Xét nghiệm sắt huyết thanh và ferritin: Vai trò, khoảng tham chiếu và lưu ý trước khi thực hiện

Sắt không chỉ là “nhiên liệu” để sản xuất tế bào hồng cầu mà còn đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của cơ bắp, tủy xương và nhiều cơ quan khác. Khi cơ thể thiếu hoặc thừa sắt, các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng có thể xảy ra. Xét nghiệm sắt huyết thanh và ferritin là cách hiệu quả để theo dõi tình trạng này. Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về hai chỉ số này, khi nào cần xét nghiệm và ý nghĩa của kết quả để chủ động chăm sóc bản thân nhé!

Xét nghiệm sắt huyết thanh và ferritin là gì?

Đầu tiên, hãy cùng tìm hiểu thông tin cơ bản về chỉ số sắt huyết thanh và ferritin nhé!

Xét nghiệm xác định sắt huyết thanh

Sắt huyết thanh là lượng sắt có trong phần chất lỏng của máu (huyết thanh). Sắt là khoáng chất thiết yếu giúp cơ thể sản xuất hemoglobin – một protein trong tế bào hồng cầu, có nhiệm vụ vận chuyển oxy từ phổi đến khắp cơ thể. Ngoài ra, sắt còn hỗ trợ chức năng cơ bắp, sản xuất enzyme và duy trì sức khỏe tổng thể. Cơ thể không tự tạo ra sắt mà phải hấp thụ từ thực phẩm (như thịt đỏ, rau xanh) hoặc thực phẩm bổ sung.

Sau khi được hấp thụ, sắt được vận chuyển bởi transferrin – một protein do gan sản xuất. Ở người khỏe mạnh, phần lớn sắt được sử dụng để tạo hemoglobin, số còn lại được dự trữ trong mô dưới dạng ferritin hoặc hemosiderin. Tuy nhiên, nếu lượng sắt quá thấp hoặc quá cao, cơ thể sẽ gặp vấn đề. Xét nghiệm sắt huyết thanh thường được thực hiện cùng các xét nghiệm khác như ferritin, transferrin và tổng khả năng gắn kết sắt (TIBC) để đánh giá toàn diện.

Xét nghiệm đánh giá chỉ số Ferritin

Ferritin là một loại protein lưu trữ sắt trong cơ thể, chủ yếu ở gan, lá lách và tủy xương. Nồng độ ferritin trong máu cho biết lượng sắt dự trữ, giúp bác sĩ xác định xem cơ thể có đang thiếu hay thừa sắt. Khi ferritin giảm, đó là dấu hiệu sớm của tình trạng thiếu sắt, ngay cả trước khi các triệu chứng xuất hiện. Ngược lại, ferritin tăng cao có thể cảnh báo nguy cơ thừa sắt, ảnh hưởng đến gan, tim và các cơ quan khác.

Vì sao cần xét nghiệm sắt huyết thanh và ferritin

Sắt huyết thanh đo lượng sắt lưu hành trong máu, trong khi ferritin phản ánh lượng sắt dự trữ. Kết hợp hai xét nghiệm này với TIBC và transferrin giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác các tình trạng như thiếu máu thiếu sắt, bệnh huyết sắc tố (hemochromatosis) hoặc ngộ độc sắt. Nếu không đủ sắt, bạn có thể bị mệt mỏi, chóng mặt, da xanh xao. Ngược lại, thừa sắt có thể gây tổn thương nội tạng nghiêm trọng.

Khi nào cần định lượng sắt huyết thanh và ferritin?

Xét nghiệm sắt huyết thanh và ferritin thường được chỉ định khi bác sĩ nghi ngờ bạn có vấn đề về lượng sắt trong cơ thể. Bạn có thể cần thực hiện xét nghiệm sắt huyết thanh và ferritin

khi có biểu hiện nghi ngờ thiếu sắt, bao gồm:

• Thường xuyên cảm thấy mệt mỏi kéo dài, suy nhược, chóng mặt, nhức đầu hoặc da nhợt nhạt.
• Kết quả xét nghiệm máu tổng quát (CBC) cho thấy hemoglobin hoặc hematocrit thấp, tế bào hồng cầu nhỏ hơn bình thường.
• Phụ nữ mang thai, người có kinh nguyệt nhiều hoặc đang mất máu mạn tính (do loét dạ dày, ung thư ruột kết).
• Người có chế độ ăn thiếu sắt hoặc mắc bệnh gây khó hấp thụ sắt.
• Người mắc bệnh mạn tính (như bệnh thận, viêm khớp) dễ bị rối loạn chuyển hóa sắt.
• Kết quả xét nghiệm sắt trước đó bất thường, cần theo dõi định kỳ.
• Đàn ông hoặc phụ nữ mãn kinh bị thiếu máu do thiếu sắt, vì đây có thể là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng như ung thư.

Thiếu máu do thiếu sắt là lý do phổ biến nhất để xét nghiệm ferritin, vì đây là chỉ số nhạy nhất để phát hiện tình trạng này từ sớm. Tuy nhiên, khi các chỉ số trên tăng hay giảm dưới mức bình thường vẫn chưa đủ để chẩn đoán xác định bệnh lý gì.

Thông thường, bác sĩ sẽ cần phối hợp giữa khám bệnh trên lâm sàng cùng xét nghiệm xác định nồng độ sắt huyết thanh và ferritin, thăm dò hình ảnh và một số chỉ số khác để đưa ra kết luận chính xác nhất.

Kết quả xét nghiệm sắt huyết thanh và ferritin

Các giá trị tham chiếu có thể thay đổi tùy phòng thí nghiệm nhưng mức bình thường thường là:

• Sắt huyết thanh: 60 - 170 mcg/dL (10,74 - 30,43 micromol/L).
• Tổng khả năng gắn kết sắt (TIBC): 240 - 450 mcg/dL (42,96 - 80,55 micromol/L).
• Độ bão hòa transferrin: 20 - 50%.
• Ferritin: 20 - 250 ng/mL ở nam, 15 - 150 ng/mL ở nữ (có thể cao hơn ở phụ nữ mang thai).

Tuy nhiên, đừng quá lo lắng nếu chỉ số của bạn vượt ngoài ngưỡng khoảng tham chiếu nồng độ sắt huyết thanh và ferritin. Chuyên gia sẽ cần phối hợp nhiều yếu tố như thăm khám lâm sàng phối hợp với những xét nghiệm cận lâm sàng khác để đưa ra kết luận bệnh chính xác.

Những điều cần lưu ý khi xét nghiệm sắt huyết thanh và ferritin

Trước khi xét nghiệm sắt huyết thanh và ferritin, người thực hiện cần lưu ý điểm sau:

• Nồng độ sắt có thể thay đổi tùy thời điểm trong ngày hoặc sau khi ăn thực phẩm giàu sắt (như gan, thịt bò). Bác sĩ thường yêu cầu nhịn ăn 8 - 12 giờ và làm xét nghiệm vào buổi sáng để có kết quả chính xác.
• Tránh dùng thực phẩm bổ sung sắt trước xét nghiệm, trừ khi được hướng dẫn khác.
• Một số loại thuốc có thể làm sai lệch kết quả như thuốc kháng sinh, thuốc tránh thai, thuốc hạ huyết áp… Hãy thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc bạn đang dùng và không tự ý ngừng thuốc trước khi được tư vấn.

Sắt huyết thanh và ferritin là hai chỉ số quan trọng giúp đánh giá tình trạng sắt trong cơ thể. Thiếu sắt có thể dẫn đến thiếu máu, mệt mỏi, trong khi thừa sắt gây tổn thương nội tạng nguy hiểm. Việc xét nghiệm định kỳ, đặc biệt khi có triệu chứng bất thường, sẽ giúp bạn phát hiện sớm vấn đề và điều trị kịp thời. Hãy duy trì chế độ ăn cân bằng, thăm khám thường xuyên và trao đổi với bác sĩ để đảm bảo cơ thể luôn khỏe mạnh!