin A và D phù hợp

Lượng vitamin A&D hằng ngày khuyên dùng cho trẻ tương ứng với 2.500 đơn vị quốc tế (IU) vitamin A và 400 IU vitamin D. Bạn có thể bổ sung bằng dầu gan cá hoặc viên Vitamin A và D cho trẻ.

Ở người lớn thì không dùng quá 5.000 IU vitamin A/ngày và 400 IU vitamin D/ngày.

Để tránh xảy ra quá liều, bạn nên uống theo từng đợt cách quãng, mỗi đợt kéo dài khoảng 3 tuần, sau đó phải ngưng 1 - 2 tuần rồi mới uống tiếp.

Thừa vitamin A và D gây hậu quả gì?

Nguy cơ khi thừa vitamin A

Uống vitamin A liều rất cao dẫn đến ngộ độc cấp với các triệu chứng buồn ngủ, chóng mặt hoa mắt, buồn nôn, nôn, dễ bị kích thích, nhức đầu, mê sảng và co giật, tiêu chảy... Các triệu chứng xuất hiệu sau khi uống từ 6 - 24 giờ.

Dùng liều cao vitamin A trong thời gian dài có thể dẫn đến ngộ độc mãn tính vitamin A với các biểu hiện đặc trưng như mệt mỏi, dễ bị kích thích, chán ăn, sụt cân, nôn, rối loạn tiêu hóa, sốt, da bị biến đổi, rụng tóc, tóc khô, môi nứt nẻ và chảy máu, thiếu máu, nhức đầu, calci huyết cao, phù nề dưới da, đau ở xương và khớp.

Ở trẻ em bị ngộ độc mãn tính vitamin A còn có thể gây tăng áp lực nội sọ (thóp lồi), phù gai mắt, ù tai, rối loạn thị giác, sưng đau dọc các xương dài.

Khi ngừng sử dụng vitamin A thì các triệu chứng cũng mắt dần nhưng xương có thể ngừng phát triển do các đầu xương dài đã cốt hóa sớm.

Cần cung cấp vitamin A và D cho trẻ từ khi còn nhỏ.

Nguy cơ khi dùng quá liều vitamin D

Dùng quá liều vitamin D có triệu chứng sớm của tăng calci huyết gồm có: Yếu cơ, mệt mỏi, ngủ gà, đau đầu, chán ăn, khô miệng, buồn nôn hoặc nôn, đau bụng, táo bón, chóng mặt, ù tai, mất phối hợp động tác, phát ban, giảm trương lực cơ, đau cơ, xương.

Triệu chứng muộn do hậu quả của tăng calci huyết: Sỏi thận, vôi hóa thận, các tổn thương thận như tiểu nhiều, tiểu đêm, nước tiểu giảm cô đặc.

Một điều cần lưu ý, hiện có một số dược phẩm chứa vitamin D liều cao có tác dụng kéo dài, được dùng trong điều trị một số bệnh như còi xương, nhuyễn xương do thiếu vitamin D, cơn co giật do thiếu calci huyết. Những dược phẩm này chỉ sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ. Nếu dùng với mục đích khác hay tự ý mua về để bổ sung vitamin D cho trẻ với hy vọng tăng chiều cao, có thể dẫn đến quá liều rất nguy hiểm. 

Thụy Anh

Nguồn tham khảo: Tổng hợp